Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 78: Tóm tắt văn bản thuyết minh - Năm học 2015-2016 - Đào Thị Phượng

Ngày soạn: 27.02.2016
Ngay giảng: 29.02.2016
Giáo viên hướng dẫn: Ngô Thị Liên.
Giáo sinh thực hiện: Đào Thị Phượng.
Tiết 78:
	TÓM TẮT VĂN BẢN THUYẾT MINH
Mục đích, yêu cầu.
Kiến thức.
Tóm tắt được một văn bản thuyết minh có nội dung đơn giản về một sản vật ở địa phương, một danh lam thắng cảnh, hiện tượng văn học,
Kĩ năng.
Có kĩ năng tóm tắt văn bản thuyết minh về một sản vật ở địa phương, một danh lam thắng cảnh hoặc hiện tượng văn học,
Thái độ.
Thích thú đọc và viết văn thuyết minh trong nhà trường cũng như theo yêu cầu của cuộc sống.
Năng lực.
Hợp tác, giao quyết vấn đề, giao tiếp tiếng Việt.
Chuẩn bị.
Phương pháp.
Phân tích ngôn ngữ, thông báo giải thích.
Phương tiện.
SGK Ngữ văn 10 tập 2, SGV, máy chiếu.
Hình thức.
Học theo lớp, học theo nhóm.
Tổ chức hoạt động.
Ổn định tổ chức.
Kiểm tra bài cũ.
Bài mới.
Hoạt động của GV và HS
Nội dung cần đạt
GV Hướng dẫn HS ôn lại khái niệm về văn thuyết minh.
GV: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy nhắc lại khái niệm văn thuyết minh là gì?
HS: Trả lời.
GV: Tóm tắt là gì?
HS: Trả lời.
GV: em hãy cho biết mục đích, yêu cầu của văn bản thuyết minh?
HS: Trả lời.
GV: So sánh sự giống và khác nhau giữa tóm tắt văn bản tự sự và tóm tắt văn bản thuyết minh?
HS: Tái hiện kiến thức và trả lời.
SS
TTVBTS
TTVBTM
Giống nhau
+ Viết lại ngắn gọn những sự kiện cơ bản của nhân vật.
+ Sát với văn bản gốc.
+ Viết lại ngắn gọn về đối tượng thuyết minh.
+ Sát với văn bản gốc.
Khác nhau
Mục đích rộng.
Mục đích hẹp.
GV: Cho HS đọc văn bản “Nhà sàn” – SGK t69.
GV: Văn bản trên thuyết minh về đối tượng nào? 
HS: Phát hiện, trả lời.
GV: Nội dung của văn bản trên? (Đại ý).
HS: Trả lời.
GV: Văn bản trên có thể chia thành mấy đoạn? Nội dung của mỗi đoạn?
HS: Trả lời.
GV: Em hãy tóm tắt văn bản “nhà sàn” thành 1 đoạn văn ngắn đảm bảo nội dung chính?
HS: Trả lời.
GV nhận xét, chốt ý và chiếu kết quả lên bảng.
GV: Từ việc tìm hiểu ví dụ trên em hay cho biết để tóm tắt được một văn bản thuyết minh cần phải trải qua những bước nào?
HS: Trả lời.
GV tổ chức cho HS làm việc nhóm để củng cố kiến thức: xác định đối tượng thuyết minh và tóm tắt văn bản.
+ Nhóm 1: Tiểu dẫn bài Thơ hai – cư của Ba – sô.
+ Nhóm 2: Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội. 
Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản thuyết minh.
Ôn tập lí thuyết về văn thuyết minh.
+ Văn bản thuyết minh là văn bản trình bày, giới thiệu sự vật hiện tượng, vấn đề của tự nhiên, xã hội con người nhằm cung cấp những tri thức khách quan, chính xác cho người đọc.
+ Tóm tắt: Là trình bày một cách ngắn gọn, nội dung cơ bản của văn bản gốc.
Mục đích, yêu cầu của văn bản thuyết minh.
- Mục đích: 
+ Việc tóm tắt văn bản thuyết minh nhằm giúp cho người đọc hiểu rõ, ghi nhớ những nội dung cơ bản của văn bản
+ Giới thiệu cho người khác về văn bản hoặc đối tượng thuyết minh trong văn bản.
- Yêu cầu:
+ Hình thức: Ngắn gọn, rõ ràng, mạch lạc.
+ Nội dung: Trung thành với văn bản gốc.
Cách tóm tắt văn bản thuyết minh.
Tìm hiểu ngữ liệu.
Đối tượng thuyết minh: Nhà sàn.
Nội dung thuyết minh:
 + Mục đích sử dụng: để ở, để hội họp, để sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
+ Vật liệu: giang, tre, nứa, gỗ.
+ Cấu trúc: gồm mặt sàn, gầm sàn, các khoang để rửa ráy, đầu nhà có thang.
+ Phân bố: một số nơi trên thế giới, phổ biến ở miền núi Việt Nam và Đông Nam Á.
+ Lịch sử: xuất hiện vào khoảng đầu thời đại Đá mới.
+ Tiện ích: phù hợp với địa hình miền núi hoặc đầm lầy, tận dụng được nguyên liệu tại chỗ, vừa giữ vệ sinh vừa giữ an toàn.
+ Gía trị: trở thành điểm hẹn hấp dẫn cho khách du lịch trong và ngoài nước.
Bố cục:
+ Phần mở bài (đoạn thứ nhất): Khái niệm và mục đích sử dụng nhà sàn.
+ Phần thân bài (đoạn 2- 3): Thuyết minh về đặc điểm cấu tạo, nguồn gốc, công dụng cả nhà sàn.
 + Phần kết (đoạn 4): Đánh giá vẻ đẹp và sức hấp dẫn du khách của nhà sàn.
Tham khảo bài tóm tắt sau: 
Nhà sàn là công trình kiến trúc mái che dùng để ở hoặc sử dụng vào một số mục đích khác. Toàn bộ nhà sàn được cấu tạo bằng tre, giang, nứa, gỗ: gồm nhiều cột chống, mặt sàn, gầm sàn, các khoang nhà để ở hoặc rửa ráy. Hài đầu nhà có hai cầu thang, Nhà sàn xuất hiện từ thời đá mới tồn tại phổ biến ơ miền núi Việt Nam và Đông Nam Á. Nhà sàn có nhiều tiên ích. Nhà sàn ở một số vùng miền núi phái bắc nước ta đạt tới trình độ kĩ thuật và thẩm mỹ cao.
Cách tóm tắt văn bản thuyết minh.
Để tóm tắt một văn bản thuyết minh phải trải qua 4 bước cơ bản sau: 
Bước 1: Xác định đối tượng, mục đích, yêu cầu.
Bước 2: Đọc kĩ văn bản thuyết minh để xác định nội dung, bố cục văn bản.
Bước 3: Viết, diễn đạt bản tóm tắt bằng lời văn của mình.
Bước 4: Kiểm tra, sửa chữa văn bản tóm tắt.
Ghi nhớ SGK – T70.
Luyện tập.
Bài 1/70. Văn bản “Thơ hai – cư của Ba – sô”.
+ Đối tượng thuyết minh: thân thế, sự nghiệp của nhà thơ Ma- su-ô Ba sô và đặc điểm của thơ Hai- Cư.
+ Bố cục
Đoạn 1: Tiểu sử và các tác phẩm của Ba sô
Đoạn 2: Đặc điểm nội dung và nghệ thuật của thơ Hai- Cư.
+ Có thể tóm tắt như sau:
Thơ Hai –Cư với 17 âm tiết ngắt làm 3 đoạn có thể xem là loại thơ ngắn nhất thế giới. Mỗi bài thơ có 1 cấu tứ riêng để gợi suy nghĩ, cảm xúc của người đọc. Thơ Hai – cư thể hiện tinh thần thiền tông: Miêu tả con người trong mối quan hệ khăng khít, tương giao với thiên nhiên. Thơ Hai- cư đề cao cái vắng lặng, đơn sơ, u huyền, mềm mại. Ngôn ngữ thơ đơn giản, bút pháp miêu tả chấm phá tạo ra những khoảng trống cho trí tưởng tượng của người đọc. Thể loại thơ này là 1 đóng góp lớn của Nhật Bản vào kho tàng văn hóa nhân loại.
Bài tập 2/71.
Văn bản Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội
+ Đối tượng thuyết minh: 1 thắng cảnh nổi tiếng của thủ đô Hà Nội: Đền Ngọc Sơn.
(Các văn bản trước đều là thuyết minh văn học còn văn bản này là thuyết minh về 1 thắng cảnh. Về nội dung, bên cạnh việc giới thiệu những nét cơ bản của đền Ngọc Sơn, còn có sự bày tỏ tình yêu, niềm tự hào về 1 di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc)
+ Bố cục:
Phần 1 (đoạn 1): địa điểm và nét đặc sắc, giá trị văn hóa của thắng cảnh đề ngọc sơn.
Phần 2 (đoạn 2, 3, 4 và 5): đền Ngọc Sơn qua các thời kì lịch sử.
Phần 3(đoạn 6, 7, 8): Thuyết minh về Tháp Bút, Đài Nghiên, đó là 1 biểu tượng trí tuệ văn hóa Việt Nam.
Phần 4 (đoạn 9): Vẻ đẹp lung linh, huyền ảo của đền Ngọc Sơn là nguồn cảm hứng vô tận cho thi ca, là hồn thơ của Hà Nội.
+ Tham khảo bài tóm tắt sau: 
“Đến thăm đền Ngọc Sơn, hình tượng cấu trúc đầu tiên gây ấn tượng là Tháp Bút, Đài Nghiên. Tháp Bút dựng trên núi Ngọc Bội, đỉnh tháp hình ngọn bút trỏ lên trời, thân tháp có 3 chữ “Tả thiên thanh” (viết lên trời xanh). Cạnh Tháp Bút là Đài Nghiên mang hình tượng cái đài để đỡ nghiên mực. Đài Nghiên hình trái đào bằng đá đặt trên đầu 3 chú ếch ngụ ý ao nghiên, ruộng chữ. Sau Đài Nghiên là cầu Thê Húc dẫn sang Đảo Ngọc – nơi tọa lạc của ngôi đền.”
Củng cố, dặn dò.
Học bài cũ, chuẩn bị bài mới.