Đề thi chọn học sinh giỏi tỉnh môn Hóa học Lớp 9 - Năm học 2013-2014 (Có hướng dẫn chấm)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HẢI DƯƠNG
ĐỀ THI CHÍNH THỨC
KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI TỈNH LỚP 9 THCS
Năm học: 2013 - 2014
MÔN: HÓA HỌC
Thời gian làm bài: 150 phút
Ngày thi: 20 tháng 3 năm 2014
( Đề này gồm 05 câu, 01 trang)
Câu I (2,0 điểm)
1/ Cho một mẩu Na vào dung dịch có chứa Al2(SO4)3 và CuSO4 thu được khí A, dung dịch B và kết tủa C. Nung kết tủa C đến khối lượng không đổi thu được chất rắn D. Cho H2 dư đi qua D nung nóng được chất rắn E (giả sử hiệu suất các phản ứng đạt 100%). Hòa tan E trong dung dịch HCl dư thì E chỉ tan một phần. Giải thích thí nghiệm bằng các phương trình phản ứng. 
2/ Cho hỗn hợp X gồm: Ba; Na; CuO và Fe2O3. Trình bày phương pháp tách thu lấy từng kim loại từ hỗn hợp X và viết các phương trình phản ứng xảy ra.
Câu II (2,0 điểm)
1/ Viết các phương trình phản ứng theo sơ đồ chuyển hóa sau và ghi điều kiện phản ứng (nếu có):
Axit axetic Magie axetat Natri axetat Metan 
 (8) (4) 
 Rượu etylic Cloetan Etilen Axetilen 
2/ Cho 5 chất khí: CO2, C2H4, C2H2, SO2, CH4 đựng trong 5 bình riêng biệt mất nhãn. Chỉ dùng hai thuốc thử, trình bày phương pháp hóa học phân biệt mỗi bình trên và viết các phương trình phản ứng xảy ra. Các dụng cụ thí nghiệm có đủ.
Câu III (2,0 điểm)
1/ Chia 78,4 gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe2O3 thành hai phần đều nhau. Cho phần thứ nhất tác dụng hết với dung dịch HCl dư, thu được 77,7 gam hỗn hợp muối khan. Phần thứ hai tác dụng vừa hết với 500 ml dung dịch Y gồm hỗn hợp HCl, H2SO4 loãng, thu được 83,95 gam hỗn hợp muối khan. Xác định % khối lượng của mỗi chất trong X và tính nồng độ mol/lít của dung dịch Y.
2/ Đun nóng hỗn hợp X gồm C2H4, H2 có xúc tác Ni, sau một thời gian thu được hỗn hợp khí Y. Biết tỉ khối hơi của X so với khí hiđro là 7,5 và tỉ khối hơi của Y so với khí hiđro là 12. Các thể tích khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất. Tính thành phần phần trăm theo thể tích các khí có trong hỗn hợp X và Y.
Câu IV (2,0 điểm)
1/ Khử hoàn toàn 4,06 gam một oxit kim loại M bằng 3,136 lít CO (đktc) ở nhiệt độ cao thành kim loại và khí X. Tỉ khối của X so với H2 là 18. Nếu lấy lượng kim loại M sinh ra hoà tan hết vào dung dịch chứa m gam H2SO4 98% đun nóng thì thu được khí SO2 duy nhất và dung dịch Y. Xác định công thức của oxit kim loại và tính giá trị nhỏ nhất của m. 
2/ Cho m gam hỗn hợp G gồm KHCO3 và CaCO3 tác dụng với dung dịch H2SO4 loãng, dư. Hấp thụ toàn bộ lượng khí CO2 sinh ra vào 200 ml dung dịch chứa hỗn hợp gồm KOH 1M và Ca(OH)2 0,75M thu được 12 gam kết tủa. Tính m.
Câu V (2,0 điểm) 
Đốt cháy hoàn toàn 12 gam chất hữu cơ A chỉ thu được hỗn hợp khí và hơi gồm CO2, H2O. Dẫn toàn bộ sản phẩm cháy vào bình dung dịch Ca(OH)2 dư thấy có 40 gam kết tủa trắng và khối lượng dung dịch giảm 15,2 gam so với khối lượng của dung dịch Ca(OH)2 ban đầu. Biết rằng 3 gam A ở thể hơi có thể tích bằng thể tích của 1,6 gam oxi ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất.
1/ Xác định công thức phân tử, công thức cấu tạo của A, biết A phản ứng được với CaCO3.
2/ Hỗn hợp G gồm X (C2H2O4), Y. Trong đó X và Y có chứa nhóm định chức như A. Cho 0,3 mol hỗn hợp G tác dụng với NaHCO3 dư thu được 11,2 lít khí (đktc). Nếu đốt cháy hoàn toàn 0,3 mol hỗn hợp G cần 16,8 lít O2 (đktc), chỉ thu được 12,6 gam nước và 44 gam CO2. Viết CTCT thu gọn của X và Y. Biết Y có mạch cacbon thẳng, chỉ chứa nhóm chức có hiđro và khi cho Y tác dụng với Na dư thì thu được phản ứng.
Cho: H = 1, C = 12, O = 16, Na = 23, S = 32, Cl = 35,5, K = 39, Ca = 40, Cr = 52, Fe = 56, Cu = 64, Zn = 65.
--------------Hết--------------
Họ và tên thí sinh: Số báo danh:...........
Giám thị coi thi số 1:.Giám thị coi thi số 2:..............
HƯỚNG DẪN CHẤM 
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 9
MÔN THI: HÓA HỌC
 (Hướng dẫn chấm gồm 05 trang)
Câu
Ý
Đáp án
Biểu điểm
1
1
1,0
Cho Na vào dd Al2(SO4)3 và CuSO4, Na:
Na + H2O ® NaOH + 1/2H2
6NaOH + Al2(SO4)3 ® 2Al(OH)3 + 3Na2SO4
CuSO4 + 2NaOH ® Cu(OH)2 + Na2SO4
Al(OH)3 + NaOH ® NaAlO2 + 2H2O.
0,25
Vì kết tủa C thu được sau khi nung nóng sau đó khử bằng H2 dư, rồi cho chất rắn thu được tác dụng với dd HCl thấy chất rắn tan một phần chứng tỏ kết tủa C có Al(OH)3.
0,25
Vậy khí A là H2, dd B chứa Na2SO4, có thể có NaAlO2. Kết tủa C chứa Cu(OH)2, Al(OH)3, Chất rắn D có CuO, Al2O3. Chất rắn E gồm Cu, Al2O3
0,25
Cu(OH)2 CuO + H2O
2Al(OH)3 Al2O3 + 3H2O
CuO + H2 H2O + Cu
Al2O3 + 6HCl ® 2AlCl3 + 3H2O
0,25
2
1,0
Cho hỗn hợp X vào nước dư, lọc thu lấy hỗn hợp A gồm CuO, Fe2O3 và ddB
Dẫn H2 dư, nung nóng qua hỗn hợp A ta thu lấy Cu và Fe
H2 + CuO Cu + H2O
3H2 + Fe2O3 2Fe + 3H2O.
Hoà hỗn hợp vào dung dịch HCl dư, lọc thu lấy Cu và ddC
Fe + 2HCl ® FeCl2 + H2
0,25
Nhỏ dung dịch NaOH dư vào dung dịch C, lọc kết tủa nung trong không khí đến khối lượng không đổi, dẫn H2 dư qua nung nóng. Sau phản ứng hoàn toàn thu được Fe
FeCl2 + 2NaOH ® 2NaCl + Fe(OH)2
2Fe(OH)2 + 1/2O2 Fe2O3 + 2H2O
Fe2O3 + 3H2 2Fe + 3H2O
0,25
Cho Na2CO3 dư vào ddB:
Ba + 2H2O ® Ba(OH)2 + H2
Na + H2O ® NaOH + 1/2H2
Na2CO3 + Ba(OH)2 ® BaCO3 + 2NaOH
Lọc thu lấy kết tủa và ddD, cho kết tủa vào dd HCl dư; cô cạn lấy BaCl2; đpnc thu lấy Ba
BaCO3 + 2HCl ® BaCl2 + H2O + CO2
BaCl2 Ba + Cl2
0,25
Cho dung dịch HCl dư vào ddD, cô cạn thu lấy NaCl, đpnc thu lấy Na
NaOH + HCl NaCl + H2O
Na2CO3 + 2HCl 2NaCl + H2O + CO2
2NaCl 2Na + Cl2
0,25
2
1
1,0
(1) 2CH3COOH + Mg (CH3COO)2 Mg + H2
(2) (CH3COO)2 Mg + 2NaOH 2CH3COONa + Mg(OH)2
0,25
(3) CH3COONa + NaOH CH4 + Na2CO3
(4) 2CH4 C2H2 + 3H2
0,25
 (5) C2H2 + H2 C2H4
 (6) C2H4 + HCl C2H5Cl
0,25
 (7) C2H5Cl + NaOH C2H5OH + NaCl
 (8) C2H5OH + O2 CH3COOH + H2O
0,25
2
1,0
Lấy mỗi khí một ít dùng làm thí nghiệm
Dẫn từ từ từng khí vào dung dịch Ca(OH)2 dư, hai mẫu có kết tủa trắng là CO2, SO2 (nhóm I).
SO2(k) + Ca(OH)2(dd) CaSO3 + H2O
CO2(k) + Ca(OH)2(dd) CaCO3 + H2O
Còn lại không có hiện tượng gì là các khí CH4, C2H4, C2H2 (nhóm II)
0,25
Dẫn từng khí nhóm I và dung dịch brom dư, khí làm nhạt màu dd brom thì đó là SO2.
SO2(k) + 2H2O + Br2(dd) H2SO4(dd) + 2HBr(dd) 
Khí còn lại là CO2.
0,25
Dẫn từng khí nhóm II đến dư vào các bình tương ứng chứa cùng một lượng dung dịch brom (giả sử a mol Br2), khí không làm mất màu dung dịch brom là CH4, hai khí làm mất màu dung dịch brom thì đó là C2H4, C2H2,	 
 C2H4 + Br2(dd) CH2Br - CH2Br	(1)
 a a 
	 C2H2 + 2Br2(dd) CHBr2 - CHBr2 	(2)
 a/2 a
0,25
Cân lại 2 bình dd brom bị mất màu ở trên. Bình nào nặng hơn (tăng 28a gam) thì khí dẫn vào là etilen, bình còn lại (tăng < 26a gam) thì khí dẫn vào là axetilen.
0,25
3
1
1,0
PTHH: FeO + 2HCl FeCl2 + H2O (1)
 Fe2O3 + 6HCl 2FeCl3 + 3H2O (2)
 FeO + H2SO4 FeSO4 + H2O (3)
 Fe2O3 + 3H2SO4 Fe2(SO4)3 + 3H2O (4)
0,25
Gọi trong mỗi phần có: x mol FeO và y mol Fe2O3
Theo (1): 
Theo (2): 
Ta có: 
Từ (*) và (**) 
0,25
Gọi trong 500 ml dd Y có: a mol HCl và b mol H2SO4
Theo (1), (2), (3) và (4): 
Bảo toàn nguyên tố oxi: 
 0,5a + b = 0,7 (I)
0,25
Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng:
Từ (I) và (II) 
0,25
2
1,0
Gọi a, b lần lượt là số mol của C2H4, H2 có trong X
Ta có:
 a = b
 % C2H4 = %H2 = 50(%)
0,25
Gọi x là số mol C2H4 phản ứng:
 C2H4 + H2 C2H6
Trước pư: a a (mol)
Phản ứng: x x x (mol)
Sau pư: (a –x) (a –x) x (mol)
0,25
 x = 0,75a
0,25
 % C2H4 = %H2 = 20 %
 % C2H6 = 60 %
0,25
4
1
1,0
Gọi công thức của oxit cần tìm là MxOy (x,y N*)
PPTH: MxOy + yCO xM + yCO2 (1)
 = 36 X có CO dư
0,25
Tính được số mol CO2 = 0,07 mol = số mol CO phản ứng
 ® mol MxOy = 0,07/y ® x*MM + 16*y = 58*y MM = (2y/x)*21 
0,25
Xét bảng: 
2y/x
1
2
8/3
3
MM
21
42
56
62
loại
loại
Fe (t/m)
loại
® CT: Fe3O4
0,25
Số mol Fe = 0,0525 mol
2Fe + 6H2SO4 đặc Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
Fe + Fe2(SO4)3 ® 3FeSO4
Tính m = 10,5 gam.
0,25
2
1,0
CaCO3 + H2SO4 ® MgSO4 + CO2 + H2O (1)
2KHCO3 + H2SO4 ® K2SO4 + 2CO2 + 2H2O (2)
Số mol KOH = 1. 0,2 = 0,2 (mol) 
Số mol Ca(OH)2 = 0,2. 0,75 = 0,15 (mol)
Số mol CaCO3 = 12 : 100 = 0,12(mol)
Phản ứng giữa CO2 và dung dịch KOH, Ca(OH)2 thu được kết tủa nên xảy ra hai trường hợp:
0,25
TH1: Phản ứng chỉ tạo một muối CaCO3 do phương trình :
Ca(OH)2 + CO2 ® CaCO3 + H2O	(3)
Theo (3): 
Theo (1) và (2): Số mol G = tổng số mol CO2 = 0,12 mol mG = 12 gam
0,25
TH2: Phản ứng tạo thành hai muối thì xảy ra các phương trình sau:
Ca(OH)2 + CO2 ® CaCO3 + H2O 	 (4)
Ca(OH)2 + 2CO2 ® Ca(HCO3)2 (5)
KOH + CO2 ® KHCO3 	 (6)
0,25
Theo (4): 
Theo (5): 
Theo (6): 
Theo (1) và (2): Số mol G = tổng số mol CO2 = 0,38 mol mG = 38 gam
0,25
5
1
1,0
 Theo bài do các khí ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất nên tỷ lệ về thể tích bằng tỷ lệ về số mol của chúng. Vậy số mol A trong 3 gam A bằng số mol oxi.
 MA = 
Số mol trong 12 gam A đem đốt cháy là 
0,25
Theo bài, khí CO2 và nước hấp thụ hoàn toàn vào dung dịch Ca(OH)2 dư, khối lượng dung dịch sau phản ứng giảm 15,2 gam so với khối lượng dung dịch Ca(OH)2 đem dùng. 
	Vậy: gam
	 = 40- (0,4*44 + 15,2) = 7,2 gam 
0,25
mO (trong 12 gam A) = 12 - 0,4(12 + 2) = 6,4 gam 
	Vậy A là hợp chất hữu cơ chứa C, H, O. 
nC : nH : nO = 0,4 : (0,4.2) : 0,4 = 1:2:1 Công thức ĐGN của A là CH2O.
Công thức phân tử A là (CH2O)n Ta có 30n = 60 n= 2.
 Vậy công thức phân tử của A là C2H4O2.
0,25
Theo bài A phản ứng được với CaCO3. Vậy A là axit, CTCT: CH3COOH.
 CaCO3 + 2CH3COOH (CH3COO)2Ca + CO2 + H2O.
0,25
2
1,0
Gọi CT chung của G là R(COOH)x
Viết phản ứng với NaHCO3
Xác định x = 1,67 G gồm:
(COOH)2 và R1COOH 
Tính số mol X = 0,2, Y = 0,1
0,25
Tính mG = 32,6 gam mY = 14,6 gam, My = 146
Tính số mol các nguyên tố trong Y: nC = 0,6, nH = 1, nO = 0,4
 CTPT của Y: C6H10O4.
0,25
Y tác dụng với Na dư thì thu được phản ứng Y phải có thêm 01 nhóm OH
Vì Y mạch thẳng, chứa 1 nhóm -COOH, 1 nhóm -OH, có CTPT là C6H10O4 và chỉ chứa các nhóm chức có H Y có 04 CTCT thỏa mãn
0,25
Viết 01 CTCT của X: HOOC-COOH
Viết 04 CTCT thỏa mãn.
OHC-CH(OH)-(CH2)3-COOH; 	OHC-CH2- CH(OH)-(CH2)2-COOH;
OHC-(CH2)2-CH(OH)-CH2-COOH; 	OHC-(CH2)3-CH(OH)-COOH;
0,25
Tổng
10,0
Ghi chú: - Học sinh làm cách khác đúng chấm điểm tương đương. 
	- Phương trình hóa học có chất viết sai không cho điểm, thiếu điều kiện hoặc không cân bằng trừ 1/2 số điểm của pt đó. Nếu tính toán liên quan đến pt không cân bằng thì không được tính điểm.