Giáo án Ngữ văn 11 - Tiết 88: Từ ấy - Năm học 2015-2016

Thời gian xây dựng: 23-02-2016
Thời gian thực hiện:
Tiết: 88
Tên bài dạy: 
 Từ ấy
 (Tố Hữu)
Mục tiêu bài học
Kiến thức
Thấy rõ niềm vui sướng, say mê, mãnh liệt của Tố Hữu trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng cộng sản. Từ đó biết rút ra bài học đúng đắn về lẽ sống.
Thấy được những thành công về mặt nghệ thuật của bài thơ.
Kĩ năng
 Phân tích thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại.
Thái độ
 Giáo dục cho học sinh tình yêu Đảng, yêu cuộc sống.
Chuẩn bị
Giáo viên: SGK, giáo án, chuẩn bị kiến thức, kĩ năng. 
Học sinh: SKG, vở ghi, vở soạn bài.
Phương pháp
Phương pháp bình giảng, pháp vấn, đàm thoại
Tiến trình dạy học
Song hành cùng với thời đại của các nhà thơ mới như Xuân Diệu, Huy Cận nhưng Tố Hữu đã tìm ra cho mình một con đường đi mới. Đó là con đường dâng hiến cả cuộc đời mình cho Đảng, cho cách mạng. “Từ ấy” là bài thơ đầu tay của chàng thanh niên trẻ Nguyễn Kim Thành khi được đứng vào hàng ngũ của Đảng. Hôm nay cô trò chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu bài thơ này để thấy được niềm vui, niềm hạnh phúc của Tố Hữu khi được giác ngộ lí tưởng cách mạng.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu tác giả, tác phẩm.
GV: Dựa vào phần tiểu dẫn trong SGK em hãy trình bày đôi nét về tác giả?
 Vào độ tuổi 60 Tố Hữu từng hồi tưởng lại:
“Năm 20 của thế kỉ XX
Tôi sinh ra nhưng chưa được làm người
Nước đã mất. Cha đã làm nô lệ
Ôi những ngày xưa mưa xứ Huế
Mưa sao buồn vậy quê hương ơi
Ngẩng đầu lên không thấy mặt trời
Đất lai láng những là nước mắt”
GV: Em hãy trình bày xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác của bài thơ?
GV: “Từ ấy” có y nghĩ như thế nào?
Nhan đề được lặp lại có tác dụng gì?
Tâm trạng và niềm vui của 
nhà thơ tiếp tục được thể hiện trong hai khổ thơ sau. Em hãy nêu biện pháp nghệ thuật mà tác giả sử dụng trong hai câu thơ này? Hình ảnh ấy gợi lên điều gì?
GV: Theo em khổ thơ đầu có y nghĩa như thế nào?
GV dẫn: Niềm vui sướng, hân hoan của nhà thơ khi được đón nhận lí tưởng cách mạng được thể hiện sâu sắc ở khổ thơ đầu và nó đã nhanh chóng chuyển biến thành những nhận thức và lẽ sống ở khổ thơ 2.
Vậy theo em lẽ sống của nhà thơ được thể hiện qua những từ ngữ nào? Ý nghĩa của chúng?
GV: Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong khổ thơ này? Tác dụng của chúng?
GV: Khi được ánh sáng của lí tưởng soi dọi, nhận thức mới của tác giả về lẽ sống được thể hiện như thế nào?
Sau khi đón nhận lí tưởng cách mạng trong lòng Tố Hữu còn diễn ra sự chuyển biến mạnh mẽ về tình cảm. Điều này được thể hiện rõ nét trong khổ 3. Theo em, khổ thơ thứ 3 có cấu trúc như thế nào? Việc lặp lại cấu trúc ấy có tác dụng gì?
GV: Em hãy phát hiện các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong khổ thơ này?
-HS suy nghĩ trả lời
-HS suy nghĩ trả lời.
HS suy nghĩ trả lời.
HS suy nghĩ trả lời.
I Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Tố Hữu(1920-2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành
- Quê: Thừa Thiên Huế
- Sinh ra trong gia đình nhà nho nghèo, cả cha và mẹ đều yêu văn học.
- 1938 ông được kết nạp vào Đảng cộng sản, từ đó sự nghiệp thơ ca của ông gắn liền với sự nghiệp cách mạng.
- Các tập thơ chính: Từ ấy, Việt Bắc
- 1966 ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
2.Tác phẩm
- Bài thơ nằm trong phần máu lửa của tập thơ Từ ấy. tập thơ gồm 3 phần: Máu lửa, Xiềng xích và Giải phóng
- Bài thơ ghi lại những cảm xúc, suy tư sâu sắc của Tố Hữu khi được đứng trong hàng ngũ của Đảng
II. Đọc – hiểu văn bản
1.Đọc
2.Tìm hiểu văn bản
a.Khổ 1
- “Từ ấy” trạng từ chỉ thời gian
- Tác dụng: nhấn mạnh thời điểm nhà thơ được giác ngộ lí tưởng cách mạng
- Nghệ thuật ẩn dụ:
+ “Nắng hạ” nắng chói chang, rực rỡ => niềm vui sướng khi được đón nhận lí tưởng cách mạng.
+ “Mặt trời chân lí” chân lí của Đảng, cách mạng.
-Sử dụng các động từ mạnh: “bừng” , “chói”
 => Khẳng định lí tưởng cộng sản như một nguồn sáng mới làm bừng sáng trí tuệ và tâm hồn nhà thơ.
- Biện pháp nghệ thuật: so sánh, ẩn dụ kết hợp với các từ ngữ giàu sức biểu cảm “đậm”, “rộn”.
=> Tâm hồn nhà thơ khi được đón nhận lí tưởng cộng sản cũng căng tràn nhựa sống như một vườn cây lá xanh tươi, tỏa hương ngào ngạt và ríu rít tiếng chim kêu.
-Bằng bút pháp trữ tình lãng mạng kết hợp với hình ảnh so sánh, ẩn dụ đã diễn tả niềm vui sướng, say mê của nhà thơ trong buổi đầu đến với lí tưởng cộng sản.
2.Khổ 2
-Những từ ngữ đặc sắc, có tác dụng gắn kết.
+ “Buộc”: buộc chặt, gắn bó với mọi người. Y thức, quyết tâm muốn thoát khỏi giới hạn của cái tôi cá nhân để hướng vào cộng đồng.
+ “Trang trải”: sự trải rộng tâm hồn ra với cuộc đời.
+ “Gần gũi”: gần nhau về quan hệ tinh thần,tình cảm, đó là sự gắn bó ruột thịt.
+ “Khối đời”: Hình ảnh cụ thể chỉ một khối người đông đảo cùng chung lí tưởng. Đó là sức mạnh của tập thể nhân dân.
- Điệp từ “để” tạo nhịp thơ dồn dập, thôi thúc, hối hả.
- Từ “với” tạo mối liên kết chặt chẽ giữa nhà thơ với nhân dân.
- Lẽ sống mới được đặt ra là “cái tôi” hòa vào “cái ta”, mối quan hệ hài hòa giữa riêng – chung; cá nhân – cộng đồng. Đó là mối quan hệ đoàn kết, gắn bó tạo ra sức mạnh trong cuộc đấu tranh cách mạng.
-Cấu trúc: Tôi đã là
=> Khẳng định rõ rang nhận thức của tác giả về vị thế của mình trong gia đình lớn, khẳng định y thức tự giác, chắc chắn, vững vàng của tác giả.
-Điệp từ “là”: mang tính khẳng định
-Số từ ước lệ “vạn”
-Cách xưng hô ruột thịt “con, anh, em”: tình cảm đầm ấm, thân thiết, ruột thịt.
-Từ ngữ biểu cảm “kiếp phôi pha”, “cù bất cù bơ”: tấm lòng đồng cảm, xót thương tới những kiếp người vất vả, bất hạnh.
=> Đây là những tình cảm mới mẻ và cao đẹp của người chiến sĩ, của nhà thơ cách mạng.
III. Tổng kết
1.Giá trị nghệ thuật
- Hình ảnh thơ tươi sáng, giàu y nghĩa tượng trưng, ngôn ngữ thơ gợi cảm, giàu nhạc điệu, giọng thơ sảng khoái, nhịp thơ hăm hở.
- Dùng hình ảnh ẩn dụ đầy sáng tạo, cách nói trực tiếp, khẳng định.
2.‎ Y nghĩa văn bản
 Bài thơ thể hiện sâu sắc niềm vui sướng của nhà thơ khi được đón nhận lí tưởng cộng sản, những nhận thức mới về lẽ sống cũng như những chuyển biến trong nhận thức và hành động của nhà thơ.
3.Ghi nhớ (SGK – 44) 
Củng cố, dặn dò
- Học bài cũ
- Soạn bài mới