Giáo án Sinh học lớp 11 - Bài 38: Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật

Ngày soạn: 	 Lớp dạy:
Bài 38: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
 SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
I. Mục tiêu 
1.Kiến thức:
- Nêu được vai trò của nhân tố di truyền trong sinh trưởng và phát triển ở động vật.
- Kể tên được các hoocmôn chủ yếu ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật không xương sống và động vật có xương sống. Đồng thời, nêu được vai trò của các hoocmôn đó.
2.Kỹ năng:
- Rèn luyện kỹ năng phân tích hình vẽ trong sách giáo khoa.
- Rèn luyện kỹ năng phân tích, so sánh, tổng hợp và nghiên cứu SGK.
- Rèn luyện được kỹ năng khái quát hóa kiến thức.
3.Thái độ:
- HS thấy được chế độ dinh dưỡng và luyện tập có ảnh hưởng đến sự tiết hoocmôn ở động vật. 
- Từ đó học sinh có ý thức ăn uống và vận động thân thể thường xuyên.
II. Chuẩn bị:
1.Giáo viên
- Giáo án.
- PHT
 “TÌM HIỂU CÁC HM ẢNH HƯỞNG ĐẾN ST VÀ PT Ở ĐVCXS”
Tên HM
Nơi sản xuất
Tác dụng
Hiệu quả tác động
HM
Sinh trưởng
Thùy trước tuyến yên
-Kích thích sự phân chia tế bào, tăng kích thước của tế bào thông qua tăng tổng hợp protein
-Kích thích sự phát triển của xuơng (xương dài và to ra )
-HM tiết ra ít ,làm giảm sự phân chia tế bào ,giảm số lượng và kích thước tế bào 
-HM tiết ra nhiều ,tăng sự phân chia tế bào,tăng số lượng và kích thước tế bào 
HM
Tyroxin
Tuyến giáp
Kích thích sự chuyển hóa tế bào, kích thích sự ST và PT bình thường của cơ thể.
-Iốt là thành phần cấu tạo của Tyroxin.Nếu thiếu Tyroxin:
+Giảm các quá trình chuyển hóa ,giảm quá trình sinh nhiệt→chịu lạnh kém.
+Bướu cổ ,trí tuệ chậm phát triển
HM
Ơstrogen
Buồng trứng
-Kích thích sự ST và PT mạnh trong giai đoạn dậy thì ở nữ:
+Tăng phát triển xương.
+Kích thích phân hóa tế bào, hình thành các đặc điểm sinh dục thứ cấp ở nữ (tiết sữa, nuôi con, hình thái,...)
Rối loạn bài tiết HM Ơstrogen dẫn đến cơ quan sinh dục phụ phát triển không bình thường, mất bản năng sinh dục.
HM
Testosterol
Tinh hoàn
-Kích thích sự ST và PT mạnh trong giai đoạn dậy thì ở nam :
+Tăng tổng hợp protêin,phát triển mạnh cơ bắp
+Kích thích sự ST và hình thành các đặc điểm sinh dục thứ cấp ở nam
Rối loạn bài tiết HM Testosterol dẫn đến cơ quan sinh dục phụ phát triển không bình thường, mất bản năng sinh dục.
2. Hoc sinh
- Học bài cũ, xem trước bài mới.
- Hoàn thành PHT giáo viên giao về nhà.
III.Tiến trình tiết dạy:
 1.Ổn định lớp:
 2.Kiểm tra bài cũ: 
- Biến thái là gì? Dựa vào biến thái người ta phân chia phát triển của động vật thành các kiểu nào? Cho ví dụ ở từng kiểu? 
- So sánh phát triển giữa không qua biến thái và qua biến thái hoàn toàn?
3.Bài mới: 
Giới thiệu bài học: Ở bài 37, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về sự ST và PT ở động vật. Tuy nhiên trong thực tế ở người chẳng hạn, có những người ST và PT rất bình thường nhưng chúng ta cũng thấy những trường hợp người tí hon, người khổng lồ. Tại sao lại như vậy? Những yếu tố nào đã ảnh hưởng đến sự ST và PT ở động vật. Để giải đáp điều này chúng ta sẽ cùng nhau nghiên cứu bài 38: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA ĐỘNG VẬT
TL
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
-Hãy kể tên một số nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật?
-Thức ăn, ánh sáng, nhiệt độ, giống, hoocmôn,
-Có rất nhiều nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật. Người ta chia làm 2 nhóm chính:
+Nhân tố bên trong
+Nhân tố bên ngoài
Vậy trong các nhân tố vừa nêu, hãy phân loại đâu là nhân tố bên trong? Đâu là nhân tố bên ngoài?
-Nhân tố bên trong: hoocmôn, giống
-Nhân tố bên ngoài: thức ăn, ánh sáng, nhiệt độ,...
HĐ 1 Tìm hiểu các nhân tố bên trong
PP: Vấn đáp+ PHT
-Hãy so sánh kích thước và khối lượng, tuổi thọ, tốc độ lớn của các loài động vật sau:
 Cá heo: 9,5 mét; 10 tấn
Cá điêu hồng: 20cm; 1,2kg
-Rùa: vài trăm năm
Động vật nguyên sinh: vài giờ
-Gà công ngiệp 49 ngày:
2,6Kg
Gà ri 49 ngày: 1,6Kg
 -Từ các ví dụ trên có nhận xét gì về sự sinh trưởng và phát triển giữa các loài động vật khác nhau?
-Vậy sự sinh trưởng và phát triển của loài là do yếu tố nào quyết định không?
-Cá heo có khối lượng, kích thước lớn hơn so với cá điêu hồng
-Rùa có tuổi thọ lâu hơn so với động vật nguyên sinh
-Gà công nghiệp có tốc độ lớn nhanh hơn so với gà Ri
- Mỗi loài có đặc điểm sinh trưởng và phát triển khác nhau về khối lượng, kích thước, tuổi thọ, tốc độ lớn. 
-Là do nhân tố di truyền quyết định.
I.Nhân tố bên trong:
1.Nhân tố di truyền:
- Mỗi loài có đặc điểm sinh trưởng và phát triển khác nhau về khối lượng, kích thước, tuổi thọ, tốc độ lớn. Đó là do nhân tố di truyền quyết định.
5’
-Ở bài 35 chúng ta đã biết về hoocmôn thực vật, hãy nêu khái niệm hoocmôn thực vật?
-Hoocmôn thực vật là các chất hữu cơ do cơ thể thực vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt động sống của cây
2. Nhân tố Hoocmôn:
-Khái niệm Hoocmôn động vật:
-Dựa vào khái niệm Hoocmôn thực vật, hãy định nghĩa khái niệm về hoocmon động vật?
-Hoocmon động vật là các hợp chất hữu cơ do cơ thể động vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt động sống.
-Hoocmon động vật là các hợp chất hữu cơ do cơ thể động vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt đống sống.
-Hoocmôn điều tiết hoạt động sống nào của động vật?
-Hoocmon động vật điều tiết các hoạt động sống sau:
+Tham gia điều tiết sinh trưởng và phát triển của cơ thể
+Tham gia điều tiết TĐC và NL của cơ thể
+Tham gia điều tiết cân bằng bài tiết và quá trình sinh sản
-Vai trò của hoocmôn động vật:
-Tham gia điều tiết sinh trưởng và phát triển của cơ thể
-Tham gia điều tiết TĐC và NL của cơ thể
-Tham gia điều tiết cân bằng bài tiết và quá trình sinh sản
a. Các hooc môn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống
-yêu cầu HS quan sát hình và cho biết: Có những Hoocmon chính nào ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống?
-Hoocmôn sinh trưởng, Tirôxin, Ơstrôgen, Testostêrôn
-Trong các loại Hoocmon đó, loại nào là Hoocmon sinh trưởng, loại nào là Hoocmon sinh sản?
- Hoocmôn sinh trưởng, Tirôxin là Hoocmon sinh trưởng. Còn Ơstrôgen, Testostêrôn là Hoocmon sinh sản
Hoàn thành PHT
GV cho đại diện nhóm trả lời phần HM sinh trưởng và HM Tyrôxin
-GV nhận xét, hoàn thiện đáp án PHT và yêu cầu HS chữa ngay vào vở.
-Đại diện từng nhóm lên trả lời
PHT
1/ Hãy chỉ ra trường hợp nào là do tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều hoocmôn sinh trưởng vào giao đoạn trẻ em?
-Người bé nhỏ là hậu quả do tuyến yên tiết ra quá ít HM sinh trưởng vào giai đoạn trẻ em, còn người khổng lồ là hậu quả do tuyến yên tiết ra quá nhiều HM sinh trưởng vào giai đoạn trẻ em
.
2/ Tại sao tuyến yên sản xuất ra quá ít hoặc quá nhiều hooc môn lại gây ra hậu quả như vậy?
Tại vì:
+Nếu HM sinh trưởng tiết ra ít vào giai đoạn trẻ em đang lớn dẫn đến giảm phân chia tế bào, giảm số lượng và kích thước tế bào, kết quả là trẻ em ngừng lớn hoặc chậm lớn.
+Nếu HM ST được tiết ra quá nhiều vào giai đoạn trẻ em dẫn đến tăng cường quá trình phân chia tế bào (thông qua tăng tổng hợp protein và tăng cường phát triển xương), kết quả là cơ thể phát triển quá mức và trở thành người khổng lồ .
3/ Tại sao trong thức ăn và nước uống thiếu iôt thì trẻ em sẽ chậm lớn (hoặc ngừng lớn), chịu lạnh kém, não ít nếp nhăn, trí tuệ thấp? 
4/ Tại sao gà trống sau khi cắt bỏ tinh hoàn thì phát triển không bình thường: mào nhỏ, không có cựa, không biết gáy và mất khả năng sinh dục,... ?
-GV: Chúng ta biết rằng chế độ ăn uống và tập luyện thể dục thể thao có ý nghĩa quan trọng trong sự tiết HM của cơ thể , vì vậy cần đảm bảo :
 + Chế độ ăn uống hợp lý , đầy đủ các chất dinh dưỡng 
 + Thường xuyên luyện tập thể dục .
 + Làm việc và nghỉ ngơi hợp lý
-Iôt là một trong 2 thành phần cấu tạo nên Tirôxin. Thiếu Iot dẫn đến thiếu Tiroxin. Do đó làm giảm chuyển hóa và giảm sinh nhiệt ở tế bào động vật và người chịu lạnh kém. Thiếu Tiroxin còn làm giảm quá trình phân chia và lớn lên của tế bào, hậu quả là trẻ em và động vật non chậm lớn hoặc ngừng lớn, não ít nếp nhăn, số lượng tế bào não giảm, dẫn đến trí tuệ thấp.
-Tinh hoàn chính là nơi sản xuất Testosteron. Mà Testosteron tiết ra có tác dụng kích thích quá trình sinh trưởng và hình thành các đặc điểm sơ cấp và thứ cấp như: phát triển mào, cựa, thanh quản,... ở động vật. Vì vậy khi cắt bỏ tinh hoàn sẽ dẫn đến thiếu Testosteron nên gà trống sẽ phát triển không bình thường.
b. Các hooc môn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật không xương sống:
-GV lấy ví dụ ở bướm. Bướm phát triển thông qua kiểu biến thái nào?
-Biến thái hoàn toàn
 -Vậy biến thái hoàn toàn là gì?
-Là sự phát triển thông qua nhiều lần lột xác và hình thái con non khác con trưởng thành
- Có những HM nào ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật không xương sống?
-Nơi sản xuất?
-Ecdixon và Juvenin 
-Tuyến trước ngực 
*HM Ecdixon:
-Nơi sản xuất: tuyến trước ngực
8’
-Tác dụng của HM Ecdixon?
-Nếu thiếu Ecdixon thì như thế nào?
- Nơi sản xuất?
-Gây lột xác ở sâu bướm,kích thích sâu biến thành nhộng và bướm
-Thiếu Ecdixon thì sâu không lột xác ,không biến thành nhộng và bướm được.
-Thể Allata
- Gây lột xác ở sâu bướm,kích thích sâu biến thành nhộng và bướm
- Thiếu Ecdixon thì sâu không lột xác ,không biến thành nhộng và bướm được.
*HM juvenin
-Thể Allata
-Tác dụng của HM juvenin?
-Tác động của HM juvenin như thế nào?
Hướng dẫn HS quan sát tranh: 
-Mũi tên màu đỏ thể hiện nồng độ Juvenin và sự nhạt dần của nó thể hiện điều gì?
+Khi HM Juvenin ngừng tiết sâu bướm biến thành nhộng và bướm. Vậy tác dụng sinh lý của HM Juvenin là gì?
+Từ giai đoạn sâu bướm đến trước khi biến thành nhộng cả hai HM cùng tác động nhưng từ giai đoạn nhộng đến trưởng thành chỉ có HM Ecdixon tác động. Vậy tác dụng sinh lý của HM Ecdixon là gì? 
+ Nếu thiếu Ecdixon gây hậu quả gì ?
+Nếu Juvenin ngừng tiết sớm thì sao ?
+Nếu Juvenin tiết ra mãi gây hậu quả gì ?
- Ức chế biến đổi sâu thành nhộng và bướm
-Khi Juvenin ngừng tiết sớm, sâu nhanh chóng biến đổi thành nhộng và bướm, sâu chóng già.
-Juvenin tiết ra liên tục thì sâu buớm lột xác mãi ,không biến đổi thành nhộng và bướm.
-Nồng độ juvenin càng ngày càng giảm
- Ức chế biến đổi sâu thành nhộng và bướm
--Khi Juvenin ngừng tiết sớm, sâu nhanh chóng biến đổi thành nhộng và bướm, sâu chóng già.
-Juvenin tiết ra liên tục thì sâu buớm lột xác mãi ,không biến đổi thành nhộng và bướm.
Thí nghiệm Ecđixơn trên toàn bộ hay chỉ 1 phần của nhộng cũng đều gây biến thái
Nếu tăng Juvenin: Âu trùng không hóa nhộng và bướm được.
Nếu tăng Ecđixơn: Ấu trùng sẽ biến thái sớm.
4. Củng cố:
Câu 1: tác dụng của hoocmon tiroxin là:
A.Kích thích phát triển xương
B.Gây lột xác ở sâu, bướm
C.Ức chế quá trình biến đổi sâu thành nhông vầ bướm
D.Gây biến thái từ nòng nọc thành ếch
Câu 2: Ở giai đoạn trẻ em, nếu tuyến yên tiết quá nhiều hormone sinh trưởng sẽ:
A. Trở thành người khổng lồ. 
B. Chậm lớn hoặc ngừng lớn. 
C. Trở thành người nhỏ bé. 
D. Sinh trưởng và phát triển bình thường. 
5. Hướng dẫn bài tập về nhà:
- Yêu cầu HS trả lời các bài tập SGK
- Chuẩn bị cho bài học mới: Bài 39
IV.Rút kinh nghiệm: