Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3

m b¶o chÊt l­îng gi¸o cho mäi ®èi t­îng häc sinh. Gi¶i to¸n cã lêi v¨n chiÕm 9% khèi l­îng ch­¬ng tr×nh
+ ¤n tËp mét sè d¹ng to¸n ®¬n vÒ céng trõ, nh©n chia vµ nh÷ng bæ sung d¹ng to¸n ®¬n vÒ t×m mét trong c¸c phÇn cïng nhau cña mét sè gÊp (gi¶m) mét sè lªn (®i) nhiÒu lÇn.
SGK to¸n 3 vÒ c¸c d¹ng to¸n hîp gi¶i = 2 phÐp tÝnh vµ mét sè Ýt gi¶i b»ng 3 phÐp tÝnh) vÒ khã vµ phøc t¹p cã d¹ng to¸n gÇn gièng nhau häc sinh dÔ nhÇm lÉn nh­ so s¸nh sè lín víi sè bÐ vÒ thuËt ng÷ gÊp, gi¶m ®i mét sè lÇn vµ gi¶m mét sè ®¬n vÞ d¹ng to¸n cí liªn quan ®Ðn rót vÒ ®¬n vÞ ( cã 2 d¹ng hs dÔ nhËm lÉn ) b¾t buéc hs ph¶i cã t­ duy dÓ so s¸nh, ph©n tÝch tæng hîp, trõu t­îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ vµ cô thÓ ho¸.
a. Ưu điểm
- Nội dung cấu trúc chương trình được sắp xếp hợp lý, tích hợp được nhiều nội dung trong một bài dạy. 
- Kiến thức mới được dạy lồng ghép trong sự liên quan với kiến thức cũ, tạo điều kiện cho các em tiếp thu kiến thức mới, vừa được ôn tập củng cố các kiến thức có liên quan. 
	- Học sinh tiếp thu kiến thức Toán tương đối nhanh.
- Một số học sinh đã biết giải toán có lời văn dạng toán hợp đơn giản.
b. Hạn chế
- Đối với giáo viên: còn gặp khó khăn về việc rèn luyện từng thao tác trong việc định hướng cách giải toán cho học sinh.
- Đối với học sinh: đa số học sinh học một cách thụ động, chủ yếu chỉ nghe giảng, ghi nhớ và làm theo mẫu. Chính vì vậy không phát huy được tính sáng tạo, chủ động của người học. Do đó, học sinh ít có hứng thú học tập, nội dung học tập nghèo nàn, đơn điệu; các năng lực vốn có của học sinh ít có cơ hội phát triển. Một số học sinh chưa thực sự tự học để thực hành giải toán mà vẫn còn hiện tượng nghe – ghi nhớ.
II. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
Trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc cña gv vµ hs cho thÊy gi¸o viªn ®· truyÒn thô ®Çy ®ñ vµ tèt néi dung kiÕn thøc ë SGK, nh­ng míi chØ gãi gän trong bµi tËp SGK ®­a ra, ch­a cã sù më réng kiÕn thøc . MÆc dï gv ®· ¸p dông ph­¬ng ph¸p míi, lÊy hs lµm trung t©m song ph­¬ng ph¸p d¹y häc cßn mang tÝnh ¸p ®Æt nÆng nÒ vµ sî mÊt thêi gian, hoÆc mét sè hs kh«ng hiÓu bµi nªn gv cßn h­íng dÉn gi¶ng gi¶i qu¸ nhiÒu khiÕn hs l­êi suy nghÜ.
PhÇn tãm t¾t ®a sè gv kh«ng ®Ó häc sinh tù tãm t¾t mµ gi¸o viªn lµm tãm t¾t qua c©u hái khai th¸c néi dung bµi.
- PhÇn thùc hiÖn phÐp tÝnh vµ lêi gi¶i gv cßn gîi më, h­íng dÉn rÊt nhiÒu nªn hs chØ dùa vµo ®ã mµ thùc hiÖn hoÆc quan s¸t gv lµm vµ cïng kiÓm tra l¹i kÕt qu¶.
- Víi d¹ng to¸n cã lêi v¨n ë líp 2 chØ lµ c¸c d¹ng to¸n ®¬n nªn hs chØ cÇn dùa vµo c¸c thuËt ng÷ gv h­íng dÉn h¬n, kÐm, bít, Ýt h¬n, nhiÒu h¬n, t×m tÝch, chia thªm c¸c phÇn b»ng nhau, ®Ó chuyÓn thµnh c¸c phÐp tÝnh t­¬ng øng nh­ x, :, +. - vµ ghÐp víi lêi gi¶i vµ ®¸p sè. V× vËy kh¶ n¨ng t­ duy mÆc dï ®· ph¸t triÓn h¬n líp 1 nh­ng cßn rÊt h¹n chÕ.
ChÝnh v× nguyªn nh©n ®ã mµ líp 3 häc hs gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc khã kh¨n trong viÖc suy lËn l« gic ®Ó t×m hiÓu vÒ c¸i ®· cho vµ c¸i cÇn t×m cña bµi to¸n. Qua thùc tr¹ng häc tËp cña hs cho thÊy ; §a sè hs tiÕp thu kiÕn thøc 1 c¸ch rÊt thô ®éng, chñ yÕu lµ nghe, quan s¸t, vµ lµm bµi tËp , mét sè häc sinh ch­a chÞu suy nghÜ t×m ra c¸h tãm t¾t ®Ó hiÓu ng¾n gän hs phÇn ®a ®· hiÓu bµi to¸n cho biÕt g×? vµ hái g×, song v× lµ d¹ng to¸n hîp nªn c¸c con ch­a biÕt so s¸nh hai d÷ kiÖn ®· cho biÕt trong bµi to¸n nh­ thÕ nµo víi nhau ®Ó t×m ra phÇn bµi to¸n hái g×?, cã häc sinh ch­a hiÓu vÒ néi dung yªu cÇu cña bµi to¸n. ChÝnh v× vËy khi lµm bµi c¸c con th­êng lóng tóng trong viÖc tãm t¾t vµ tr×nh bµy lêi gi¶i.
- Trong gi¶ng d¹y cã gv cho r»ng phÇn tãm t¾t bµi to¸n kh«ng cÇn thiÕt nh­ng theo t«i ®ã lµ mét ý kiÕn sai lÇm v× thùc ra hs cã hiÓu bµi míi tãm t¾t ®­îc bµi to¸n. NÕu hs ch­a tãm t¾t th× ch­a ch¾c ®· gi¶i ®óng ®­îc bµi to¸n hoÆc cã nh÷ng d¹ng to¸n cÇn ph¶i nh×n vµo to¸n t¾t míi dÔ cã c¸ch gi¶i bµi to¸n.
- Khi c¸c em kh«ng t×m ®­îc h­íng gi¶i, ch­a biÕt gi¶i thùc hiÖn t×m g× tr­íc, t×m g× sau th× c¸c em th­êng hay ch¸n n¶n, cã thÓ lµm bõa vµ kh«ng høng thó trong häc tËp.
Trong khi d¹y c¸c d¹ng to¸n cã lêi v¨n cã thÓ nãi gv ®· nhiÖt t×nh ®em hÕt kh¶ n¨ng ®Ó h­íng dÉn vµ truyÒn ®¹t ®Çy ®ñ kiÕn thøc cho hs ®i theo ®óng tr×nh tù gi¶ bµi to¸n, hs n¾m bµi t­¬ng ®èi tèt. Song bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè em cßn rÊt lóng tóng trong viÖc tãm t¾t ®Ò bµi cã thÓ thõa hoÆc thiÕu d÷ kiÖn hay tãm t¾t qu¸ dµi dßng, thËm chÝ cã em cßn kh«ng tãm t¾c ®­îc bëi v× c¸c em kh«ng n¾m ®­îc mèi quan hÖ gi÷a c¸i ®· cã vµ c¸i ph¶i t×m. häc sinh kh«ng hiÒu bµi, th­êng lµ hay ®Æt lêi gi¶i vµ phÐp tÝnh kh«ng hîp lý vµ th­êng lµm bµi mét c¸ch m¸y mãc kh«ng cã sù suy luËn s¸ng t¹o.
1. C¸c d¹ng bµi to¸n cã lêi v¨n líp 3
a. C¸c d¹ng to¸n ®¬n.
- T×m mét trong c¸c phÇn b»ng nhau cña mét sè
- GÊp mét sè lªn nhiÒu lÇn
- Gi¶m ®i mét sè lÇn
b. C¸c d¹ng to¸n hîp
- Bµi to¸n gi¶i b»ng hai phÐp tÝnh
- So s¸nh sè lín gÊp mÊy lÇn sè bÐ
- So s¸nh sè bÐ b»ng mét phÇn mÊy sè lín
- Bµi to¸n cã liªn quan ®Õn rót vÒ ®¬n vÞ (cã 2 d¹ng)
- Bµi to¸n cã néi dung h×nh häc
- Bµi to¸n cã liªn quan ®Õn tiÒn ViÖt Nam
2. Các biện pháp giúp học sinh nâng cao chất lượng giải toán
- Trong ch­¬ng tr×nh to¸n 3 d¹ng to¸n cã lêi v¨n cßn cã mét sè d¹ng to¸n ®on vÞ t×m mét trong c¸c phÇn b»ng nhau cña mét sè, gÊp mét sè lÇn nhiÒu lÇn, gi¶m ®i mét sè lÇn nh­ hs ®Òu lµm ®­îc v× chØ cÇn hiÓu ®­îc quy t¾c gÊp lµ gÊp lµ nh©n, gi¶m ®i sè lÇn lµ chia vµ chØ cã mét phÐp tÝnh duy nhÊt nªn hs kh«ng gÆp khã kh¨n l¾m trong qu¸ tr×nh gi¶i to¸n. Trong s¸ng kiÕn nµy t«i muèn ®Ò cËp ®Õn mét sè d¹ng to¸n hîp c¬ tõ 2 ®Õn 3 phÐp tÝnh.
Häc sinh th­êng lóng tóng trong viÖc tãn t¾t ®Ò bµi.
* Nguyªn nh©n:
- HS không ®äc kü ®Ò bµi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng em häc kÐm, ch­a hiÓu d¹ng ®Ò bµi v× vËy kh«ng tãm t¾t ®ù¬c bµi to¸n.
- Còng cã nh÷ng lóc trong 1 tiÕt d¹y l­îng bµi h¬i nhiÒu sî kh«ng ®ñ thêi gian nªn GV ch­a h­íng dÉn tØ mØ vµ ch­a quan t©m ®Õn mäi ®èi t­îng hs cã lóc gi¸o viªn ®­a c©u hái, gîi më qu¸ sím kh«ng ph¸t huy ®­îc sù suy luËn cña hs hoÆc ®­a ra c©u hái kh«ng s¸t víi néi dung bµi nªn mét sè hs yÕu kh«ng tr¶ lêi ®­îc dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhµm ch¸n, c¨ng th¼ng hoÆc cã thÓ mét sè hs kh«ng cÇn tãm t¾t mµ lµm bõa bµi tãan nªn gi¸o viªn kh«ng bao qu¸t hÕt.
* BiÖn ph¸p:
- Gi¸o viªn cÇn yªu cÇu hs ®äc kü ®Çu bµi ®­a ra hÖ thèng c©u hái dµnh cho c¶ ®èi t­îng: giái, kh¸ , trung b×nh, yÕu ®Æc biÖt nh÷ng hs yÕu cÇn cã nh÷ng c©u hái gîi më vµ cô thÓ h¬n
VÝ dô:
Bµi 1(50): Anh cã 15 tÊm b­u ¶nh, em cã Ýt h¬n anh 7 tÊm b­u ¶nh. Hái c¶ hai anh em cã bao nhiªu b­u ¶nh?
- §èi víi hs kh¸ giái, gv cã thÓ cho hs tù tãm t¾t sau ®ã nªu miÖng c¸ch tãm t¾t hoÆc ®­a ra c¸ch tãm t¾t dÔ hiÓu nhÊt
- §èi víi hs trung b×nh gv cÇn ®­a ra hÖ thèng c©u hái gîi ý bµi to¸n cho biÕt g×? vµ hái g×? y/c hs tãm t¾t ng¾n gän hoÆc hái: Anh cã bao nhiªu b­u ¶nh, sè b­u ¶nh cña em biÕt ch­a, c¶ 2 anh em cã bao nhiªu b­u ¶nh.
- §èi víi hs yÕu kÐm, gv cÇn cho hs ®ã ®äc l¹i ®Ò to¸n 1 lÇn n÷a råi ®Æt c©u hái gîi më, Anh cã bao nhiÒu b­u ¶nh?
+ Sè b­u ¶nh cña em nh­ thÕ nµo. So víi sè b­u ¶nh cña anh?
+ Bµi to¸n yªu cÇu t×m g×?
+ Cuèi cïng cho tõng ®èi t­îng hs nªu c¸ch tãm t¾t cña m×nh.
SÏ cã hs tãm t¾t lµ: Anh cã: 15 b­u ¶nh
 Em cã: Ýt h¬n anh 7 b­u ¶nh
 C¶ hai anh em:....b­u ¶nh
Lóc nµy gi¸o viªn l¹i hướng dẫn cho hs nhËn xÐt vµ söa tãm t¾t cho chÝnh x¸c ng¾n gän vµ dÔ hiÓu nhÊt.
Tãm t¾t:
Anh: 15 b­u ¶nh
Em: Ýt h¬n 4 b­u ¶nh ?b­u ¶nh
HoÆc:
Anh 15 B­u ¶nh
Em: 7 b­u ¶nh ?b­u ¶nh
* Víi d¹ng to¸n gi¶i b»ng hai phÐp tÝnh nh­ng cã nhiÒu d÷ kiÖn phøc t¹p h¬n
VD: Bµi 1(52) : Mét bÕn xe cã 45 « t«. Lóc ®Çu cã 18 « t« rêi bÕn, sau ®ã cã thªm 1 « tè n÷a rêi bÕn. Hái bÕn xe ®ã cßn l¹i bao nhiªu « t«?
Hd hs tãm t¾t
 C¸ch 1:
Cã : 45 « t«
Rêi bÕn lµn 1 : 18 « t«
Rêi bÕn lÇn 2 : 17 « t«
Cßn l¹i : ?« tè
 C¸ch 2
 45 « t«
 1 8« t« 17 « t« cßn ? « t«
- Theo 2 c¸ch tãm t¾t nµy gv ph¶i h­íng dÉn cho hs biÓu ®­îc rêi bÕn cã nghÜa lµ trõ ®i.
* D¹ng to¸n cã liªn quan ®Õn rót vÒ ®¬n vÞ
+ D¹ng 1:
VÝ dô: Bµi 2(128): Cã 28 kg g¹o ®ùng ®Òu trong 7 bao. Hái 5 bao cã bao nhiªu kg g¹o?
- H­íng dÉn hs tãm t¾t: 7 bao : 28 kg
 5 bao : kg ?
- H­íng dÉn hs hiÓu 28 kg ®ùng ®Ìu trong 7 bao ? cã nghÜa lµ 7 bao ®ùng ®ùoc 28kg? ®Ó tr¸nh hs hay to¸n t¾t kiÓu:
28kg: 7bao
5bao: ? kg
+ D¹ng 2: 
Ví dô: Bµi 2 (167) Cã 45 häc sinh xÕp thµnh 9 hµng ®Òu nhau Hái cã 60 häc sinh th× xÕp ®­îc bao nhiªu hµng nh­ thÕ?
- H­íng dÉn tãm t¾t: 45 häc sinh: 9 hµng
 60 häc sinh: ? hµng
Víi d¹ng to¸n nµy gi¸o viªn cÇn h­íng dÉn hs x¸c ®Þnh d¹ng to¸n rót vÒ ®¬n vÞ d¹ng 1 hay d¹ng 2 ®Ó tãm t¾t vµ ®Þnh h­íng c¸ch gi¶i.
(Tr176) VÝ dô: Mét cöa hµng cã 1245 c¸i ¸p ,cöa hµng ®· b¸n 1/3 sè ¸o hái cöa hµng ®ã cßn l¹i bao nhiªu ¸o.
- Víi d¹ng nµy hs yÕu kÐm th­êng kh«ng hiÓu ®· b¸n 1/3 lµ g×? hoÆc chØ cÇn thùc hiÖn phÐp chia 1245: 3 lµ ra kÕt qu¶ sè ¸o cßn l¹i nªu gi¸o viªn ph¶i h­íng hs c¸ch to¸m t¾t nµo cho dÔ hiÓu nhÊt.
 1245 c¸i ¸o
 ®· b¸n cßn l¹i
- GVHD: toµn bé ®o¹n th¼ng lµ sè ¸o cña cöa hµng cã (1245 ¸o) hái Hs: Cöa hµng ®· b¸n bao nhiªu ¸o ? HSTL: ®· b¸n ®i 1/3 sè ¸o
- H­íng dÉn: B¸n ®i 1/3 cã nghÜa lµ chia sè ®ã ra lµm 3 phÇn b»ng nhau vµ b¸n ®i 1 giê, cßn l¹i 2 phÇn nh­ tãm t¾t.
- Hs nh×n vµo s¬ ®å sÏ thÊy m×nh t×m sè ®ã cßn l¹i phÇn t×m sè kh¸c ®· b¸n tr­íc.
Qua mét sè vÝ dô cô thÓ trªn chóng ta thÊy viÖc ph©n tÝch ®Ò bµi lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng, ph©n tÝch cho hs hiÓu ®­îc vµo dÒ lµ tõ t­ duy cô thÓ trùc quan qua ph©n tÝch ®Ó hs biÕt t­ duy trõu t­îng khi ®· thÊy ®­îc c¸i ®· cho, c¸i cÇn t×m th× hs tãm t¾t bµi to¸n sÏ nhanh vÒ chÝnh x¸c lu«n.
Học sinh th­êng khã kh¨n khi x¸c ®Þnh h­íng gi¶i.
* Nguyªn nh©n:
- Hs kh«ng n¾m ®­îc mèi liªn hÖ gi÷a c¸c gi÷ kiÖn
- Do hs kh«ng ®äc kü ®Ò bµi nªn ch­a hiÓu néi dung bµi nãi g×?
 Khi ®äc bµi to¸n häc sinh ch­a ®äc kü phÇn c¸c d÷ kiÖn cã liªn quan ®Õn nhau "c¸i nµy so s¸nh víi c¸i khi nh­ thÕ nµo" hoÆc hs kh«ng hiÓu phÇn bµi to¸n hái g× nªn khi x¸c ®Þnh h­íng gi¶i.
 Cã khi cã nh÷ng bµi to¸n cã nhiÒu d÷ liÖu liªn quan ®Ðn nhau nh÷ng hs yÕu nÕu kh«ng ®uîc ph©n tÝch kü sÏ ch¼ng hiÓu g×.
- Tõ kh«ng hiÓu g× dÉn ®Õn kh«ng tãm t¾t ®­îc bµi to¸n 
- Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn nªn hs khã t×m ra h­íng gi¶i.
* BiÖn ph¸p.
- Hs ph¶i ®äc kü ®Ò bµi, nhÊt lµ nh÷ng hs yÕu tr­íc khi hái h­íng gi¶i ph¶i cho em ®ã ®äc l¹i ®Ò bµi lÇn n÷a ®Ó tõ ®ã n¾m ch¾c ®ùoc m«i quan hÖ gi÷a c¸c gi÷ kiÖn cña ®Çu bµi víi yÕu tè ph¶i t×m.
- Gv h­íng dÉn hs tãm t¾t bµi to¸n b»ng c¸ch ng¾n gän vµ dÔ hiÓu nhÊt (th­êng lµ tãm t¾t b»ng trùc quan s¬ ®å ®Ó tõ ®ã hs t×m ra h­íng gi¶i) .
- H­íng dÉn hs x¸c ®Þnh râ ®· biÕt ®­îc g× vµ trong phÇn ®· biÕt ®ã th× hai d÷ kiÖn ®· biÕt cã liªn quan víi nhau nh­ thÕ nµo. C¸i nµo ®· biÕt cô thÓ råi, c¸i nµo cÇn t×m trø¬c sau ®ã míi x¸c ®inh sau bµi to¸n hái g×, (yªu cÇu t×m g×). Qua ®ã hs sÏ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c phÐp tÝnh cô thÓ cho tõng phÇn cña bµi,
- Khi h­íng dÉn hs gi¶i to¸n cã lêi v¨n gv cÇn cho hs ®äc kü ®Ò bµi, trong nh÷ng d¹ng to¸n kh«ng gièng to¸n mÉu gi¸o viªn ph¶i h­íng dÉn, gîi më ®Î gióp hs ®Þnh h­íng bµi to¸n ®ã thuéc d¹ng to¸n nµo ®· häc tõ ®ã hs sÏ h×nh dung ra c¸ch gi¶i ®· häc.
Víi hs kh«ng gi¶i ®ùoc bµi to¸n gv kh«ng lµm thay mµ ph¶i gîi ý, hd b»ng hÖ thèng c©u hái gîi më, nh­: Bµi to¸n hîp nµy ®­îc gép cña hai d¹ng to¸n nµo hs dÓ nªu ®­îc th× gv nªu d¹ng mét lµ t×m mét trong c¸c phÇn b»ng nhau cña mét sè vËy ph¶i lµm b»ng phÐp tÝnh g×?
 D¹ng 2 lµ to¸n t×m tæng hoÆc t×m hiÖu. VËy ph¶i lµm b»ng phÐp tÝnh g×? (céng hoÆc trõ). Chó ý gv cÇn ®inh h­íng nh÷ng c©u hái ph¶i cã néi dung phï hîp víi tÊt c¶ ®èi t­îng hs.
VÝ dô:
 Bµi 3(161): LÇn ®Çu ng­êi ta chuyÓn 27150 kg thãc vµo kho lÇn sau chuyÓn ®­îc sè thãc gÊp ®«i lÇn ®Çu. Hái c¶ hai lÇn chuyÓn vµo kho ®uîc bao nhiªu kg thãc?
- Gv gäi 2 - 3 häc s ®äc bµi to¸n, líp ®äc thÇm
-HD hs trung b×nh vµ yÕu c¸ch tãm t¾t b»ng c¸c c©u hái gîi ý ®Ó gióp hs ®­a ra ®­îc tãm t¾t:
LÇn ®Çu: 27150 kg
Lµn sau: gÊp ®«i lÇn ®Çu kg
HoÆc: LÇn ®Çu: 27180kg
 LÇn sau: kg
Sau ®ã gv ®Æt c©u c©u hái gîi ý riªng cho tõng ®èi t­îng
* §èi víi hs kh¸ giái
- Bµi to¸n nµy thuéc d¹ng to¸n g×? (Bµi to¸n gi¶i = 2 phÐp tÝnh)
Nãi gép cña nh÷ng d¹ng to¸n nµo? (gép cña d¹ng to¸n gÊp 1 sè lªn nhiÒu lÇn vµ d¹ng to¸n t×m tæng)
* §èi víi hs tb - yÕu
+ Bµi to¸n cho biÕt g×?
+ Sè thãc chuyÓn lÇn ®Çu lµ bao nhiªu?
+ Sè thãc chuyÓn lÇn sau nh­ thÕ nµo so víi sè thãc chuyÓn lÇn ®Çu?
+ GÊp ®«i lµ lµm b»ng phÐp tÝnh g×? (phÐp nh©n)
+ Bµi to¸n hái g×?
+ Muèn tÝnh sè thãc c¶ hai lÇn chuyÓn ta ph¶i t×m g× trước? (ph¶i t×m sè thãc chuyÓn lÇn ®Çu)
+ Khi ®· t×m ®­îc sè thãc chuyÓn lÇn sau, ta ph¶i lµm phÐp tÝnh g× n÷a ®Ó t×m sè thãc chuyÓn c¶ 2 lÇn? (lµm phÐp tÝnh céng)
+ LÊy c¸i g× cộng víi c¸i g×? (LÊy sè thãc lÇn ®Çu chuyÓn céng víi sè thãc chuyÓn lÇn sau võa t×m ®­îc.
* §èi víi hs th­êng gÆp khã kh¨n chñ yÕu lµ: khã nhËn thøc ®­îc mèi quan hÖ c¶u c¸i ®· cho trong d÷ kiÖn cña bµi to¸n hîp khong biÕt ph¶i lµm g× tr­íc khi ®i t×m c¸i bµi to¸n hái.
- V× vËy ®èi víi hs yÕu kÐm gv cÇn chØ vµo tãm t¾t vµ gi¶i thÝch râ mèi quan hÖ cña c¸c ®· cho biÕt.
- Sau ®ã cã thÓ cho hs tù lµm bµi sau khi ®· h­íng dÉn kü ®Ó sau ®ã nhËn xÐt c¸i häc sinh ®· lµm tèt vµ yÕu cßn ch­a lµm ®­îc ®Ó ®éng viªn khuyÕn khÝch häc sinh lµm cho hs cã høng thó gi¶i bµi to¸n kh¸c.
- NÕu hs ®· lµm ®óng ë trªn b¶ng th× cÇn cho hs yÕu kÐm nh¾c l¹i nhiÒu lÇn phÇn tr×nh bµy lêi gi¶i.
Häc sinh cßn lóng tóng trong viÖc tr×nh bµy lêi gi¶i cho c¸c phÐp tÝnh
* Nguyªn nh©n.
- Gv ch­a quan t©m h­íng dÉn chu ®¸o cho hs trong viÖc ®Æt lêi gi¶i ë d¹ng to¸n cã lêi v¨n.
- Do hs kh«ng ®äc kü ®Ò bµi nªn kh«ng hiÓu b¶n chÊt cña bµi to¸n. cßn ¸p dông, dËp khu«n m¸y mãc víi c¸c bµi gi¶i mÉu. Ch­a hiÓu bµi to¸n cho biÕt b×, bµi to¸n hái g×.
- Hs kh«ng hiÓu tr×nh bµy ph¶i t×m c¸i g× tr­íc, c¸i g× sau trong to¸n hîp nªn dÉn ®Õn phÐp tÝnh ®óng mµ lêi gi¶i sai hoÆc lêi g¶i ch­a râ rµng thiÕu tÝnh chÝnh x¸c.
- Do ch­a th¹o vµ hiÓu tiÕng phæ th«ng ( ®èi víi hs d©n téc) hoÆc ch­a hiÓu râ ng«n ng÷ trong to¸n häc. Do tr×nh ®é diÔn ®¹t kÐm Ýt ®­îc rÌn luyÖn nªu lêi gi¶ cßn dµi dßng, lñng cñng, thiÕu hoÆc thõa ch­a ®óng träng t©m.
* BiÖn ph¸p.
- Yªu cÇu hs ph¶i ®äc kü ®Ò bµi ®Ó hiÓu râ ®ùoc néi dung bµi to¸n, gi¶i thÝch râ cho hs yÕu kÐm phÇn néi dung c©u hái mèi liªn quan gi÷a c¸c ®· biÕt cô thÓ vµ c¸i ch­a biÕt cô thÓ ( nh­ h¬n, kÐm, b»ng mét phÇn mÊy hoÆc gÊp mÊy lÇn) vµ cuèi cïng lµ ®i t×m c¸i g×?
- Gîi ý hs cã thÓ dùa vµo tãm t¾t phÇn cho biÕt vµ phÇn hái ®Ó ®­a ra lêi gi¶i cho chÝnh x¸c.
- Cho hs tËp tr×nh bµy tõ d¹ng ®¬n gi¶n nhÊt, thùc tÕ nhÊt ®èi víi hs yÕu kÐm)
- HD ®­îc ra lêi gi¶i ph¶i ng¾n gän, ®Çy ®ñ, cô thÓ, chÝnh x¸c
- Yêu cÇu hs t×m c¸i g× th× ®Æt lêi gi¶i ®ã.
- Khi häc sinh kh«ng ®Æt ®­îc lêi gi¶i gv kh«ng tr¶ lêi hé mµ cÇn ®­a ra hÖ thèng c©u hái gîi ý ®Ó hs tù nªu lêi gi¶i
- GV cã thÓ ®­a ra t×nh huèng sai, lêi gi¶i sai víi phÐp tÝnh) hoÆc lêi gi¶i lñng cñng cßn thiÕu - yªu cÇu häc sinh ph¸t hiÖn råi söa.
VÝ dô:
Bµi 2 (167): Cã 45 hs xÕp thµnh 9 hµng ®Òu nhau: Hái cã 60 häc sinh th× xÕp ®­îc bao nhiÒu hµng nh­ thÕ?
- Tr­íc tiªn yªu cÇu hs ®äc kü ®Ò bµi.
- Yc hs suy nghÜ nªu c¸ch tãm t¾t bµi to¸n
Tãm t¾t: 45 hs : 9 hµng
 60 hs : hµng?
+ Tr­íc tiªn gv hái muèn tÝnh xem 60 hs xÕp ®­îc bao nhiªu hµng th× ta ph¶i tÝnh g× tr­íc? (TÝnh xem 1 hµng xÕp ®­îc bao nhiªu hs)
- Hs cã thÓ ®Æt lêi gi¶i lµ: Sè học sinh xếp được là (Học sinh xÕp ®­îc lµ)
- Ta thÊy lêi gi¶i ng¾n , thiÕu kh«ng ®ñ víi d÷ kiÖn cña bµi
- Cho hs nhËn xÐt råi ®­a ra c¸ch tr¶ lêi kh¸c cho phï hîp
 Sè học sinh xÕp trong hµng lµ:
 45 : 9 = 5 (häc sinh)
- Gv tiÕp tôc hái 5 hs xÕp thµnh 1 hµng vËy cã 60 hs th× sÏ xÕp ®­îc bao nhiªu hµng nh­ thÕ.
- Hs sÏ nªu ta lÊy 60 hs chia cho sè hs trong 1 hµng (5)
- Lêi gi¶i cña phÐp tÝnh nµy t­¬ng ®èi dµi vµ khã
- Hs cã thÓ tr¶ lêi lµ: Cã 60 học sinh th× xÕp ®­îc sè hµng lµ
 §©y lµ lêi gi¶i cßn dµi dßng, y/c c¾t bít phÇn r­êm rµ ®Ó cã: 
 Sè hµng 60 häc sinh xÕp ®­îc lµ:
60 : 5=12 (hµng)
Ví dụ: Cø 4 c¸i ¸o nh­ nhau th× cÇn cã 24 c¸i cóc ¸o. Hái 42 c¸i cóc ¸o th× dïng cho mÊy c¸i ¸o nh­ thÕ?
- ë lêi gi¶i cña phÐp tÝnh 1 th× ®¬n gi¶n h¬n nh­ng cã mét sè Ýt häc sinh vÉn tr¶ lêi:
 Sè ¸o cÇn cho 1 chiÕc cóc lµ: (®iÒu v« lý)
- GV cÇn gi¶ng cho hs hiÓu lµ 1 chiÕc ¸o th× kh«ng thÓ dïng cho ®­îc ®ñ nhiÒu c¸i ¸o, mµ ta ph¶i cÇn t×m xem 1 c¸i ¸o cÇn ph¶i kh©u bao nhiªu c¸i ¸o ®Ó häc sinh ®­a ra ®uîc c©u tr¶ lêi:
Sè cóc ¸o cÇn cho mét chiÕc ¸o lµ:
 24 : 4 = 6 (cóc ¸o)
- Cßn ë lêi gi¶i cña phÐp tÝnh 2 th× hs rÊt khã diÔn gi¶i (®èi víi hs tb, yÕu kÓ c¶ hs kh¸ ®èi lóc còng nhÇm víi d¹ng to¸n rót vÒ ®¬n vÞ d¹ng 1 lµ c¸c danh sè cÇn t×m lµ gièng nhau:
VD: D¹ng 1
Tãm t¾t
7 bao: 28 kg
5 bao: ...kg ?
Bµigi¶i
Sè kg g¹o trong 1 bao lµ:
28 :7 = 4 (kg)
Sè kg g¹o trong 5 bao lµ
5x4=20 (kg)
D¹ng 2
Tãm t¾t
24 cóc ¸o: 4 c¸i ¸o
42 cóc ¸o .....c¸i ¸o
Bµi gi¶i
Sè cóc ¸o cÇn cho mét chiÕc ¸o lµ
24 : 4 = 6( cóc ¸o)
Sè ¸o lo¹i ®ã dïng hÕt 42 cóc ¸o lµ
42:6=7 (c¸i ¸o)
Chóng ta thÊy ë 2 d¹ng kh¸c nhau ë d¹ng 1 c¶ 2 phÐp tÝnh ®Òu cã chung danh sè (vd kg) nh­ng ë vd 2 cña d¹ng 2 GV ph¶i ph©n tÝch vµ h­íng dÉn cho hs hiÓu ë phÐp tÝnh vµ lêi gi¶i thø 2 muèn lµm ®óng c¸c con ph¶i chó ý vµo phÇn tãm t¾t ®Ó nªu lêi gi¶i.
- Cã thÓ hs nªu: Sè cóc ¸o cÇn dïng cho 42 c¸i cóc lµ 
hoÆc Sè ¸o cÇn dïng lµ:
- Cho hs nhËn xÐt råi ®­a ra lêi gi¶i kh¸c:
Sè ¸o cÇn dïng hÕt 42 c¸i cóc lµ:
 42 : 6=7 (c¸i ¸o)
- Nh­ng hs hay nhÇm ë d¹ng 1 nªn cã thÓ tr¶ lêi lµ:
42 : 6 =7 (c¸i cóc) sai v× bµi yªu cÇu t×m sè c¸i ¸o.
- Gv ph¶i h­íng dÉn c¸c em nh×n vµo tãm t¾t xem hä hái ph¶i t×m g× ®Ó tr¶ lêi cho chÝnh x¸c.
L­u ý häc sinh: 
Kh«ng ®­îc viÕt
42:6=7 cóc ¸o
®¸p sè: 7 (c¸i ¸o)
mµ ph¶i viÕt
42:6=7 (cóc ¸o)
®¸p sè: 7 c¸i ¸o
- Cuèi cïng gv yªu cÇu vµo häc sinh ®äc l¹i toµn bé bµi gi¶i vµ ®¸p sè cña bµi to¸n ®Ó kh¾c s©u kiÕn thøc, gióp c¸c em nhí bµi l©u h¬n, cã hÖ thèng h¬n ®Ó ¸p dông d¹ng bµi kh¸c.
§èi víi d¹ng to¸n d¹ng gÊp, (gi¶m) mét sè lªn (®i) nhiÒu lÇn hoÆc t¨ng (gi¶m) lªn (®i) mét sè ®¬n vÞ
* Nguyªn nh©n: 
 Hs th­êng kh«ng ®äc kü ®Ò vµ cßn hiÓu l¬ím vÒ c¸c thuËt ng÷ t¨ng, gi¶m sè lÇn víi thªm, bít mét sè ®¬n vÞ nªn ®· kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc phÐp tÝnh phï hîp cho bµi to¸n.
* BiÖn ph¸p:
- Víi d¹ng to¸n nµy gi¸o viªn cÇn ph¶i h­íng dÉn thËt kü thuËt ng÷ trong bµi to¸n, ®èi víi hs yÕu th× gi¸o viªn cã thÓ ph¶i gi¶ng kü cho hs hiÓu kü tr­íc b»ng c¸c vd cô thÓ.
- T¨ng lªn mét sè ®¬n vÞ lµ lµm b»ng phÐp tÝnh g× ? (lµm b»ng phÐp tÝnh céng)
- GÊp lªn 1 sè lÇn lµ lµm b»ng phÐp tÝnh g×? ( lµm b»ng phÐp tÝnh nh©n)
- Gi¶m ®i mét sè ®¬n vÞ th× lµm b»ng phÐp tÝnh g×? (lµm b»ng phÐp tÝnh trõ)
- Gi¶m ®i mét sè lÇn th× lµm b»ng phÐp tÝnh g×? (lµm b»ng phÐp tÝnh chia)
3. Những phương pháp giải toán có lời văn lớp 3
D¹y häc gi¶i to¸n hay d¹ng néi dung kiÐn thøc nµo kh¸c còng ph¶i theo ®Þnh h­íng ®æi míi PPDH ë tiÓu häc cÇn tæ chøc giê häc d­íi d¹ng c¸c ho¹t ®éng häc tËp hs ®­îc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng cè g¾ng tù m×nh chiÕm lÜnh kiÕn thøc d­íi sù h­íng dÉn, gîi më cña thÇy víi c¸c c©u hái phï hîp víi tõng ®èi t­îng hs, giái, kh¸, tb, yÕu, tuú tõng d¹ng to¸n mµ cã sù thÓ hiÖn c¸ch d¹y häc cho phï hîp vµ hiÖu qu¶ .
4. Mét sè quy t¾c khi d¹y gi¶i to¸n.
a) Tæ chøc cho hs t×m hiÓu néi dung bµi to¸n b»ng c¸c thao t¸c.
 §äc kü ®Ò bµi ( ®äc to, ®äc nhá, ®äc thÇm...) §©y lµ b­íc nghiªn cøu ®Çu tiªn ®Ó gióp hs cã suy nghÜ ban ®Çu vÒ ý nghÜa cña bµi to¸n, n¾m ®­îc néi dung bµi tãan.
 T×m hiÓu mét sè tõ, thuËt ng÷ quan träng ®Ó hiÓu néi dung, n¾m b¾t bµi to¸n cho biÕt c¸i g×, bµi to¸n yªu cÇu ph¶i t×m g×?
b) T×m c¸ch gi¶ bµi to¸n bõng c¸c thao t¸c:
Tãm t¾t bµi to¸n (tãm t¾t b»ng lêi, tãm t¾t b»ng h×nh vÏ, tãm t¾t b»ng s¬ ®å)
- Cho hs diÔn ®¹t bµi to¸n th«ng qua tãm t¾t
- LËp kÕ ho¹ch gi¶i bµi to¸n: X¸c ®Þnh tr×nh tù gi¶i bµi to¸n, th«ng th­êng xuÊt ph¸t tõ c©u hái cña bµi to¸n ®i ®Õn c¸c yÕu tè ®· cho. X¸c lËp mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®iÒu kiÖn ®· cho víi yªu cÇu ph¶i t×m vµ t×m ®­îc ®óng phÐp tÝnh sè häc thÝch hîp.
c) Thùc hiÖn c¸ch gi¶i qvµ tr×nh bµi lêi gi¶ b»ng c¸c thao t¸c.
- Thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh ®· x¸c ®Þnh (cã thÓ viÕt phÐp tÝnh sau khi viÕt c©u lêi gi¶i vµ thùc hiÖn phÐp tÝnh) 
- ViÕt c©u lêi gi¶i
-ViÕt phÐp tÝnh t­¬ng øng
- ViÕt ®¸p sè.
KiÓm tra bµi gi¶i: KiÓm tra sè liÖu, kiÓm tra tãm t¾t kiÓm tra phÐp tÝnh, kiÓm tra c©u l