Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 145: Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê) - Năm học 2017-2018

Ngày soạn: 30/ 3/ 2018
Ngày dạy: 6/ 4/ 2018
TIẾT 145: NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
 - Lê Minh Khuê -
I. Mục tiêu bài dạy 
1. Kiến thức
- Hoàn cảnh sống, chiến đấu của tổ nữ thanh niên xung phong trinh sát mặt đường
- Vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm, hồn nhiên, trong cuộc sống hiến đấu nhiều gian khổ, hi sinh nhưng vẫn lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trong truyện.
- Thành công trong việc miêu tả tâm lí nhân vật, lựa chọn ngôi kể, ngôn ngữ kể hấp dẫn.
- Tích hợp với các văn bản: Bài thơ về tiểu đội xe không kính, Chiếc lược ngà
Lịch sử 9: Bài 29. Cả nước trực tiếp chống Mĩ cứu nước (1965 - 1973)
2. Kĩ năng 
- Đọc - hiểu một tác phẩm tự sáng tác trong thời kì kháng hiến chống Mĩ cứu nước.
- Phân tích tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất xưng tôi.
- Cảm nhận vẻ đẹp hình tượng nhân vật trong tác phẩm.
- Các kĩ năng sống :
+ Giao tiếp: trình bày suy nghĩ của bản thân thông qua nội dung bài.
+ Suy nghĩ sáng tạo: bày tỏ nhận thức và hành động của bản thân mỗi học sinh thông qua nội dung bài học.
+ Tự đánh giá: học sinh tự đánh giá quá trình học tập của mình.	
- Các năng lực được phát triển: Giao tiếp tiếng Việt, cảm thụ văn học, sáng tạo, đọc hợp tác, tự quản bản thân.
3. Thái độ: - Giáo dục học sinh lòng yêu quê hương, đất nước, lòng biết ơn vô hạn với các thế hệ đã đi trước, tình cảm cách mạng.
II. Phương pháp kĩ thuật dạy học:
1. Phương pháp: Đặt vấn đề, phân tích, thảo luận nhóm.
2. Kĩ thuật: Động não, kích thích tư duy.
III. Phương tiện dạy học:
1. Giáo viên: Sgk, sgv, giáo án, máy chiếu
2. Học sinh: Sgk, vở soạn, vở ghi.
IV. Tiến trình bài dạy:
1. Ổn định tổ chức : 1’
2. Kiểm tra bài cũ: Lồng vào nội dung bài mới
3. Bài mới : 
- GV mở máy tính, bật loa cho HS nghe bài hát “ Cô gái mởi đường” 
- GV dẫn: Việt Nam - dân tộc anh hùng! Khi Tổ quốc cần thì không kể gái hay trai, già hay trẻ, người miền xuôi hay người miền ngược, tất cả một lòng đấu tranh chống giặc dẫu biết rằng chiến trường lắm gian nguy. Tiêu biểu trong Đoàn quân Việt Nam ấy là những chiến sĩ trẻ anh hùng .Họ là những chàng trai “ Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước; mà lòng phơi phới dậy tương lai”. Họ là những cô gái tình nguyện vào cái nơi mà sự mất, còn chỉ diễn ra trong gang tấc, nhưng sẳn sàng hi sinh vì quê hương, đất nước. Nếu Phạm Tiến Duật viết về đồng đội, về công việc của mình – chiến sĩ lái xe thì Lê Minh Khê, một nhà văn từng là thanh niên xung phong lại thành công với tác phẩm Những ngôi sao xa xôi -Tác phẩm kể về cuộc sống, công việc và phẩm chất của những cô thanh niên xung phong trên tuyến lửa Trường Sơn những năm tháng kháng chiến chống Mĩ ác liệt. 
Hoạt động của GV-HS
Nội dung
HĐ1 Đọc - tìm hiểu chung (20’)
Dựa vào chú thích hãy giới thiệu vài nét về tác giả?
Những truyện ngắn đầu tay của chị ra đời vào đầu năm những năm bảy mươi của thế kỉ XX, khi chị đang còn rất trẻ, là phóng viên báo Tiền phong viết về cuộc sống và chiến đấu của chính bản thân và đồng đội.
- Đề tài: 
+Trước 1975: Viết về cuộc sống chiến đấu của TNXP, bộ đội trên đường Trường Sơn.
+Sau 1975: Viết về những chuyển biến xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.
- Sở trường: Viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tâm lý phụ nữ tinh tế, đặc sắc.
? Hoàn cảnh, xuất xứ truyện?
GV: Văn bản Những ngôi sao xa xôi (1971) có lược bỏ một vài đoạn (kể về những kỉ niệm, những hồi ức của Phương Định về thời thơ ấu ở Hà Nội và một vài chi tiết khác trong cuộc sống và chiến đấu trên cao điểm Trường Sơn: là phá bom, gặp gỡ và trò chuyện với những người lính lái xe...) 
- Đề tài: Cuộc sống, chiến đấu của TNXP trên tuyến đường Trường Sơn
Dựa vào môn Lịch sử 9: Bài 29. Cả nước trực tiếp chống Mĩ cứu nước (1965 - 1973) hãy nêu hiểu biết của em về giai đoạn lịch sử này?
HS:....
GV nều vài nét về giai đoạn lịch sử này để nhấn mạnh cho HS biết về sự khoccs liệt của cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước
? Truyện được kể ở ngôi thứ mấy? tác dụng của việc lựa chọn ngôi kể?
- Kể ở ngôi thứ nhất, người kể là Phương Định- đồng thời là nhân vật chính – 1 cô TNXP trong tổ chinh sát mặt đường: Phù hợp với nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới nội tâm cũng như cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật
GV hướng dẫn HS đọc, kể tóm tắt nội dung truyện.
- Đọc với giọng to, rõ ràng, tự nhiên, trẻ trung, gần với khẩu ngữ, giộng thay đổi theo từng đoạn truyện: giọng kể tự nhiên khi Phương Định nói về công việc, về Thao và Nho; nhưng khi đến đoạn Phương Định hồi tưởng về thời kì đi học thì chậm lại, gợi nhớ. Giọng đọc tự nhiên, pha chút kiêu kì, mơ mộng khi cô kể về mình. , phân biệt lời kể và lời đối thoại
GV đọc từ đầu . “ Những con quỷ mắt đen:
- HS theo dõi, đọc tiếp đến “ Những ngôi sao trên mũ”
GV nhận xét, uốn nắn cách đọc cho hs
- Kể tóm tắt nội dung đoạn trích.
Ba nữ TNXP trong tổ trinh sát mặt đường tại trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc của họ rất nguy hiểm: Quan sát địch thả bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu vị trí bom chưa nổ, phá bom thông đường.
 Họ sống hồn nhiên, thanh thản, mơ mộng và rất yêu thương, gắn bó với nhau trong tình đồng đội 
 Phần cuối truyện miêu tả hành động và tâm trạng các nhân vật chủ yếu là Phương Định trong một lần phá bom, Nho bị thương và sự săn sóc của hai người đồng đội.
? Xác định bố cục của đoạn trích, nêu nội dung của mỗi phần?
GV treo bảng phụ
P1: Từ đầu ... ngôi sao trên mũ: Phương Định kể về công việc và cuộc sống của cô và tổ trinh sát mặt đường.
P2: Tiếp ...bây giờ là buổi trưa: Một lần phá bom, Nho bị thương, hai chị em lo lắng chăm sóc.
P3: còn lại: Sau giây phút nguy hiểm, hai chị em nối nhau hát, niềm vui của ba cô trước trận mưa đá đột ngột.
? Ý nghĩa nhan đề Những ngôi sao xa xôi: Là 1 nhân đề rất lãng mạn, giào chất thơ. Hình ảnh những ngôi sao trở đi trở lai trong tác phẩm dưới nhiều hình thức khác nhau thể hiện chủ đề của tác phẩm: ca ngợi vẻ đẹp của ba nữ TNXP, tiêu biểu cho vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mĩ 
HĐ2 Đọc, hiểu văn bản (20’)
? Hoàn cảnh sống, chiến đấu của ba cô gái thanh niên xung phong diễn ra ở những phạm vi nào? 
- Không gian mặt đường và Không gian trong hang
? Theo dõi đoạn trích và tìm những chi tiết kể, tả về hoàn cảnh sống và chiến đấu của 3 cô gái THXP ở không gian mặt đường?
( chi tiết miêu tả sự ác liệt của chiến tranh)
? Trên không gian mặt đường rộng lớn đó các cô làm nhiệm vụ gì?
? Không gian trong hang đá là cảnh sinh hoạt thường nhật của ba cô thanh niên xung phong. Không gian ấy hiện lên qua những chi tiết nào?
Em có nhận xét gì về cuộc sống của họ?
 Có sự tương phản nào giữa hai không gian này không? 
- Đối lập tương phản
? Biện pháp nghệ thuật đặc sắc khi tác giả nói về hoàn cảnh sống, chiến đấu của tổ nữ thanh niên xung phong trinh sát mặt đường? Tác dụng?
GV bình: tích hợp với Bài thơ về tiểu đội xe không kính, bình về sự khốc liệt của chiến tranh, trong đó có những cô thanh niên xung phong như 10 cô gái ở ngã ba Đồng Lộc
“Cạnh giếng nước có bom từ trường
Em không rửa ngủ ngày chân lấm
Ngày em phá nhiều bom nổ chậm
Đêm nắm mơ nói mớ vang nhà”
( Gửi em - cô thanh niên xung phong- Phạm Tiến Duật)
”Nếu được làm hạt giống để mùa sau
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
Vui gì hơn làm người lính đi đầu
Trong đêm tối tim ta là ngọn lửa” 
(Tố Hữu)
Tôi nhìn xuống hố bom đã giết em
Mưa đọng lại một khoảnh trời nho nhỏ 
( )
Em nằm dưới đất sâu
Như khoảng trời nằm yên trong lòng đất
Đêm đêm tâm hồn em tỏa sáng
Có phải thịt da em mềm mại trắng trong
Đã hóa thành những làn mây trắng 
( Lâm Thị Mỹ Dạ)
? Em học tập được gì từ những người thanh niên xung phong? 
HS tự liên hệ: kính phục, ngưỡng mộ, tự hào, học tập gương, sống có lí tưởng
I. Đọc - tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Lê Minh Khuê sinh năm 1949
- Quê ở Tĩnh Gia, Thanh Hoá.
- Là cây bút nữ chuyên viết về truyện ngắn. Từng là thanh niên xung phong.
2. Tác phẩm
- Sáng tác năm 1971, in lần đầu trong tạp chí “Tác phẩm mới”. 
- Thể loại: Truyện ngắn.
- Ngôi kể : ngôi thứ nhất.
3. Đọc, giải thích từ khó
4 Bố cục
- 3 phần
II. Đọc, hiểu văn bản
1. Hoàn cảnh sống, chiến đấu của tổ nữ thanh niên xung phong trinh sát mặt đường
a.Không gian mặt đường
+ Ở trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Tức là ở nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm ác liệt.
 + Con đường bị đánh lở loét.
 + Hai bên đường không có lá xanh, chỉ có thân cây bị tước khô cháy.
 + Bom nổ, bom nổ chậm
 + Máy bay ì ầm
 + Đất bốc khói, không khí bàng hoàng.
- Không gian rộng lớn bao trùm sự căng thẳng, ngột ngạt, nguy hiểm, đe doạ sự sống
*Nhiệm vụ
- Sau mỗi trận bom, họ phải lao ra trọng điểm, đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và phá bom: Nhiệm vụ vô cùng quan trọng nhiều hiểm nguy đối mặt với cái chết, luôn căng thẳng, đòi hỏi sự dũng cảm, bình tĩnh. 
b. Không gian trong hang
- Hang mát lạnh
Uống nước suối pha đường
 - Nằm dài trên nền ẩm, nghe nhạc mơ mộng: Cuộc sống thơ mộng, tươi trẻ, lạc quan trong không gian, nhỏ bé, bình yên êm dịu 
->Nghệ thuật: Câu văn ngắn, miêu tả, tả thực, đối lập tương phản
=> Cuộc sống vô cùng khó khăn gian khổ, nguy hiểm và ác liệt. Đó chính là hiện thực của cuộc kháng chiến chống Mĩ trường kì và oanh liệt của dân tộc Việt Nam.
4. Củng cố : 4’
? Em hãy nêu chủ đề của tác phẩm ? 
- Cuộc sống, chiến đấu của TNXP trên tuyến đường Trường Sơn
GV treo bảng phụ: Khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng
Câu 1: Truyện “Những ngôi sao xa xôi” sáng tác vào thời gian nào?
A. Trong kháng chiến chống Pháp, năm 1948
B. Trong kháng chiến chống Mĩ, năm 1971
C. Khi thống nhất đất nước khi tác giả quay trở lại chiến trường xưa.
- Đáp án: B
Câu 2 Trong tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” Tác giả kể về hoàn cảnh sống, chiến đấu của tổ nữ Thanh niên xung phong ở đâu? Như thế nào?
A. Tại Ngã ba Đồng Lộc, nơi mưa bom bão đạn.
B. Tại Điện Biên Phủ trong cảnh rừng hoang sương muối, sốt rét rừng.
C. Tại biên giới phía Nam, nơi lắm gian nguy.
D. Trên con đường Trường Sơn đầy mưa bom bão đạn vào những năm kháng chiến chống Mĩ
- Đáp án: D
5. Dặn dò: 1’
- Soạn tiết 146: Những ngôi sao xa xôi (tiếp).
* Rút kinh nghiệm:
...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................