Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 53: Vợ chồng A Phủ - Trần Thị Danh

Tiết 53:
Đọc văn:
VỢ CHỒNG A PHỦ
 - TÔ HOÀI-
Ngày soạn: 03 / 01 / 2016
Lớp
12C
12 B
Ngày dạy
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
 1. Kiến thức: Giúp HS:
- Hiểu được cuộc sống cơ cực, tối tăm của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao dưới ách áp bức, thống trị của thực dân pháp và phong kiến tay sai; quá trình người dân tộc thiểu số thức tỉnh, từng bước giác ngộ cách mạng và vùng lên tự giải phóng đời mình và đi theo tiếng goi của Đảng.
- Thấy được những đóng góp của tác giả trong nghệ thuât khắc hoạ tính cách nhân vật, lối kể chuyện linh hoạt, sự tinh tế trong diễn tả thế giới nội tâm, am hiểu về phong tục tập quán người Mông, lời văn tinh tế mang màu sắc dân tộc và giàu chất thơ.
 2. Kỹ năng: Rèn cho HS kỹ năng:
- Rèn kỹ năng đọc hiểu tác phẩm tự sự.
 3. Thái độ: 
- Bồi dưỡng tình yêu thương con người.
4. Định hướng phát triển năng lực: 
- Năng lực tìm kiếm, tổ chức thông tin.
- Năng lực tiếp nhận văn bản.
- Năng lực cảm thụ thẩm mĩ.
- Năng lực sử dụng tiếng Việt.
- Năng lực tạo lập văn bản.
II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH:
 1. Giáo viên:
- Giáo án, SGK, SGV, tài liệu tham khảo...
 2. Học sinh:
- SGK, bài soạn, vở ghi...
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY- HỌC:
 1. Ổn định tổ chức lớp học: (1 phút)
Lớp
Vắng HS
Lý do
Ghi chú
12C
12B
- Quan sát diều chỉnh lớp tạo không khí học tập. 
2. Kiểm tra bài cũ (3 phút)
- Kiểm tra sự chuẩn bị bài của HS.
 3. Giảng bài mới
a, Giới thiệu bài mới: (1 phút)
b, Tiến trình các hoạt động của giáo viên và học sinh
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
VÀ HỌC SINH
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
*Hoạt động 1: HD HS tìm hiểu phần tiểu dẫn.
GV: yêu cầu HS đọc phần Tiểu dẫn
Nêu những nét chính cần nắm về nhà văn Tô Hoài?
HS trả lời GV ghi bảng
? Em hãy nêu một số tác phẩm của Tô Hoài
? Hãy nêu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm
HS trả lời
GV nhận xét 
GV: - “Vợ chồng A Phủ”– là kết quả của 8 tháng tham gia chiến dich Tây Bắc, trong chiến dich này Tô Hoài đã sống và gắn bó nghĩa tình với đồng bào dân tộc nơi đây, đó là nguồn cảm hứng để Tô Hoài viết tác phẩm này.
GV: Tóm tắt tác phẩm. 
HS tóm tắt -> GV gọi HS nhận xét, tóm tắt lại
- Tóm tắt tác phẩm:
+ Mị là một cô gái xinh đẹp, yêu đời có khát vọng tự do, hạnh phúc, bị bắt về làm con dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra
+ Lúc đầu Mị phản kháng nhưng dần dần trở nên tê liệt chỉ "lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa"
+ Đem tình mùa xuân đến, Mị muốn đi chơi nhưng bị A Sử (chồng Mị) trói đứng vào cột nhà.
+ A phủ vì bất bình trước A Sử nên đã đánh nhau với A Sử. Sau đó bị bắt, bị phạt vạ và trở thành kẻ ở trừ nợ cho nhà thống lí Pá Tra
+ Không may hổ vồ mất con bò, A phủ bị đánh và bị trói đứng vào cột gần chết
+ Mị đã cắt dây trói cho A phủ, hai người chạy trốn đến Phiềng Sa
+ Mị và A phủ được giác ngộ và trở thành du kích.
*Hoạt động 2: HD HS đọc và tìm hiểu văn bản.
GV định hướng cách đọc hiểu cho HS
GV: tìm những chi tiết thể hiện được bản chất của nhân vật Mị.
HS tìm chi tiết GV ghi bảng
+ Qua lời nói của Mị với bố: "con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu".
+ Trai đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị.
+ Mị thổi sáo giỏi, đặc biệt là thổi lá cũng hay như thổi sáo.
GV: Nhận xét gì về nhân vật Mị?
HS trả lời GV chốt lại
GV: nhà văn đã giới thiệu cảnh ngộ của Mị như thế nào?Qua cảnh ngộ đó giúp em hiểu về số phận Mị như thế nào?
HS trả lời GV chốt lại
GV: cuộc sống làm dâu của Mị trong nhà thống lí được miêu tả qua những chi tiết nào?
HS tìm chi tiết GV ghi bảng
GV bình thêm về căn buồng Mị ở: nhà tù 
-> tố cáo tội ác
GV: Qua cảnh ngộ và cuộc sống của Mị, em có nhận xét gì về số phận của Mị?
HS trả lời GV chốt lại
GV: sức phản kháng của Mị được thể hiện ở những thời điểm nào?
HS: đêm tình mùa xuân và khi cởi trói cho A phủ
GV: vào đêm tình mùa xuân, Mị đã có hành động gì? 
HS trả lời.
GV: chú ý việc tác giả miêu tả cách uống rượu của Mị -> báo hiệu sự nổi dạy trong lòng Mị
Diễn biến tâm trạng của Mị diễn ra như thế nào?
GV yêu cầu HS đọc lại đoạn: "rượu đã tanđi ra, khép cửa buồng lại" (T7,8)
HS: tóm tắt diên biến tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân, GV chốt lại
GV: em có nhận xét gì về ngòi bút của Tô Hoài khi miêu tả tâm trạng của Mị ở đoạn này?
HS trả lời Gv chốt lại
GV: Khi nhìn A phủ bị trói Mị ngay lập tức cắt dây trói cho A phủ?
HS: không
GV: có thể nói lúc này Mị đã tê liệt về lòng ngườu, Mị đã mất luôn cả tính đồng loại -> sức tố cáo mạnh mẽ.
GV: nguyên nhân nào khiến Mị cắt dây cởi trói cho A phủ?
HS tìm chi tiết GV ghi tóm tắt lên bảng
GV: trước tình cảnh của A phủ, Mị nhớ lại đêm năm trước ASử trói Mị và những dự cảm về số phận nay mai của A phủ -> xót thương cho A phủ. Dòng nước mắt của A phủ như đã thổi bùng khát vọng sống trong Mị mà lâu nay bị lớp tro tàn phong kiến phủ kín.
GV: qua nét tâm trạng đó, em có nhận xét gì về con người của Mị lúc này?
HS: Mị đã sống với chính mình
GV: sau đó Mị đã có hành động gì? Ý nghĩa của hành động đó?
HS: chạy theo A phủ.
GV: đây là 2 hành động bất ngờ nhưng lại rất hợp logích (GV có thể bình sâu hơn về 2 hành động này)
GV: Bản chất của A phủ được tác giả miêu tả qua những chi tiết nào?
HS tìm chi tiết GV ghi bảng
GV: hoàn cảnh xuất thân?
HS trả lời GV ghi bảng
GV: số phận của Aphủ được nhà văn miêu tả như thế nào?
HS trả lời GV ghi bảng
GV yêu cầu HS khái quát lại nội dung và nghệ thuật của đoạn trích qua phần Ghi nhớ SGK.
I. Khái quát về tác giả và tác phẩm
1. Tác giả
- Tô Hoài (1920) tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê ở Hà Đông( Hà Nội).
- Là nhà văn lớn có số lượng tác phẩm kỉ lục trong nền văn học hiện đại Việt Nam với gần 200 đầu sách. 
- Có vốn hiểu biết phong phú, sâu sắc về phong tục tập quán của nhiều vùng miền trên đất nước ta.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác 
- Tác phẩm được trích từ tập truyện Tây Bắc (1953), đã đạt giải thưởng của Hội nhà văn Việt Nam 54 – 55.
b. Tóm tắt
II. Đọc- hiểu văn bản
* Đọc
* Phân tích
1. Nhân vật Mị
a. Bản chất của nhân vật Mị
- Chi tiết:
=> Mị là một cô gái H'mông xinh đẹp, tài hoa, hiếu thảo, hứa hẹn một cuộc đời hạnh phúc.
b. Số phận của Mị
- Cảnh ngộ: Mị là con dâu ngạt nợ nhà thống lí.
-> Thân phận đau khổ của người dân nghèo, phụ nữ nghèo miền núi trước ách phong kiến thực dân.
- Cuộc sống làm dâu của Mị:
+ Cúi mặt, mặt buồn rười rượi
+ Cô tưởng mình cũng là con trâu, con ngựa. Còn không bằng con trâu con ngựa
+ Vùi vào việc làm cả đêm lẫn ngày
+ Mỗi ngày Mị càng không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa
+ Buồng Mị nằm kín mítMị nghĩ chỉ ngồi trong buồng ấy đến bao giờ chết thì thôi.
-> Mị phải chịu một số phận vô cùng đau khổ, 3 ách nặng: đồng tiền, cường quyền, bạo lực của giai cấp thống trị và thần linh ma quái -> thân phận nô lệ. 
c. Sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị
* Vào đêm tình mùa xuân
- Mị uống rượu ừng ực từng bát một và muốn đi chơi.
+ Mị hồi tường lại những kỉ niệm của thời trẻ.
+ Mị đã có ý nghĩa phản kháng: "nếu có nắm lá ngón trong tay, Mị sẽ ăn cho chết ngay chứ không buồn nhớ lại nữa" -> Mị đã ý thức sâu sắc được thân phận của mình trong nhà thống lí.
+ Hành động: thắp đèn cho sáng, quấn lại tóc, lấy vấy hoa chuẩn bị đi chơi.
+ Tâm trạng: phơi phới, vui sướng
- Nghệ thuật:
+ Tinh tế và sâu sắc
+ Đặt sự hồi sinh của Mị vào tình huống đối nghịch, mâu thuẫn giữa khát vọng sống mãnh liệt với hiện thực phũ phàng -> sự hồi sinh của Mị mãnh liệt và dữ dội
* Khi chứng kiến tình cảnh A phủ bị trói
- Diễn biến tâm trạng:
+ Lúc đầu Mị thản nhiên thổi lửa, hơ tay 
-> dửng dưng trước cảnh A phủ bị trói
+ Nguyên nhân khiến Mị cắt dây trói cứu A phủ: " Mị lé trông sáng thấy một dòng nước mắtlòng thương người và tính giai cấp đã khiến cho Mị có hành động mạnh bạo cắt dây trói cứu A phủ" -> lòng thương người đã sống dậy trong Mị.
=> Mị đã thực sự sống lại, cô biết thương người và thương mình.
+ Hành động của Mị: cắt dây trói cứu thoát A phủ và chạy khỏi nhà thông lí theo A phủ -> sự trỗi dậy của sức sống tuổi trẻ: khao khát tự do hạnh phúc, sự vùng dậy, tháo cũi sổ lồng.
2. Nhân vật A phủ
a. Bản chất và hoàn cảnh xuất thân
- Bản chất: 
+ chăm chỉ. 
+ Bộc trực thẳng thắn, ghét bọn người cậy quyền, cậy thế làm điều ngang trái.
- Hoàn cảnh xuất thân:
+ Mồ côi.
+ Làm thuê làm mướn.
+ Biết nhiều nghề.
=> Số phận éo le, khổ cực -> sức sống mạnh mẽ.
b. Số phận của A phủ
- Sau khi đánh A sử, A phủ bị bắt, bị trói, bị đánh, bị phạt vạ -> trở thành nô lệ cho nhà thống lí
- Sau vụ Aphủ bị mất bò: tự đào hố chôn cột lấy dây mây tự trói mình, bị bỏ đói bỏ khát.
- Sau đó được Mị cắt dây trói cứu thoát
=> Aphủ mang nét đẹp tiêu biểu cho những thanh niên dân tộc miền núi Tây Bắc: thật thà, chất phát, khoẻ mạnh tuy bị đẩy vào số phận khổ đau nhưng không nguôi khát vọng tự do.
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
2. Nội dung
+ Ghi nhớ: SGK
4. Củng cố, kiểm tra (2 phút)
 - Phân tích diễn biến tâm trạng Mị trong Đêm tình mùa xuân và đêm cởi trói cho A Phủ.
5. Hướng dẫn học bài và làm bài tập về nhà (1 phút)
 - Chuẩn bị cho bài học: Đọc thêm “Những đứa con trong gia đình”, “Vợ nhặt”.