Sáng kiến kinh nghiệm: Hướng dẫn học sinh đặt lời mới cho bài dân ca trong chương trình giáo âm nhạc cấp THCS - Mai Xuân Đào

 nở muôn màu khắp trời (rằng) chim hót vui rộn lòng người Đồng lúa xanh xanh, biển sóng tung tăng thuyền về
Quê mình đổi thay tươi đẹp, ta múa đón mùa xuân về,
ta hát đón mùa xuân về
Theo giai điệu bài Lí cây đa – dân ca quan họ Bắc Ninh,HS lớp 7 đặt lới mới:
“ Mùa thu đang đến từng áng mây hồng bay về,
ngoài kia lá rơi nhẹ xuống sân và em hát em mừng nắng mai.
Khắp nơi chim cùng hót vang chào mừng,
thu sang mọi nhà
êm đềm tiếng ca thanh bình cùng nhau giữ xóm làng ấm no và xây đất nước thêm thắm tươi”.
Theo giai điệu của bài Lí dĩa bánh bò – dân ca Nam Bộ, HS lớp 8 đặt lời mới:
Quê hương hai tiếng (í a) sáng ngời
Chúng em gắng học thi đua quyết tiến Tháng ngày mong ước lớn khôn xây đời Ì i í i i xây đời là đời mai sau í i i xây đời
Tình tính tang tang là đời mai sau í i ì i í i
Theo Lí kéo chài – dân ca Nam Bộ, HS lớp 9 đặt lời mới:
“Tiếng chim chiều mang nhiều nỗi nhớ,
nhớ về quê trong khúc dân ca, hò ơ.
Cùng nhau vang hát khúc ca trong tiếng ru hời
với bao niềm lưu luyến thêm yêu cuộc đời,
câu ca thắm nồng, ơ hò ơ hò là hò ơ”.
Theo Lí kéo chài – dân ca Nam Bộ, HS lớp 9 đặt lời mới:
“ Hãy chăm học cho đời tươi sáng, hát bài ca yêu nước, yêu quê, bạn ơi! Cùng nhau xây đắp nước ta thêm vững thêm mạnh, quyết tâm thì đâu khó, có chí sẽ thành.
Xây đắp nước nhà thêm đẹp, thêm giàu, Cho cuộc đời, cuộc đời tươi vui”.
Kết quả cụ thể trong thời gian áp dụng và đến năm học 2010-2011 như
sau:
* Kết quả của năm học 2009 - 2010:
STT
LỚP
SỐ HỌC SINH
THAM GIA
% ĐẠT YÊU CẦU
% KHÔNG ĐẠT
YÊU CẦU
1
6A1
53%
20%
33%
2
7A1
100%
63%
37%
3
8A1
63%
23%
40%
4
8A2
69%
25%
44%
5
8A3
47%
15%
32%
6
8A4
45%
17%
28%
7
9A1
30%
15%
15%
8
9A2
48%
16%
32%
9
9A3
30%
17%
13%
10
9A4
100%
61%
39%
* Kết quả năm học 2010 – 2011:
STT
LỚP
SỐ HỌC SINH
THAM GIA
% ĐẠT YÊU CẦU
% KHÔNG ĐẠT
YÊU CẦU
1
6A1
45%
17%
28%
2
6A2
40%
15%
25%
3
7A1
75%
45%
30%
4
7A2
69%
49%
20%
5
7A3
80%
50%
30%
6
8A1
50%
18%
32%
7
8A2
100%
65%
35%
8
8A3
100%
66%
34%
9
9A1
47%
32%
15%
10
9A2
63%
40%
23%
11
9A3
100%
62%
38%
12
9A4
30%
20%
10%
Kết quả trên tuy còn quá khiêm tốn, song nhận thấy một số học sinh thực hiện rất tốt còn số học sinh ít có năng khiếu hơn cũng có những tiến bộ hất định. Nếu áp dụng phương pháp này thường xuyên hơn, rộng rãi hơn thì tin rằng ta sẽ có nhiều kết quả tốt hơn.
+ Khả năng áp dụng:
Đối với giải pháp hiện đang sử dụng thì giải mới này có nhiều ưu điểm: dễ sử dụng, dễ hiểu, rút ngắn thời lượng diễn đạt. Tôi tin rằng giải pháp này có thể thay thế các giải pháp cũ, vì giải pháp cũ không rõ ràng, cụ thể mà chỉ ước lượng tùy theo cách nghĩ của từng giáo viên.
Giải pháp này có khả năng áp dụng không chỉ trong phạm vi một lớp, một cấp học, một trường mà có thể mở rộng cho nhiều đối tượng HS nhiều trường, nhiều vùng từ các trường ở thành phố và nông thôn. Giải pháp này không chỉ dành cho GV dạy nhạc và HS cấp THCS, mà có thể ứng dụng được cho tất cả mọi người khi muốn sáng tác mới lời dân ca.
Lợi ích kinh tế, xã hội:
GV sử dụng giải pháp này như tài liệu để phục vụ giảng dạy có hiệu quả cao. Là cơ sở tốt để GV kiểm chứng, đánh giá tiết dạy khi dự giờ.
Là vốn kiến thức để sáng tác lời ca mới phục vụ các phong trào văn hóa văn nghệ, hát dân ca ở địa phương với nội dung gần gũi cuộc sống hiện tại của người dân, góp phần bảo tồn và phát triển nền âm nhạc dân gian.
HS có thể tự khai thác, sáng tạo nhiều lời ca mới cho nhiều làn điệu, tạo được hứng thú cho người học. HS rất thích khi được hát bài hát của chính mình sáng tác lời ca mới trước bạn bè, kích thích sự hứng thú, tạo không khí thi đua trong học tập.
KẾT LUẬN
Công nghệ thông tin ngày nay phát triển như vũ bão, đất nước đang trên đường hội nhập, để học sinh ở lứa tuổi thanh thiếu niên và các em học sinh THCS hiểu được những giá trị của nền âm nhạc dân gian để từ đó các em có ý thức bảo vệ, xây dựng phát huy và nền âm nhạc dân gian nước nhà nhằm đóng góp vào việc bảo tồn và lưu giữ văn hoá phi vật thể của đất nước thì chúng ta cần phải có những việc làm thiết thực ngay từ khi các em đang ngồi trên ghế nhà trường. Do vậy, việc dạy học nói chung và việc dạy âm nhạc nói riêng cần phải trang bị những kiến thức cơ
bản bên cạnh đó, chúng ta phải giáo dục cho học sinh biết yêu quý và phát triển những giá trị văn hoá mà cha ông ta đã để lại qua việc dạy hát dân ca, những bài Âm nhạc thường thức, bài đọc thêm, một số tài liệu tham khảo khác...
Dạy học là một nghệ thuật, giáo viên là một nghệ sỹ, với sự trợ giúp đắc lực của công nghệ thông tin, giáo viên có thể thay đổi, đổi mới phương pháp trong từng giờ học, tiết học. Mỗi một tiết học hát, học âm nhạc thường thức có thể minh họa bằng hình ảnh để cho học sinh nắm vững và hiểu rõ hơn về dân ca của vùng, miền mà các em đang được học, làm được như vậy chúng ta sẽ giảm bớt được sự nhàm chán, sự thụ động của học sinh. Bản thân là một giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc, với sự khám phá và ham học hỏi về Âm nhạc dân gian và áp dụng nhiều phương pháp vào việc giảng dạy Âm nhạc dân gian trong trường THCS. Tạo sự hứng thú cho các em khi học hát dân ca, khi các em đã hứng thú say mê thì việc tập đặt lời ca mới cho bài dân ca càng có hiệu quả hơn.Thực tế đã chứng minh là chất lượng các giờ học Âm nhạc dân gian nhất là giờ học hát các bài thuộc dân ca đem lại hiệu quả rất cao, các bài dân ca do các em tự đặt lời mới ngày càng nhiều. Sự hứng thú trong học tập của học sinh thể hiện rất rõ nét, người giáo viên có nhiều cơ hội để nâng cao và mở rộng lượng kiến thức cần cung cấp cho học sinh. Các dẫn chứng, minh họa chính xác và hiệu quả hơn, cuối tiết học bên cạnh việc dạy và học môn Âm nhạc thì một việc quan trọng hơn đó là học sinh cũng đã một phần nào được giáo dục về thẩm mỹ, thái độ cảm thụ và thưởng thức âm nhạc; các em phần nào đã hình thành ý thức, thái độ biết yêu, gìn giữ nền Âm nhạc truyền thống của quê hương đất nước.
Lĩnh vực Âm nhạc dân gian rất rộng lớn và phức tạp. Tuy nhiên, giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc cần làm cho giới trẻ và học sinh ngày nay “yêu” và “quý” Âm nhạc dân gian qua học hát dân ca, từ đó có ý thức gìn giữ, phát huy và bảo tồn nền Âm nhạc dân gian nói riêng và bảo tồn phát huy nền văn hoá của dân tộc Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế của đất nước. Vì vậy, giảng dạy Âm nhạc nói chung cũng như giảng dạy Âm nhạc dân gian, hướng dẫn các em đặt lời mới, cần chịu khó đầu tư thời gian tìm hiểu về kiến thức, phương pháp truyền đạt, phương pháp đặt lời mới thì các giáo viên sẽ giảng dạy tốt bộ môn Âm nhạc ở nhà trường THCS.
Như đã nói trên, thời lượng dành cho học hát dân ca và đặt lời mới cho bài dân ca không nhiều vì vậy người GV cần phải nghiên cứu tận dụng thời gian hợp lí; tham mưu cấp lãnh đạo tạo điều kiện để hoạt động như thành lập câu lạc bộ “Em yêu làn điệu dân ca” hoặc lồng ghép vào các hoạt động ngoại khóa, các câu lạc bộ khác có liên quan, hoặc tổ chức hội thi “Tiếng hát dân ca”... Tạo phong trào ca hát dân ca sôi nổi thì việc sử dụng giải pháp này càng có hiệu lực hơn.
Trên đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã rút ra qua thời gian thực nghiệm
giảng dạy, rất mong sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp.
Tôi xin cam kết SKKN này là kết quả qua thời gian tôi dạy thử nghiệm, đúc kết lại tại trường THCS Hoài Hương, Hoài Nhơn, Bình Định. Không sao chép bất cứ của ai. Nay tôi ghi lại để cùng đồng nghiệp tham khảo, góp ý, vận dụng.
Xin chân thành cảm ơn.
Hoài Hương, tháng 03 năm 2012
Người viết đề tài
Mai Xuân Đào
PHỤ LỤC:
Bài gốc:
HÒ BA LÍ
Dân ca: Quảng Nam
Bài mẫu:

HÒ BA LÍ

Dân ca: Quảng Nam
Bài mới:

HÒ BA LÍ

Dân ca: Quảng nam
Ý KIẾN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC:
..............................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
..........
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
HƯỚNG DẪN HỌC SINH ĐẶT LỜI MỚI CHO BÀI DÂN CA,
TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC ÂM NHẠC CẤP THCS
Mở đầu
Đặt vấn đề:
Trong nghị quyết Trung ương II khoá VIII của ban chấp hành Trung ương Đảng, có đề cập đến vấn đề: “Cần phải giáo dục toàn diện, giáo dục Đức-Trí-Thể- Mĩ trong nhà trường phổ thông”. Để góp phần đưa những đường lối, phương hướng của Đảng vào thực tiễn giáo dục. Tôi mạnh dạn đưa ra những suy nghĩ và việc làm của mình, những suy nghĩ về một phần nhỏ trong một mặt của giáo dục toàn diện, đó là giáo dục âm nhạc trong giáo dục thẩm mĩ. Hơn nữa lại là âm nhạc dân gian, đó là cái hồn của dân tộc, là tài sản vô giá, là bản sắc văn hoá dân tộc.
Hội nghị Trung ương V khoá VIII đã thông qua nghị quyết “Về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc” và đây cũng là nền tảng tinh thần của xã hội chủ nghĩa và xã hội Cộng sản chủ nghĩa.
Theo Hồ Chí Minh: “Văn hoá văn nghệ là biểu hiện tập trung nhất của nền văn hoá, là đỉnh cao của đời sống tinh thần, văn nghệ phải gắn liền với thực tiễn của đời sống nhân dân, đó là cuộc sống lao động sản xuất, chiến đấu, sinh hoạt và xây dựng cuộc sống mới. Văn nghệ vừa phản ánh thực tiễn vừa hướng cho nhân dân thúc đẩy sự phát triển của thực tiễn ấy theo qui luật của cái đẹp. Văn nghệ phát triển sao cho xứng đáng với thời đại mới của đất nước và dân tộc, phải phục vụ cho quần chúng và được quần chúng yêu thích, đem lại những chuyển biến tích cực trong tư tưởng, tình cảm, tâm hồn của con người”.
1/Thực trạng:
Trong chương trình âm nhạc được Bộ GD và ĐT đưa vào giảng dạy ở trường THSC gồm có các phân môn: Học hát, tập đọc nhạc (TĐN) và âm nhạc thường thức (ÂNTT). Trong phân môn TĐN có nội dung hướng dẫn cho học sinh (HS) đặt mới lời ca cho bài TĐN; trong phân môn học hát có nội dung hướng dẫn cho HS đặt lời mới cho bài dân ca. Đây là một thử thách cho giáo viên trực tiếp giảng dạy. Bởi lẽ, chưa có một lớp hay một khóa nào đào tạo hay tập huấn cho GV về phương pháp đặt lời ca cho một giai điệu cho trước hay thay lời mới cho bài dân ca.
Tôi đã tìm hiểu một số đồng nghiệp cùng giảng dạy bộ môn Âm nhạc THCS trong huyện và dự một số tiết dạy có liên quan đến việc đặt lời mới cho bài TĐN và cho bài dân ca. Qua tâm tư với một số Thầy, Cô và qua nhìn nhận thực tế trên tiết dạy, thì việc hướng dẫn cho HS đặt lời mới cho một bài TĐN và bài dân ca vẫn còn mang tính ước lệ, chưa có phương pháp cụ thể, mức độ lĩnh hội của HS cũng chỉ mang tính trừu tượng.
Qua thực tế giảng dạy trong hơn mười năm, tôi mạnh dạn sáng tạo và dạy thử nghiệm tại trường THCS Hoài Hương, Hoài Nhơn, Bình Định đã thu được một vài kinh nghiệm trong việc hướng dẫn HS đặt lời mới cho bài TĐN và bài dân ca. Trong bài viết này, tôi không có tham vọng đi sâu nghiên cứu, khảo sát cả hai ý nói trên mà chỉ trình bày một vài phương pháp hướng dẫn HS đặt lời mới cho một số làn điệu dân ca. Tôi không dám xem đây là phương pháp tối ưu, mà chỉ là những kinh nghiệm chủ quan của bản thân tích lũy được trong quá trình thực nghiệm và giảng dạy.
Một động cơ thứ hai để tôi chọn đề tài này là nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của HS. Hơn nữa, việc đặt lời mới cho một bài dân ca là một việc làm hết sức cần thiết không chỉ riêng cho lứa tuổi HS mà cho tất cả mọi người, nhằm góp phần phát huy và bảo tồn nền âm nhạc dân gian của dân tộc.
2/ Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới:
+ Ý nghĩa:
Âm nhạc là một loại hình âm thanh, bằng các hình tượng âm thanh phản ánh cuộc sống xung quanh chúng ta. Âm nhạc có sức diễn cảm lớn, âm thanh thể hiện được tất cả những gì mà con người đã trải qua: niềm vui sướng, nổi khổ đau, sự chống đối, nổi dằn vặt thầm kín trong tâm tư, những khát vọng, những ước mơ, những hạnh phúc,...
Có lẽ chúng ta đều biết rằng âm nhạc đã nãy sinh trong quá trình tiến hóa của con người. Được con người bảo vệ, chăm sóc và phát triển để rồi âm nhạc quay trở lại phục vụ con người, giúp con người học tập, lao động sáng tạo. Trong kho tàng âm nhạc dân gian của mỗi dân tộc đã phản ánh được những giai đoạn, những hiện tượng quan trọng của cuộc sống con người. Những lời hát ru khi con người mới chào đời, những bài hát đồng dao khi vừa mới lớn, những câu hát dao duyên tỏ tình khi trưởng thành; những bài hát chiến trận, những bài ca lao động và cả những khúc nhạc tiễn đưa khi con người giã từ cuộc sống. Mỗi dân tộc đều tồn tại riêng nền nghệ thuật của dân tộc mình, đó là kho tàng quí báu của nền văn hóa dân tộc. Người Việt Nam chúng ta cũng vậy, chắc chắn rằng không có một ai không nhớ một bài ca, điệu hò, điệu lí của quê hương, của dân tộc mình.
Âm nhạc và con người không bao giờ tách rời nhau. Âm nhạc gắn chặc với con người khi mới lọt lòng qua giọng nói dịu dàng và lời ru ngọt ngào của người mẹ. Đó chính là bài học hát đầu tiên ở cuộc đời của mỗi con người. Trong nhà trường, âm nhạc là bộ phận giáo dục mĩ học cho các em, giúp các em trở thành những con người có văn hóa, giàu tính nhân văn và có lòng yêu Tổ Quốc, yêu đồng bào, có tính trung thực và lòng dũng cảm như Bác Hồ từng mong muốn. Giáo dục âm nhạc trong nhà trường cũng là nơi ươm mầm, nuôi dưỡng năng khiếu âm nhạc để kế thừa, phát triển cho nền âm nhạc nước nhà, giữ gìn, phát huy, bảo tồn kho tàng âm nhạc dân gian của dân tộc.
Dân ca gắn bó với mỗi con người không thể rứt rời như tình mẫu tử. Bởi nhẽ dân ca là tiếng nói thân thương dịu hiền, là lời ru ngọt ngào của người mẹ, của quê hương xứ sở, của nơi chôn rau cắt rốn. Hình ảnh quê hương khắc sâu trong mỗi con người qua những hình ảnh thả diều bắt bướm thời ấu thơ và những câu hò điệu lí, những khúc hát đồng dao,...
Tuổi thơ được nghe và được hát những câu hò, điệu lí quê hương như được cùng nhau nô đùa, tắm mát dưới dòng sông quê, như được sự vỗ về ân cần, hiền hòa của người mẹ. Cũng chính từ đây, nhân cách các em bắt đầu hình thành và phát triển. Tình yêu thương bạn bè, tình yêu quê hương đất nước tình yêu đồng loại ngày một bao dung, khí phách tự hào quê hương, tự hào dân tộc càng được hình thành vững chãi.
Dân ca là sản phẩm tinh thần quí giá của cha ông để lại, nếu không được trân trọng, giữ gìn, học tập và phát triển vốn quí ấy thì hỏi trong tương lai không xa nền dân ca Việt Nam sẽ đi về đâu.
+ Tác dụng của giải pháp mới:
Với giải pháp mới, tạo được thuận lợi cho GV khi hướng dẫn HS thực hiện sáng tạo lời mới cho một bài dân ca từ đơn giản đến nâng cao. Người học có được phương pháp làm nền móng cho sự sáng tạo, phát triển, nâng cao chất lượng, nâng cao tầm hiểu biết cho người học, không chỉ để áp dụng trong bài học mà còn ứng dụng thực tiễn vào sinh hoạt văn hóa văn nghệ dân gian ở địa phương.
3/ Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
+ Về không gian: Tôi chưa giám mở rộng địa bàn nghiên cứu trong toàn huyện, mà chỉ nghiên cứu trong phạm vi tại trường nơi đang giảng dạy.
+ Về đối tượng: Chưa mở rộng qui mô đại trà trong HS, chỉ trong phạm vi HS
khá, giỏi từ lớp 7 đến lớp 9 và một số HS thích ca hát tự nguyện tham gia.
+ Về phạm vi chuyên môn của đề tài:
Trong những năm qua tôi đã nghiên cứu và thực hiện vấn đề này, mục đích ban đầu chỉ đơn giản là hướng cho các em có thái độ trâng trọng với nền âm nhạc dân gian. Nhưng sau đó các em lại rất thích, bởi các em được thể hiện tài năng của mình trước bạn bè, được hát một làn điệu dân ca mà chính bản thân mình sáng tạo ra một lời ca mới.
Từ yếu tố trên, tôi nhận thấy cần tạo điều kiện thuận lợi cho các em được phát huy hơn nữa trong việc đặt lời mới cho bài dân ca. Muốn làm được việc này, cần phải nghiên cứu sâu vào mảng âm nhạc dân gian, tìm ra phương pháp hữu hiệu để giúp các em thực hiện.
Âm nhạc dân gian có 3 phần chính đó là dân nhạc, dân ca và dân vũ. Trong đề tài này tôi chỉ đề cập đến dân ca. Dân ca là những bài hát do dân sáng tác ra, không rõ tác giả. Dân ca Việt Nam rất phong phú và đa dạng do đặc trưng vùng, miền, dân tộc anh em... Thể loại cũng rất đa dạng như: Hò, Vè, Hát đối đáp, Hát ru, Hát xoan, Hát ghẹo, các điệu lí vân vân. Song hầu hết các thể loại đều có cấu trúc gọn gàng, thường được xây dựng trên câu ca dao lục bát. Ví dụ:
+ Một thương tóc bỏ đuôi gà
Hai thương ăn nói mặn mà có duyên (Lí Mười thương: dân ca Bình-Trị-Thiên)
+ Ai đem con sáo sang sông
Để cho con sáo sổ lồng bay xa (Lí con sáo: dân ca Nam bộ)
+ Trèo lên trên rẫy khoai lang
Chẽ tre đan sịa cho nàng phơi khoai (Hò ba lí: dân ca Quảng Nam)
+ Mài dừa đạp cám cho nhanh
Ép dầu để chải tóc anh, tóc nàng (Hò mài dừa: dân ca Bình Định)
+ Con cò bay lả bay la
Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng (Cò lả: dân ca Đồng bằng Bắc bộ)
Ngoài ra cũng có những làn điệu được xây dựng trên hai câu 7 chữ hoặc 8 chữ:
+ Gió mùa thu mẹ ru con ngủ
Năm canh chày thức đủ vừa năm (Ru con; dân ca Nam bộ)
+ Trèo lên quán dốc, ngồi gốc cây đa
Cho đôi mình gặp, xem hội đêm rằm (Lí cây đa: dân ca Quan họ Bắc Ninh)
Cùng với sự phát triển của xã hội, lời ca của các làn điệu dân ca luôn được bổ sung để phù hợp với từng giai đoạn của lịch sử, phù hợp với từng nội dung sinh hoạt, lao động, phù hợp với từng lứa tuổi...
Xin ví dụ một vài làn điệu để ví dụ và diễn giải:
Ví dụ 1: Bài Ví dặm dân ca Nghệ An
Lời gốc: Anh ơi khoan vội bực mình
Em xin kể lại phân minh tỏ tường.
Lời mới: Trồng cây lại nhớ đến Người
Rừng bao cây mọc, thương Người bấy nhiêu.
Ví dụ 2: Bài Hò ba lí dân ca Quảng Nam
Lời gốc: Trèo lên trên rẫy khoai lang
Chẽ tre đan sịa cho nàng phơi khoai.
Lời mới: Này anh bạn trẻ kia ơi
Chẳng lo học tập bạn cười người chê.
Trên đây chỉ là một vài ví dụ trong rất nhiều làn điệu dân ca được bổ sung, thay
thế lời ca, chỉ một làn điệu thôi cũng có rất nhiều lời ca mới có nội dung khác nhau.
Phương pháp tiến hành đề tài:
1/Cơ sở lí luận và thực tiễn có tính định hướng cho việc nghiên cứu, tìm giải pháp của đề tài:
Trong chương trình giáo khoa Âm nhạc THCS, phần dạy - học hát dân ca chỉ mang tính tượng trưng, đại diện quá khiêm tốn.
-Lớp 6 có bài Lí con sáo Gò Công; Đi cấy dân ca Thanh Hóa
-Lớp 7 có bài Lí cây đa dân ca Quan họ Bắc Ninh.
-Lớp 8 có bài Lí dĩa bánh bò dân ca Nam bộ; Hò ba lí dân ca Quảng Nam.
-Lớp 9 có bài Lí