Giáo án Sinh học 6 - Tiết 61, Bài 50: Vi khuẩn - Năm học 2015-2016

Tuần 31
Ngày soạn: 01/04/2015
Ngày dạy: 08/04/2016
Chương X: VI KHUẨN – NẤM – ĐỊA Y
Tiết 61.VI KHUẨN
Mục tiêu
Kiến thức
Mô tả được vi khuẩn là sinh vật nhỏ bé, tế bào chưa có nhân, phân bố rộng rãi. Sinh sản chủ yếu bằng cách phân đôi.
Nêu được vi khuẩn có lợi cho việc phân hủy chất hữu cơ góp phần hình thành mùn, dầu hỏa, than đá, góp phần lên men, tổng hợp vitamin, chất kháng sinh.
Nêu được vi khuẩn có hại gây nên một số bệnh cho cây, động vật và người.
Kĩ năng
Rèn kĩ năng quan sát, phân tích.
KNS: Hiểu được vi khuẩn là sinh vật vô cùng nhỏ bé, có loài có lợi, có loài có hại à giáo dục cho học sinh phải biết vệ sinh cá nhân, đồ dùng, nơi ở để hạn chế vi khuẩn có hại xâm nhập cơ thể.
Thái độ
Giáo dục lòng yêu thích môn học. 
Phương tiện dạy học
Giáo viên
Sử dụng phương pháp hợp tác nhóm nhỏ, vấn đáp tìm tòi, phương pháp tư duy độc lập. Quan sát trực quan, kết hợp liên hệ thực tế để nắm bắt vấn đề một cách hiệu quả nhất.
Tranh Các dạng vi khuẩn.
Học sinh
Đọc bài trước ở nhà.
Tiến trình bài dạy
Tổ chức
6A
6B
6C
6D
6E
/42
/44
/42
/40
/39
Kiểm tra bài cũ
Đa dạng của thực vật là gì? Nguyên nhân gì khiến cho đa dạng thực vật ở Việt Nam giảm sút? 
Cần phải làm gì để bảo vệ đa dạng thực vật ở Việt Nam?
Các hoạt động dạy học
Giới thiệu bài: Trong thiên nhiên có những sinh vật hết sức nhỏ bé mà mắt thường không nhìn thấy được, chúng chiếm một số lượng lớn, ở khắp mọi nơi quanh ta. Vậy đó là sinh vật nào?
Hoạt động của GV và HS
Nội dung giảng dạy
 Hoạt động 1: Hình dạng, kích thước và cấu tạo của vi khuẩn
Hình dạng
- GV cho HS quan sát tranh -> cho HS trao đổi: 
H:Vi khuẩn có những hình dạng nào?
- HS quan sát tranh -> trao đổi trả lời: 
àVi khuẩn có nhiều hình dạng khác nhau như: hình cầu, hình que, hình xoắn, hình dấu phẩy.
- Gv: HS khác nhận xét, bổ xung.
- GV lưu ý dạng vi khuẩn sống thành từng đám hay từng chuỗi nhưng mỗi vi khuẩn vẫn là dơn vị sống độc lập.
Kích thước
- Y/c Hs đọc thông tin SGK trả lời:
H: Vi khuẩn có kích thước như thế nào?
- HS: đọc SGK trả lời:
àVi khuẩn có kích thước rất nhỏ (từ một đến vài phần nghìn mm), phải quan sát dưới kính hiển vi có độ phóng đại lớn. 
- HS: nhận xét (nếu có)
- GV y/c hs khác nhận xét. 
Cấu tạo
- GV cho HS đọc thông tin -> trả lời CH:
H: Nêu cấu tạo tế bào của vi khuẩn 
H: So sánh cấu tạo tế bào của vi khuẩn với tế bào thực vật. 
- HS trả lời câu hỏi:
à1. Đơn bào, có vách tế bào, bên trong là chất tế bào, chưa có nhân hoàn chỉnh. 
à2. Khác tế bào thực vật, vi khuẩn không có diệp lục, chưa có nhân hoàn chỉnh.
- GV chốt kiến thức
- GV cung cấp thêm thông tin: một số vi khuẩn có roi nên có thể di chuyển được.
Hoạt động 2. Cách dinh dưỡng
- GV yêu cầu HS tìm thông tin trả lời câu hỏi:
H: Vi khuẩn không có diệp lục, vậy nó sống bằng cách nào?
àChúng sử dụng chất hữu cơ sẵn có trong xác động thực vật đang phân hủy (hoại sinh); hoặc sống nhờ cơ thể khác (kí sinh) cả 2 cách dd như vậy gọi là dinh dưỡng dị dưỡng.
H: Có mấy cách dinh dưỡng của vi khuẩn?
à Dinh dưỡng dị dưỡng bằng cách: hoại sinh và kí sinh.
- GV chốt ý.
- GV giải thích cách dinh dưỡng của vi khuẩn:
+ Hoại sinh: sống bằng chất hữu cơ có sẵn trong xác động, thực vật đang phân hủy.
+ Ký sinh: sống nhờ trên cơ thể sống khác.
Hoạt động 3: Phân bố và số lượng
- GV yêu cầu HS đọc thông tin -> trả lời câu hỏi:
H: Vi khuẩn phân bố trong tự nhiên như thế nào ?
- GV chốt ý.
- GV mở rộng: Vi khuẩn sinh sản bằng cách phân đôi tế bào, nếu gặp điều kiện thuận lợi, chúng sẽ sinh sản rất nhanh
 Khi gặp điều kiện bất lợi (khó khăn về thức ăn và nhiệt độ) -> vi khẩn kết bào xác.
-> giáo dục ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân.
Hoạt động 4: Vai trò của vi khuẩn
a. Vi khuẩn có ích
- GV yêu cầu HS quan sát hình 50.2 -> làm bài tập điền từ SGK tr. 162. 
- HS quan sát hình -> làm bài tập điền từ SGK tr. 162. 
- 1 – 2 HS đọc bài tập, lớp nhận xét.
- HS tự sửa chửa
- GV nhận xét
- Cho HS đọc thông tin đoạn q SGK tr.162.
H: thảo luận: Vi khuẩn có vai trò gì trong tự nhiên và trong đời sống con người?
- HS đọc thông tin đoạn q SGK tr.162 -> thảo luận: 
à+ Trong tự nhiên: phân huỷ chất hữu cơ thành chất vô cơ; góp phần hình thành than đá, dầu lửa.
+ Trong đời sống: 
- Nông nghiệp: cố định đạm 
-> bổ sung đạm cho đất.
- Chế biến thực phẩm: vi khuẩn len men làm giấm, tương, rượu,..
- Vai trò trong công nghiệp sinh học.
- HS lắng nghe
- HS giải thích: Đó là nhò vào loại vi khuẩn lên men chua hoạt động, có rất nhiều trong lớp váng của vại dưa cà muối. 
 - GV nhận xét, chốt ý.
- GV cho HS giải thích một số hiện tượng thực tế: Vì sao muối dưa, cà ngâm vào nước muối sau vài ngày hóa chua?
b. Vi khuẩn có hại
- GV yêu cầu HS thảo luận các câu hỏi sau: 
H: Hãy kể tên một vài bệnh do vi khuẩn gây ra?
H:. Các loại thức ăn để lâu ngày dễ bị ôi thiu, vì sao? Muốn thức ăn không bị ôi thiu phải làm thế nào?
- HS thảo luận các câu hỏi đạt: 
- HS thảo luận cho biết thông tin.
à. Do vi khuẩn hoại sinh làm hỏng thức ăn -> muốn giữ thức ăn -> ngăn ngừa vi khuẩn sinh sản bằng cách: đông lạnh thức ăn, phơi khô, ướp muối,
- GV nhận xét.
- GV cung cấp thông tin: bệnh tả do phẩy khuẩn tả; bệnh lao do trực khuẩn lao.
 Có những vi khuẩn có cả hai tác dụng có ích và có hại. Ví dụ: vi khuẩn phân hủy chất hữu cơ
+ Có hại: làm hỏng thực phẩm
+ Có lợi: phân hủy xác động, thực vật tạo muối khoáng.
- GV yêu cầu HS liên hệ hành động của bản thân phòng chống tác hại do vi khuẩn gây ra.
Hoạt động 5: Sơ lược về virus
- GV giới thiệu sơ lược về virus -> yêu cầu HS kể tên một vài bệnh do virus gây ra?
- Liên hệ với loại bệnh nguy hiểm nhất hiện nay do virus HIV gây ra -> thái độ ứng xử.
- HS lắng nghe -> kể một vài bệnh: cúm gà, sốt siêu vi, HIV,
- Hình thành thái độ ứng xử đúng.
1. Hình dạng, kích thước và cấu tạo của vi khuẩn
- Hình dạng: có nhiều hình dạng khác nhau như hình que, hình xoắn, hình dấu phẩy.
- Kích thước: Vi khuẩn có kích thước rất nhỏ (từ một đến vài phần nghìn mm).
- Cấu tạo: 
+ gồm những cơ thể đơn bào.
+ xếp riêng lẻ hoặc từng đám, thành chuỗi.
+ bên ngoài có vách tế bào bao bọc, bên trong có chất tế bào.
+ chưa có nhân hoàn chỉnh.
2. Cách dinh dưỡng
- Hầu hết vi khuẩn không có chất diệp lục, hoại sinh hoặc kí sinh ( hoại sinh và kí sinh).
- Một số vi khuẩn dinh dưỡng bằng cách tự dưỡng ( vi khuẩn quang hợp và vi khuẩn hóa tổng hợp.
3. Phân bố và số lượng
- Vi khuẩn phân bố rộng rãi trong tự nhiên và số lượng lớn.
4. Vai trò của vi khuẩn
a. Vi khuẩn có ích
- Vi khuẩn có vai trò trong tự nhiên và đời sống con người: 
+ Phân huỷ chất hữu cơ thành chất vô cơ để sử dụng.
+ góp phần hình thành than đá, dầu lửa.
+ nhiều vi khuẩn ứng dụng trong công nghiệp, nông nghiệp và chế biến thực phẩm.
b. Vi khuẩn có hại
+ vi khuẩn kí sinh gây bệnh cho người, vật nuôi, cây trồng.
+ vi khuẩn làm hỏng thức ăn.
+ vi khuẩn phân giải xác động vật, thực vật tạo mùi thối, gây ô nhiễm môi trường.
5. Sơ lược về virus
Vi rút rất nhỏ,chưa có cấu tạo tế bào sống, kí sinh bắt buộc và thường gây bệnh cho vật chủ
Củng cố bài học
Sử dụng câu hỏi SGK tr.161. 
Vận dụng về mặt có lợi của vi khuẩn để tạo phân xanh bón cây. Dựa vào tính chất lên men của vi khuẩn lên men áp dụng làm các loại món ăn: như dưa chua. Hiểu được vì sao các thực phẩm tươi sống để lâu ngoài không khí lại nhanh bị hư, từ đó biết cách phải bảo quản thực phẩm (ướp lạnh, phơi khô, ướp muối...). Ngoài ra có những loài vi khuẩn gây bệnh cho con người và động vật à cần thiết phải phòng tránh. 
Dặn dò
Học bài, trả lời câu hỏi trong SGK
Tìm hiểu những bệnh do vi khuẩn gây ra cho con người và các sinh vật khác.
Chuẩn bị bài tiếp theo, chuẩn bị nấm rơm, ủ nấm mốc theo hướng dẫn.
Ngày 04/04/2016
Tổ trưởng kí duyệt