Giáo án Lịch sử 10 - Tiết 21, Bài 15: Thời Bắc thuộc và các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc (Từ thế kỉ II trước CN đến đầu thế kỉ X)

Ngày soạn: 27/12/2012
Tiết : 21
 Bài 15 THỜI BẮC THUỘC VÀ CÁC CUỘC ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC 
 ( Từ thế kỉ II TCN đến đầu thế kỉ X)
Tiết1: I. Chế độ cai trị của các triều đại phong kiến phương Bắc và những 
 chuyển biến trong Kinh tế, văn hoá, xã hội Việt Nam.
I MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Kiến thức: Giúp HS nắm được nội dung cơ bản chính sách đô hộ của các triều đại phong kiến phương 
Bắc ở nước ta và những chuyển biến kinh tế, văn hoá, xã hội nước ta thời Bắc thuộc. 
Thái độ: GD tinh thần đấu tranh bền bỉ chống đồng hoá giành độc lâp dân tộc nhân dân ta.
Kĩ năng: Bồi dưỡng kĩ năng liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả, chính trị với kinh tế, văn hoá, xã hội.
II. CHUẨN BỊ :
 1. Chuẩn bị của thầy: 
- Tham khảo tài liệu, SGK, SGV.
- Phương án tổ chức: hoạt động cả lớp, cá nhân.
 2. Chuẩn bị của trò: Đọc SGK tìm hiểu triều đại phong kiến phương Bắc ở nước ta.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC: 6 phút
 1. Ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số, thái độ học tập của HS.
 2. Kiểm tra bài cũ: Đời sống vật chất-tinh thần của Người Việt cổ trong xã hội Văn Lang-Âu Lạc? 
 3. Giảng bài mới: Từ sau khi nước Âu Lạc bị Triệu Đà xâm chiếm 179 TCN-đầu TKX nước ta bị các triều đại phong kiến phương Bắc đô hộ, lịch sử thường gọi đó là thời kì Bắc thuộc. Để thấy được chế độ cai trị tàn bạo, âm mưu thâm độc của phong kiến phương Bắc với dân tộc ta. Chúng ta cùng tìm hiểu bài 15.
TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY
TL
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
 8’
 5’
 7’
HĐ1: Cả lớp và cá nhân.
GV: 179 TCN Triệu Đà xâm lược Âu Lạc, từ đó nước ta lần lượt bị Nhà Hán, Tuỳ, Đường đô hộ. Âu Lạc bị chia thành quận (huyện):
- Nhà Triệu chia thành 2 quận, sáp nhập vào quốc gia Nam Việt.
- Nhà Hán chia làm 3 quận sáp nhập vào bộ Giao Chỉ cùng với một số quận của Trung Quốc.
- Nhà Tuỳ, Đường chia làm nhiều châu. Từ sau KN Hai Bà Trưng, chính quyền đô hộ cử quan lại cai trị đến cấp huyện (trực trị).
HỎI: Các triều đại phong kiến phương Bắc chia Âu Lạc cũng thành quận (huyện) nhằm mục đích gì?
HĐ cả lớp và cá nhân.
GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy những chính sách bóc lột kinh của chính quyền đô hộ.
GV nhận xét, bổ sung.
Minh hoạ tư liệu tham khảo về chính sách bóc lột của chính quyền đô hộ .
HỎI: Em có nhận xét gì về chính sách bóc lột của chính quyền đô hộ?
HĐ cả lớp và cá nhân.
GV yêu cầu HS theo dõi SGK. 
GV bổ sung, kết luận: Những Giáo lí của Nho giáo qui định tôn ti, trật tự xã hội rất khắc khe ngặt nghèo, vì vậy chính quyền thống trị lợi dụng Nho giáo, biến Nho giáo thành công cụ để thống trị. Chính quyền đô hộ phương Bắc truyền bá Nho giáo vào nước ta không nằm ngoài mục đích đó.
HỎI: Chính sách đó của chính quyền đô hộ nhằm mục đích gì?
GV có thể gợi ý: Chính quyền đô hộ bắt nhân dân ta phải thay đổi cho giống với người Hán, giống đến mức không phân biệt được đâu là người Hán đâu là người Việt càng tốt.
- Hán hoá người Việt âm mưu đó thường gọi là gì?
GV giảng: Về Luật pháp hà khắc và chính sách đàn áp các cuộc đấu tranh chính quyền đô hộ.
HĐ1: 
HS suy nghĩ trả lời: (như nội dung cơ bản)
HS theo dõi SGK câu hỏi GV nêu.
HS suy nghĩ trả lời: Đó là một chính sách bóc lột triệt để tàn bạo, đặc biệt nặng nề chỉ có ở một chính quyền ngoại bang.
HS theo dõi SGK để thấy được chính sách về văn hoá của chính quyền đô hộ.
HS suy nghĩ trả lời: Về mục đích của chính quyền đô hộ. 
1. Chế độ cai trị:
 a. Tổ chức bộ máy cai trị:
- Các triều đại phong kiến phương Bắc từ nhà Triệu, Hán, Tuỳ, Đường đều chia nước ta thành các quận (huyện), cử quan lại cai trị cấp huyện (trực trị).
- Mục đích của phong kiến phương Bắc là sáp nhập đất Âu Lạc cũ vào bản đồ Trung Quốc.
b. Chính Sách bóc lột về kinh tế và đồng hoá về văn hoá:
- Chính sách về kinh tế:
 + Thực hiện chính sách bóc lột cống nạp nặng nề.
 + Nắm độc quyền muối và sắt.
 + Quan lại đô hộ bạo ngược và tham ô ra sức bóc lột dân chúng để làm giàu.
- Chính sách văn hoá:
 + Truyền bá Nho giáo, mở lớp dạy chữ Nho.
 + Bắt nhân dân ta phải thay đổi phong tục tập quán theo người Hán.
 + Đưa người Hán vào sinh sống cùng người Việt.
® Nhằm mục đích thực hiện âm mưu đồng hoá dân tộc Việt Nam.
- Chính quyền đô hộ còn áp dụng luật pháp hà khắc và thẳng tay đàn áp các cuộc đấu tranh của nhân dân ta.
 8’
 8’
HĐ2: Cả lớp cá nhân.
GV thuyết trình về tình hình kinh tế của nước ta thời Bắc thuộc cơ bản như SGK.
HỎI: Em có nhận xét gì về tình hình kinh tế nước ta thơi Bắc thuộc?
GV gợi ý: So với thời kì Văn Lang - Âu Lạc có biến đổi không? Biến đổi nhanh hay chậm? Nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi?
HĐ cả lớp và cá nhân.
GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy được trong bối cảnh chính quyền đô hộ ra sức thực hiện âm mưu đồng hoá thì văn hoá dân tộc ta phát triển như thế nào? 
GV phân tích bổ sung, có thể minh hoạ thêm tiếp thu có chọn lọc các yếu tố bên ngoài đó là kết qủa tất yếu của sự giao lưu văn hoá. 
GV yêu cầu HS theo dõi SGK rồi so sánh với thời kì Văn Lang - Âu Lạc để thấy được sự biến đổi về xã hội.
Phân tích để HS thấy được quan hệ bóc lột địa tô phong kiến xâm nhập vào đất Âu lạc cũ và sẽ dẫn đến sự biến đổi sâu sắc hơn về mặt xã hội. Các tầng lớp xã hội biến thành các tầng lớp mới: ND tự do biến thành nông nô. Một số người nghèo khổ biến thành nô tì.
HĐ Củng cố kiến thức: Chính sách đô hộ của chính quyền phương Bắc: Mục đích, kết qủa. Sự biến đổi về kinh tế, văn hoá, xã hội.ở nước ta thời Bắc thuộc.
HĐ2:
HS suy nghĩ so sánh và trả lời: Mặc dù chịu sự kìm hãm và bóc lột nặng nề của chính quyền đô hộ nhưng nền kinh tế Âu Lạc cũng vẫn phát triển tuy chậm chạp và không toàn diện. Do sự giao lưu kinh tế một số thành tựu kĩ thuật của Trung Quốc: Sử dụng phân bón trong nông nghiệp, dùng kiến diệt trừ sâu bọ, rèn sắt, làm giấy, làm thuỷ tinh,… góp phần làm biến đổi nền kinh tế của Âu Lạc cũ.
HS theo dõi SGK trả lơì câu hỏi: Mặc dù chính quyền đô hộ thi hành những chính sách đồng hoá bắt nhân dân ta phải thay đổi phong tục theo người Hán. Nhưng do tổ tiên đã kiên trì đấu tranh qua hàng nghìn năm nên đã bảo vệ được bản sắc văn hoá dân tộc. Dưới bầu trời của các làng, xã Việt Nam phong tục, tập quán của dân tộc vẫn được giữ gìn và phát huy.
HS đọc SGK so sánh tìm câu trả lời: Quan hệ xã hội là quan hệ giữa nhân dân với chính quyền đô hộ.
2. Những chuyển biến về kinh tế, văn hoá và xã hội:
a. Về kinh tế:
* Nông nghiệp:
 - Công cụ sắt được sử dụng phổ biến.
 - Khai hoang được đẩy mạnh.
 - Thuỷ lợi mở mang.
® Năng suất lúa tăng. 
* Thủ công nghiệp, thương mại có chuyển biến đáng kể.
- Nghề cũ phát triển hơn: Rèn sắt, khai thác vàng bạc làm đồ trang sức.
- Một số nghề mới xuất hiện: Làm giấy, làm thuỷ tinh,…
- Đường giao thông thuỷ bộ giữa các vùng, quận hình thành.
b. Về văn hoá, xã hội:
* Về văn hoá: 
- Một mặt ta tiềp thu những yếu tố tích cực của văn hoá Trung Hoa thời Hán – Đường: Ngôn ngữ, văn tự.
- Bên cạnh đó, nhân dân ta vẫn giữ được phong tục, tập quán: Nhuộm răng, ăn trầu, làm bánh chưng, bánh dày, tôn trọng phụ nữ.
® Nhân dân ta không bị đồng hoá.
* Về xã hội: Có những chuyển biến. 
- Quan hệ xã hội là quan hệ giữa nhân dân ta với chính quyền đô hộ phương Bắc (Thường xuyên căng thẳng) => Đấu tranh chống đô hộ.
- Ở một số nơi nông dân tự do bị nông nô hoá, bị bóc lột theo kiểu địa tô phong kiến. Người nghèo khổ biến thành nô tì.
Dặn dị: 3 phút.
- Học bài câu hỏi 1, 2, 3 SGK-Tr82. Đọc trước bài 16
 - Bài tập về nhà: Tìm hiểu về các cuộc đấu tranh giành độc lập từ TKI đến TKX.
IV. RÚT KINH NGHIỆM: