Giáo án Sinh học lớp 10 bài 29: Cấu trúc các loại virut

GIÁO ÁN MÔN SINH HỌC 10
Ngày soạn
Ngày giảng
Lớp dạy tiết dạy
Giáo viên hướng dẫn: Nguyễn Thị Hoa
Người thực hiện: Phạm Thị Huyền Trang
Tên chương:
Bài 29: CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT
I.MỤC TIÊU
Sau khi học xong bài này học sinh phải:
1.Kiến thức
- Mô tả được hình thái cấu tạo chung của virut
-Phân biệt được virut trần và virut có vỏ ngoài, các căn cứ để phân loại virut.
-Giải thích được các thuật ngữ: Capsit, Capsôme,Nuclêôcapsit (Nuclêôprôtêin), vỏ ngoài...
-Phân biệt được hình thái, cấu trúc của các loại virut.
-So sánh sự khác biệt cơ bản giữa virut và vi khuẩn
- Liên hệ phòng tránh các bệnh do virut gây ra như cúm gà, viêm gan B
 2.Kỹ năng: thành thạo một số kĩ năng
-Quan sát, phân tích kênh hình kênh chữ phát hiện kiến thức
-Làm việc độc lập và làm việc nhóm 
-So sánh
-Vận dụng kiến thức vào giải thích hiện tượng thực tế 
-Phát biểu trước tập thể
 3.Thái độ
-Nghiêm túc, yêu thích môn học
- Từ đặc điểm của virut là sống kí sinh bắt buộc trong tế bào mà hình thành ở học 
sinh ý thức phòng bệnh tật do virut gây ra đối với người và cây trồng, vật nuôi.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 
Các hình về cấu tạo và hình thái một số loại virut
-Sơ đồ thí nghiệm của Franken và Conrat năm 1957 phóng to
-Sách  giáo  khoa  sinh  học  10  (chuẩn)
-PHT số 1
Dạng cấu trúc
Đặc điểm cấu tạo
Ví dụ
Xoắn
Khối
Hỗn hợp
III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CHỦ YẾU
-Phương pháp hỏi – đáp
-Phương pháp diễn giảng
-Thảo luận nhóm
IV. NỘI DUNG TRỌNG TÂM
-Cấu tạo, hình thái của virut
V.TIẾN TRÌNH DẠY VÀ HỌC
 1. Ổn định lớp: 1-2 phút
-Kiểm tra sĩ số
 2. Kiểm tra bài cũ: 
-Không kiểm tra bài cũ
 3. Giảng bài mới:39 – 41 phút.
Vài bài:Giáo viên kể cho học sinh nghe: 
Thống kê mới nhất ngày 10/10 của WHO cho biết, đã có ít nhất hơn 4.000 ca tử vong trên tổng số 8.399 ca nhiễm Ebola tại 7 nước trên thế giới. Ebola - loại virus gây ra dịch sốt xuất huyết kinh hoàng đang khiến cả thế giới hoang mang.
Vậy virut là gì mà có khả năng gây ra thảm họa như vậy, chúng ta cùng nhau tìm hiểu trong nội dung của chương III
Hoạt động 1: TÌM HIỂU VỀ VIRUT
T.Gian
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của hs
Nội dung
Gv:trình chiếu các Slide 1 về TN phát hiện Virut năm 1892 , yêu cầu hs quan sát TN, đọc phần mở bài SGK – tr 114 và rút ra nhận xét virut là dạng sống có đặc điểm như thế nào về cấu tạo, kích thước và hình thức sống? 
Gv: chiếu slide 2, từ nhận xét trên một bạn hãy cho cô biết Virut là gì? 
Gv: Gọi học sinh trả lời, nhận xét và chốt lại kiến thức.
Giải thích thêm thế nào là kí sinh nội bào bắt buộc 
Gv: Tại sao Virut lại phải kí sinh nội bào bắt buộc? 
Hs: tl 
Virut là thực thể chưa có cấu tạo tb
Virut có kích thước siêu nhỏ
Kí sinh nội bào bắt buộc
 Khái niệm
Virut là thực thể chưa có cấu tạo tb
Virut có kích thước siêu nhỏ
Kí sinh nội bào bắt buộc
Hoạt động 2: TÌM HIỂU VỀ CẤU TẠO VIRUT
Gv:Trình chiếu Slide , yêu cầu học sinh quan sát những đặc điểm cấu tạo ở hình chiếu, kết hợp đọc SGK, thảo luận nhóm (trong bàn) và cho biết cấu tạo virut gồm mấy phần? Đó là những phần nào?
Gv: Quan sát việc thực hiện của học sinh, giải đáp thắc mắc và nhắc nhở HS tập trung tìm hiểu kiến thức.
Vai trò của vỏ Capsit?
Gv:em có nhận xét gì về bộ gen của virut khác với bộ gen của tế bào không? 
Bộ gen của virut chỉ gồm 1 phân tử ADN hoặc ARN chuỗi đơn hoặc kép, mạch thẳng hoặc vòng trong khi hệ gen của tế bào luôn là AND mạch kép
Gv:Trình chiếu Slide 8, yêu cầu HS cho biết ngoài 2 thành phần cấu tạo trên, một số virut còn có những thành phần cấu tạo nào khác? Nêu chức năng của các thành phần đó?
Gv: Bổ sung: Vỏ ngoài thực chất là màng của TB chủ nhưng bị virut cải tạo và mang 
thành phần kháng nguyên đặc trưng cho virut. Các gai glicôprôtêin tương thích với thụ thể trên bề mặt tế bào như “chìa khoá với ổ khoá” giúp virut bám đặc hiệu lên từng tế bào chủ nhất định
Gv: Vậy ở virut trần, không có vỏ ngoài thì các thành phần kháng nguyên giúp virut bám đặc hiệu lên tế bào chủ nằm ở đâu?
►Các thành phần kháng nguyên nằm ngay trên vỏ capsit của virut
Gv: Bổ sung: Ngoài chức năng trên, các thành phần kháng nguyên của virut còn có tác dụng kích thích cơ thể vật chủ tạo ra “ miễn dịch đặc hiệu” --> Cơ sở để con người sản xuất Vacxin phòng chống virut 
Gv: Thông báo: Ngoài cách phân loại trên, người ta còn dựa vào một số căn cứ khác để phân loại virut như:
- Căn cứ vào lõi axit nuclêic:
+ Virut ADN như virut đậu mùa, viêm gan B, hecpet... 
+ Virut ARN như virut khảm thuốc lá, HIV, cúm, sốt xuất huyết...
- Căn cứ vào vật chủ kí sinh:
+ Virut kí sinh động vật.
+ Virut kí sinh thực vật.
+ Virut kí sinh ở vi sinh vật
Hs: tl 
Tât cả virut có 2 tp cơ bản
Lõi axit nucleic và vỏ protein
Hs: thảo luận tl
Hs: Một số virut có thêm vỏ ngoài.
giúp virut bám đặc hiệu lên bề mặt tế bào chủ
Hs: Các thành phần kháng nguyên nằm ngay trên vỏ capsit của virut 
I, Cấu tạo
 * Cấu tạo đơn giản gồm 2 thành phần:
- Lõi Axit nuclêic:
+ Cấu tạo: Chỉ 1phân tử ADNhoặc ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép, mạch thẳng hoặc vòng.
+ Chức năng: Là hệ gen của virut, giữ chức năng di truyền.
- Vỏ prôtêin (Vỏ Capsit):
+ Cấu tạo: gồm các đơn vị prôtêin gọi là capsôme.
+ Chức năng: bảo vệ lõi axit nuclêic.
* Một số virut có thêm vỏ ngoài.
- Cấu tạo vỏ ngoài là lớp kép lipit + prôtêin, có chức năng bảo vệ virut.
 Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtêin làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám đặc hiệu lên bề mặt tế bào chủ.
Hoạt động 3: TÌM HIỂU VỀ HÌNH THÁI CỦA VIRUT
Gv: trình chiếu slide cho hs quan sát hình ảnh hình thái của virut và nghiên cứu nội dung Sgk tl câu hỏi
Vì sao lại gọi là hạt virut?
Virut có những loại cấu trúc nào? 
Dựa vào cơ sở nào mà người ta lại phân thành những loại virut như vậy?
Gv: Yêu cầu HS quan sát hình 29.2 trong SGK - Tr 115 và chia lớp thành 4 nhóm hoàn thành nội dung PHT số 01.
Nhiệm vụ:
 +N1:hoàn thành dạng cấu trúc xoắn
 +N2:hoàn thành dạng cấu trúc khối
 +N3,N4: hoàn thành dạng cấu trúc hỗn hợp
Dạng cấu trúc
Đặc điểm cấu tạo
Ví dụ
Xoắn
Khối
Hỗn hợp
Gv: mời đại diên từng nhóm lên trình bày bài làm của nhóm mình, sau đó chiếu slide đáp án so sánh với đáp án PHT, nhận xét, bổ xung PHT
Gv: Trình chiếu Slide: yêu cầu HS quan sát sơ đồ thí nghiệm của Franken và Conrat, mô tả cách tiến hành thí nghiệm và trả lời các câu hỏi lệnh trong SGK- Tr117.
- Câu hỏi: Giải thích tại sao virut phân lập được không phải là chủng B?
→Vì virut mang hệ gen của chủng A
- Câu hỏi: Vậy thành phần cấu tạo nào của virut đóng vai trò quan trọng?
→Hệ gen (axit nuclêic) của virutquy định mọi đặc tính di truyền của virut
- Câu hỏi: Em có đồng ý với ý kiến cho rằng virut là thể vô sinh?
→Khi ở ngoài tế bào chủ, virut biểu hiện như là thể vô sinh
Khi nhiễm hạt virut hoàn chỉnh vào cây, chúng lại biểu hiện như là thể sống, có thể nhân lên tạo thế hệ mới mang đầy đủ đặc tính di truyền.
- Câu hỏi: Theo em có thể nuôi virut trong môi trường nhân tạo như nuôi vi khuẩn được không? 
Không thể nuôi cấy được vì virut là dạng sống kí sinh nội bào bắt buộc, 
chúng chỉ nhân lên được trong tế bào 
sống. 
Gv: chiếu bảng so sánh Virut và vi khuẩn tr 117 SGK yêu cầu hs hoàn thành bảng bằng cách điền có hoặc không 
Tính chất
Virut
Vi khuẩn
Có cấu tạo tế bào
Chỉ chứa ADN hoặc ARN
Chứa cả ADN và ARN
Chứa Ribôxôm
Sinh sản độc lập
Liên hệ về việc phòng chống dịch cúm gà: không ăn tiết canh và sử dụng các sản phẩm không rõ nguồn gốc chưa được chế biến hợp vệ sinh
Hs; vì virut chưa có cấu tạo tế bào
Hs: có 3 loại: xoắn, khối và hỗn hợp
Dựa vào cách sắp xếp đơn vị capsome
Hs: hoàn thành PHT
Vì virut mang hệ gen của chủng A
Lõi axit nucleic có vai trò di truyền quy định mọi đặc điểm virut
Khi ở ngoài vật chủ thì virut là thể vô sinhh còn khi vào cơ thể sống thì nó biểu hiện như một cơ thể sống
Không, vì virut kí sinh bắt buộc
II, Hình thái
Mỗi virut được gọi là hạt, có 3 loại cấu trúc
+cấu trúc xoắn: capsome xếp theo hình xoắn của axit nuclleic
Vd: khảm thuốc lá,virut bệnh dại, sởi, cúm
+cấu trúc khối: capsome xếp theo hình khối đa diện 20 mặt tam giác đều
Vd: virut bại liệt
+cấu trúc hỗn hợp:đầu có cấu trúc khối chứa axit nucleic gắn với đuôi cấu trúc xoắn
Vd: phage
 4: Củng cố 
Bài tập trắc nhiệm tên side
Giải thích các thuật ngữ: Capsit, nucleocasit, vỏ ngoài,lõi 
Nêu các đặc điểm cơ bản của virut
Đọc kết luận sgk
 5: Dặn dò
Học thuộc bài đã học
Đọc phần em có biết
Đọc trước bài 30
Đáp án PHT
 -PHT số 1
Dạng cấu trúc
Đặc điểm cấu tạo
Ví dụ
Xoắn
capsome xếp theo hình xoắn của axit nuclleic
khảm thuốc lá,virut bệnh dại, sởi, cúm
Khối
capsome xếp theo hình khối đa diện 20 mặt tam giác đều
virut bại liệt
Hỗn hợp
đầu có cấu trúc khối chứa axit nucleic gắn với đuôi cấu trúc xoắn
phage
Bảng so sánh virut và vi khuẩn
Tính chất 
Virut 
Vi khuẩn
Có cấu tạo tế bào
Không
Có 
Chỉ chứa AND hoặc ARN
Có 
Không 
Chứa cả AND và ARN
Không 
Có 
Chứa Riboxom 	
Không 
Có 
Sinh sản độc lập
Không 
Có