Giáo án Tập làm văn Lớp 4 - Tuần 21, Tiết 42: Cấu tạo bài văn miêu tả cây cối

TUẦN 21
TẬP LÀM VĂN (Tiết 42)
CẤU TẠO BÀI VĂN MIÊU TẢ CÂY CỐI
HOẠT ĐỘNG DẠY
HOẠT ĐỘNG HỌC
1. Khởi động: 
2. Bài mới: 
 a. Giới thiệu bài: 
- Các em đã biết thế nào là bài văn miêu tả đồ vật, cách làm bài văn miêu tả đồ vật. Tiết học hôm nay sẽ giúp các em biết thêm về bài văn miêu tả cây cối. Các em sẽ nắm được 3 phần (mở bài, thân bài, kết bài) của một bài văn miêu tả cây cối. Không những thế, bài học còn giúp các em biết lập dàn ý miêu tả một loại cây ăn quả quen thuộc.
 b. Tìm hiểu bài: 
I. Phần nhận xét 
* Bài tập 1: Đọc bài văn “ Bãi ngô” và xác định các đoạn văn
Bài tập 2: Đọc lại bài “Cây mai tứ quý”. Trình bày
- Giao việc: Các em có nhiệm vụ đọc lại bài Cây mai tứ quý, sau đó so sánh với bài Bãi ngô ở BT 1 và chỉ ra trình tự miêu tả trong bài Cây mai tứ quý có gì khác với bài Bãi ngô.
 + Bài Cây mai tứ quý có mấy đoạn? Nội dung từng đoạn?
 * So sánh trình tự miêu tả giữa 2 bài: 
 Bài tập 3: Từ cấu tạo của hai bài văn trên em hãy rút ra cấu tạo của bài văn miêu tả cây cối?
** Ghi nhớ: 
- Cho HS đọc phần ghi nhớ.
4. Luyện tập thực hành: 
Bài tập 1: Đọc bài văn và cho biết cây gạo
- Giao việc: Các em phải chỉ rõ bài Cây gạo được miêu tả theo trình tự như thế nào?
Bài tập 2: Lập dàn ý miêu tả một cây ăn quả quen thuộc.
- Giao việc: Các em có thể chọn một trong số loại cây ăn quả quen thuộc 
(cam, bưởi, chanh, xoài, mít,) lập dàn ý để miêu tả cây mình đã chọn.
 3. Củng cố, dặn dò: 
- HS hoàn chỉnh dàn ý.
- Dặn HS quan sát một cây ăn quả. 
- HS lắng nghe.
- HS đọc thầm lại bài Bãi ngô, xác định các đoạn và nội dung từng đoạn.
Đoạn 1: Giới thiệu bao quát về bãi ngô, tả cây ngô từ khi còn lấm tấm như mạ non đến lúc nở thành những cây ngô với lá rộng dài, nõn nà.
Đoạn 2: Tả hoa và búp ngô non giai đoạn đơm hoa, kết trái.
Đoạn 3: Tả hoa và lá ngô giai đoạn bắp ngô đã mập và chắc, có thể thu hoạch.
- HS đọc thầm bài Cây mai tứ quý .
* Cây mai tứ quý có 3 đoạn: 
+ Đoạn 1: Giới thiệu bao quát về cây mai (chiều cao, dáng, thân, tán gốc, cành, nhánh).
+ Đoạn 2: Đi sâu tả cánh hoa, trái cây.
+ Đoạn 3: Nêu cảm nghĩ của người miêu tả.
- Bài Cây mai tứ quý tả từng bộ phận của cây.
- Bài Bãi ngô tả từng thời kì phát triển của cây.
** Bài văn miêu tả cây cối thường có 3 phần (mở bài, thân bài, kết bài).
+ Phần mở bài: Tả hoặc giới thiệu bao quát về cây.
+ Phần thân bài: Có thể tả từng bộ phận hoặc tả từng thời kì phát triển của cây.
+ Phần kết bài: có thể nêu ích lợi của cây, ấn tượng đặc biệt hoặc tình cảm của người tả cây cối.
- HS đối chiếu so sánh và rút ra kết luận.
GHI NHỚ:
Bài văn miêu tả cây cối thường gồm có ba phần:
1. Mở bài: Tả hoặc giới thiệu bao quát về cây.
2. Thân bài: Tả từng bộ phận của cây hoặc tả từng thời kì phát triển của cây.
3. Kết bài: Có thể nêu lợi ích của cây, ấn tượng đặc biêt hoặc tình cảm của người tả với cây.
+ Bài văn tả cây gạo theo từng thời kì phát triển của bông gạo, từ lúc hoa còn đỏ mọng đến lúc hoa đã rụng hết, hình thành những quả gạo à những mảnh vỏ tách ra, lộ những múi bông  gạo mới.
- Cho HS làm bài
Dàn ý tả cây chuối (theo từng thời kì phát triển của cây)
Mở bài: Cây chuối tiêu trồng ở góc vườn nhà bà ngoại em.
Thân bài: 
Tả bao quát:
	+ Cây chuối cao, to. Mọc cùng cả một bụi chuối xanh tốt.
Tả từng bộ phận:
	+Rễ bám sâu, tỏa rộng.
	+Gốc hơi phình, to hơn phần thân.
	+Thân xốp, nhẵn bóng, màu đỏ tía.
	+Lá to và dài như cái quạt ba tiêu. 
	+Buồng chuối dài, em đếm được hơn chục nải.
	+Các nải chuối úp sát nhau, quả to làm cho cây nghiêng mình, trĩu xuống. Có quả đã ngả vàng.
	+Chuối chín, hương thơm phảng phất, vị ngọt đậm đà.
	+Chuối dễ trồng, ăn ngon.
 - Kết bài: Em thường giúp bà chăm sóc khóm chuối .
Bãi ngô
 Bãi ngô quê em ngày càng xanh tốt. Mới dạo nào những cây ngô còn lấm tấm như mạ non. Thế mà chỉ ít lâu sau, ngô đã thành cây rung rung trước gió và ánh nắng. Những lá ngô rộng dài, trổ ra mạnh mẽ, nõn nà.
 Trên ngọn, một thứ búp như kết bằng nhung và phấn vươn lên. Những đàn bướm trắng,bướm vàng bay đến, thoáng đỗ rồi bay đi. Núp trong cuống lá, những búp ngô non nhú lên và lớn dần. Mình có nhiều khía vàng vàng và những sợi tơ hung hung bọc trong làn áo mỏng óng ánh.
 Trời nắng chang chang, tiếng tu hú gần xa ran ran. Hoa ngô xơ xác như cỏ may. Lá ngô quắt lại rủ xuống. Những bắp ngô đã mập và chắc, chỉ còn chờ tay người đến bẻ mang về. 	Nguyên Hồng
Cây mai tứ quý
 Cây mai cao trên hai mét, dáng thanh, thân thẳng như thân trúc. Tán tròn tự nhiên xòe rộng ở phần gốc, thu dần thành một điểm ở đỉnh ngọn. Gốc lớn bằng bắp tay, cành vươn đều, nhánh nào cũng rắn chắc.
 Mai tứ quý nở bốn mùa. Cánh hoa vàng thẫm xếp thành ba lớp. Năm cánh dài đỏ tía như ức gà chọi, đỏ suốt từ đời hoa sang đời kết trái. Trái kết màu chín đậm, óng ánh như những hạt cườm đính trên tầng áo lá lúc nào cũng xum xuê một màu xanh chắc bền. 
 Đứng bên cây ngắm hoa, xem lá, ta thầm cảm phục cái màu nhiệm của tạo vật trong sự hào phóng và lo xa: đã có mai vàng rực rỡ góp với muôn loài hoa ngày Tết, lại có mai tứ quý cần mẫn, thịnh vượng quanh năm.
	Theo NGUYỄN VŨ TIỀM
Cây gạo
 Cây gạo già mỗi năm lại trở lại tuổi xuân, cành nặng trĩu những hoa đỏ mọng và đầy tiếng chim hót. Chỉ cần một làn gió nhẹ hay nột đôi chim mới đến là có ngay mấy bông hoa lìa cành. Những bông hoa rơi từ trên cao, đài hoa nặng chúi xuống, những cánh hoa đỏ rực quay tít như chong chóng nom thật đẹp.
 Hết mùa hoa, chim chóc cũng vãn. Cây gạo chấm dứt những ngày tưng bừng ồn ã, lại trở về với dáng vẻ xanh mát, trầm tư. Cây đứng im cao lớn, hiền lành, làm tiêu cho những con đò cập bến và cho những đứa con về thăm quê mẹ.
 Ngày tháng đi thật chậm mà cũng thật nhanh. Những bông hoa đỏ ngày nào đã trở thành những quả gạo múp míp, hai đầu thon vút như con thoi. Sợi bông trong quả đầy dần, căng lên; những mảnh vỏ tách ra cho các múi bông nở đều, chín như nồi cơm chín đội vung mà cười, trắng lóa. Cây gạo như treo rung rinh hàng ngàn nồi cơm gạo mới.
	Theo VŨ TÚ NAM