Giáo án Ngữ văn 7 - Tiết 54-55: Tiếng gà trưa

Tuần 14
Tiết 54 – 55 Ngày soạn: 17/11/2010
 Ngày dạy:18/11/2010
TIẾNG GÀ TRƯA
 Xuân Quỳnh 
A.MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
 - Cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng, đằm thắm của những kỉ niệm về tuổi thơ và tình bà cháu.
 - Thấy được nghệ thuật biểu hiện tình cảm qua những chi tiết tự nhiên, bình dị.
B.TRỌNG TÂM ,KIẾN THỨC, KĨ NĂNG:
 1.Kiến thức:
 - Sở giản về tác giả Xuân Quỳnh.
 - Cơ sở của lòng yêu nước, sức mạnh của người chiến sỹ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ: Những kỷ niệm tuổi thơ trong sáng, sâu nặng nghĩa tình.
 - Nghệ thuật sử dụng, điệp từ, điệp ngữ, điệp câu trong bài thơ.
2.Kĩ năng
 - Đọc- hiểu, phân tích văn bản thơ trữ tình có sử dụng các yếu tố tự sự.
 - Phân tích các yếu tố biểu cảm trong văn bản.
 3. Thái độ:
 C.PHƯƠNG PHÁP: PHÂN TÍCH ,BÌNH GIẢNG Vấn đáp, nêu vấn đề ,thuyết trình
 D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 
1.ỔN định 
2.Kiểm tra :
- Đọc thuộc lòng diễn cảm bài thơ Cảnh khuya , phiên âm chữ hán và bản dịch thơ Rằm tháng giêng 
- Chỉ rõ và phân tích tác dụng nghệ thuật của ngữ “ chưa ngủ” của cảnh khuya và từ “ xuân” ( rằm tháng giêng) 
3.Bài mới 
Giới thiệu bài :Tiếng gà trưa : âm thanh mộc mạc , bình dị của làng quê VN , khơi gợi trong lòng người đọc bao điều suy nghĩ . Theo âm thanh ấy , Xuân Quỳnh đã dẫn dắt chúng ta trở về nhữngkỉ niệm tuổi thơ với tình bà cháu thắm thiết . Để cảm nhận được trái tim chân thành , tha thiết của Xuân Quỳnh , chúng ta cùng tìm hiểu bài thơ” Tiếng gà trưa”
 Cho HS đọc phần chú thích để tìm hiểu về tác giả 
? Em hãy nêu vài nét về tác giả, tác phẩm ?
Gv Bổ sung thêm vài nét về tác giả : 
Sinh năm 1942 ở làng La Khê , ven thị xã HaØ Đông , một làng nghề nổi tiếng về dệt lụa 
Xuân Quỳnh từng là diễn viên múa , biên tập viên của báo Văn nghệ , nhà xuất bản Tác phẩm mới 
Năm 1963 Xuân Quỳnh xuất hiện lần đầu tiên với tập thơ “ Chồi biếc” sau đó trở thành cây bút nữ nổi tiếng . Các tập thơ chị đã in : Hoa dọc chiến hào , Gío Lào cát trắng , Lời ru trên mặt đất , Tự hát , Sân ga chiều em đi 
Xuân Quỳnh mất năm 1988 trong tai nạn giao thông cùng vớingười chồng là nhà viết kịch Lưu Qung Vũ 
? Bài thơ này thuộc thể thơ gì ? ở lớp 6 em đã học bài thơ nào cũng thuộc thể thơ này ?
Thể thơ ngũ ngôn 
Lớp 6 có bài đêm nay Bác không ngủ 
GV đọc rồi hướng dẫn cho HS đọc giọng đọc vui , bồi hồi , phân biệt lời mắng yêu của bà với lời kể 
 Yêu cầu HS giải thích từ khó trong phần chú thích 
? Bài thơ này có mấy đoạn nêu nội dung của từng đoạn ? ( 3 đoạn _
Đoạn 1: từ đầu đến nghe gọi về tuổi thơ – nội dung tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê
Tiếp đến đi qua nghe sột soạt – nội dung : những kỉ niệm tuổi thơ được tiếng gà khơi dậy 
Phần còn lại - những suy nghĩ từ tiếng gà trưa
? Theo em nội dung nào được phản ánh trân thực và xúc động nhất ? ? Kỉ niệm thân thương tuổi thơ gắn với tiếng gà trưa )
? Nhận xét về ý nghĩa của bức tranh trong sgk?
Bức tranh vẽ hình ảnh bà , con gà và quả trứng . Các hình ảnh này đã làm sống dậy những kỉ niệm tuổi thơ thân thương của tác gia
? Tiếng gà vọng vào tâm trí của tác giả trong thời điểm cụ thể nào ?
Buổi trưa nắng 
Trong xóm nhỏ 
Trên đường hành quân 
? Tại sao trong vô vàn âm thanh làng quê , tâm trí con người chỉ bị ám ảnh bởi tiếng gà trưa ?( HSTLN)
Tiếng gà là âm thanh của làng quê .Tiếng gà trưa là tiếng gà nhảy ổ để có những quả trứng hồng hào tạo thành niềm vui cho người nông dân cần cù chắt chiu
Là âm thanh dụ báo điều tốt lành .Do đó tiếng gà trưa dễ tạo thành kỉ niệm khó quên cho con người 
? Đường hành quân xa là đường ra trận , với người ra trận , tiếng gà trưa gợi những cảm giác mới lạ nào ?
nghe xao động nắng trưa 
nghe bàn chân đỡ mõi 
Nghe gọi về tuổi thơ 
? Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi lại những cảm giác đó của con người?( HSTLN)
Buổi trưa ở làng quê là thời điểm rất yên tĩnh , do đó tiếng gà có thể khua động cả không gian 
 Tiếng gà quê đem lại niềm vui cho con người , có thể giúp con người với đi nỗi vất vả 
Tiếng gà gợi lại những kỉ niệm tốt lành thuở ấu thơ : những quả trứng hồng và tình bà cháu thân thương 
? Như thế con người ở đây không chỉ nghe tiếng gà bằng thính giác , mà còn nghe bằng cảm xúc tâm hồn . Khi con người nghe được bằng tâm hồn thì người đó phải có tình cảm ntn với làng xóm quê hương?
Tình làng quê thắm thiết sâu nặng 
? Tiếng gà trưa đã khơi dậy những hình ảnh thân thương nào ở đoạn thơ thứ 2 ?
Hình ảnh những con gà mái với những quả trứng hồng 
Hình ảnh của người bà với những lo toan 
? Những con gà mái với những quả trứng hồng hiện lên qua những chi tiết nào ?
Ổ rơm hồng những trứng 
 Khắp mình hoa đốm trắng
 Lông óng như màu nắng 
? Những sắc màu của gà và trứng đã gợi tả vẻ đẹp riêng nào trong cuộc sống làng quê?
Vẻ đẹp tươi sáng , đầm ấm , hiền hoà , bình dị
? Lời thơ: Này con gà mái như tiếng gọi được lặp lại trong đoạn thơ này có sức biểu hiện ntntình cảm của con người với làng quê ?
Biểu hiện tình cảm nồng hậu gần gũi thân thương , sự gắn dbó của con người với gia đình và làng quê
? Trong âm thanh tiếng gà trưa nhiều kỉ niệm tình bà cháu hiện về đó là những kỉ niệm nào ?
Lời mắng của bà :
 Có tiếng bà vẳn mắng 
 ………….. thơ lo lắng 
Cách bà chăm chút từng quả trứng 
 Tay bà khum soi trứng 
 ……………. Mái ấp 
Nỗi lo của bà 
 Cứ hàng năm hàng năm 
 …………. Đàn gà toi 
Niềm vui của cháu 
 ôi cái quần chéo go 
 ……….. nghe sột soạt 
? Chi tiết bà mắng cháu gợi cho em những cảm nghĩ gì về tình bà cháu ? 
Lời mắng yêu , vì bà muốn sau này cháu bà được xinh đẹp và hạnh phúc - Thể hiện chân thật tình cảm giản dị mà sâu sắc trong tình yêu bà dành cho cháu. Cháu nhớ kỉ niệm này vì cháu cảm nhận được tình yêu ấy của bà 
? Cảm nghĩ của emà người bà , từ hình ảnh bà chắt chiu từng quả trứng trên tay ?
Người bà chịu thương ,chịu khó chắt chiu từng niềm vui nhỏ trong cuộc sống còn nhiều vất vả lo toan 
? Nỗi lo của người bà trong đoạn thơ này gợi những cảm nghĩ gì trong em ?
Nỗi lo vì niềm vui của cháu , nỗi lo chân thật của người bà nơi thôn quê trong cuộc sống còn nhiều vất vả lo toan . nỗi lo ấy biểu hiện tình yêu thương giản dị , thầm lặng của những người bà 
? Như thế , trong những kỉ niệm tuổi thơ hình ảnh bà hiện lên lên với những đức tính cao quí nào?
Nghèo nhưng hiền thảo , hết lòng vì con cháu , chịu dựng nhẫn nại và hi sinh 
? Vậy ở lớp 6 các đã học bài thơ nào cũng nói về tình bà cháu ?( Bếp lửa)
? Những chắt chiu lo toan của bà được bù lại bằng niềm vui được quần áo mới gợi cho em cảm nghĩ gì về tuổi thơ và tình bà cháu ?( HSTLN) 
Tuổi thơ gắn với niềm vui bé nhỏ . Vui vì có quần áo mới , nhưng vui hơn vì tình cảm ấp áp của bà . Niềm vui ấy được tạo ra từ bao nhiêu chắt chiu cần kiệm lo toan của bà . Do vậy tình yêu thật thiêng liêng không dễ gì quên được 
? Tình bà cháu biểu hiện trong lới nói , cử chỉ cảm xúc hết sức bình dị , những tại sao tình cảm ấy lại trở thành kỉ niệm không phai trong tâm hồn người cháu ?
Vì đó là tình cảm chân thật nhất ,ấm áp nhất của tình ruột thịt , đó là tình cảm gia đình , tình cảm quê hương , tình cảm cội nguồn không thể thiếu trong mỗi con người 
? Tiếng gà trưa còn gợi cho con người những suy tư nào nữa và được thể hiện trong những câu thơ nào ?
Suy tư về hạnh phúc 
 Tiếng gà trưa 
 mang niềm hạnh phúc
 ……….. sắc trứng 
Suy tư về cuộc chiến đấu hôm nay 
 Cháu chiến đấu hôm nay 
 …………… hồng tuổi thơ 
? Vì sao con người có thể suy nghĩ rằng: Tiếng gà trưa mang bao niềm hạnh phúc ? ( HSTLN)
Cuộc sống chân thật , bình yên , no ấm .Tiếng gà trưa thức dậy bao tình cảm bà cháu , gia đình quê hương .Đó là âm thanh bình dị của làng quê đem lại những niền vui yêu thương cho con người 
? Như thế , trong giấc ngủ hồng những trứng , con người có thể mơnhững điều gì ?
mơ những điều tốt lành , những điều vui và hạnh phúc 
? Trong khổ thơ này tác giả sử dụng nghệ thuật gì ? ( điệp từ vì)
? Em nhận xét ý nghĩa của từ vì được lặp lại liên tiếp trong khổ thơ ? 
Khẳng định những niềm vui chân thực và chắc chắn của con người về mục đích chiến đấu hết sức cao cả ( Vì lòng yêu tổ quốc ) , nhưng cũng hết sức bình thường v( vì tiếng gà cục tác . ổ trứng hồng tuổi thơ
? Vì sao người chiến sĩ có thể nghĩ rằng cuộc chiến đấu của mình còn là Vì tiếng gà cục tác . Ổ trứng hồng tuổi thơ ?
Vì đó là những điều chân thật thân thương quí giá . là biểu tượng hạnh phúc của mỗi làng quê . vì thế cuộc chiến đấu hôm nay còn có thêm ý nghĩa bão vệ những điều chân thật và quí giá đó 
? Khi chiến đấu vì tổ quốc , xóm làng , vì bà , vì tiếng gà và ổ trứng hồng , con người sẽ mang 1 tình yêu ntn đối với đất nước? ( HSTLN)
Tình yêu rộng lớn , sâu sắc , cao cả 
? VB Tiếng gà trưa là 1 bài thơ trữ tình bộc lộ cảm xúc của lòng người . Theo em , ở vb này , những tình cảm sâu sắc nào của lòng người được bộc lộ ?
Tình yêu bà , tình yêu gia đình , tình yêu quê hương , đất nước , tình yêu loài vật 
? Bài thơ là 1 tấm lòng quê nhưng tấm lòng quê như thế nào mới khiến ta xúc động và đồng cảm ?
Cụ thể , chân thật , thắm thiết 
I .Giới thiệu chung 
Tác giả : SGK 
 Xuân Quỳnh Sinh năm 1942 ở làng La Khê , ven thị xã HaØ Đông , một làng nghề nổi tiếng về dệt lụa 
Xuân Quỳnh từng là diễn viên múa , biên tập viên của báo Văn nghệ , nhà xuất bản Tác phẩm mới 
Năm 1963 Xuân Quỳnh xuất hiện lần đầu tiên với tập thơ “ Chồi biếc” sau đó trở thành cây bút nữ nổi tiếng . Các tập thơ chị đã in : Hoa dọc chiến hào , Gío Lào cát trắng , Lời ru trên mặt đất , Tự hát , Sân ga chiều em đi 
Xuân Quỳnh mất năm 1988 trong tai nạn giao thông cùng vớingười chồng là nhà viết kịch Lưu Qung Vũ 
Tác phẩm : SGK 
II . Đọc , tìm hiểu văn bản 
 1. Đọc , tìm hiểu chú thích 
 2 Tìm hiểu văn bản 
 a. Thể thơ : ngũ ngôn 
b .Bố cục : 3 phần 
*Đoạn 1: từ đầu đến nghe gọi về tuổi thơ – nội dung tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê
*Tiếp đến đi qua nghe sột soạt – nội dung : những kỉ niệm tuổi thơ được tiếng gà khơi dậy 
*Phần còn lại - những suy nghĩ từ tiếng gà trưa
 C Phân tích 
C 1. Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê
nghe xao động nắng trưa 
nghe bàn chân đỡ mõi 
Nghe gọi về tuổi thơ 
Là âm thanh dụ báo điều tốt lành .Do đó tiếng gà trưa dễ tạo thành kỉ niệm khó quên cho con người 
=> Tình làng quê thắm thiết sâu nặng 
C 2.Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm thơ ấu 
 Tiếng gà trưa 
 Oå rơm hồng những trứng 
 …………….như màu nắng
 ….. 
 có tiếng bà vẫn mắng 
 …………………..
 Tay bà khum soi trứng 
 …………………….
 Bà lo đàn gà toi 
 ……… sột soạt 
=> Những kỉ niệm đẹp của tuổi thơ về tình bà cháu 
C.3 Những suy tư gợi lên từ tiếng gà trưa 
 tiếng gà trưa 
 …….sắc trứng 
- > Suy tư về hạnh phú 
 Cháu chiến đấu hôm nay 
 ……… tuổi thơ 
 - > Suy tư về cuộc chiến đấu hôm nay
= > Tình cảm yêu thương , kính trọng bà , đã khắc sâu thêm â tình yêu quê hương đâát nước 
3/ Tổng kết 
A Nghệ thuật 
B Nội dung Ghi nhớ sgk/ 151
III . Hướng dẫn tự học 
 - Học thuộc lòng bài thơ.
 - Phân tích hiệu quả nghệ thuật của các điệp từ, điệp trong bài thơ.
 - Viết đoạn văn ngắn ghi lại một kỷ niệm về bà ( bà nội hoặc bà ngoại). 
E /.RÚT KINH NGHIỆM:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..