Giáo án Sinh học 11 - Bài 37: Sinh trưởng và phát triển ở động vật - Nguyễn Thị Thu Thảo

Bộ môn: Sinh học 11 CB 	Người soạn: Nguyễn Thị Thu Thảo
Ngày soạn: 	Lớp dạy:
Tiết dạy:
B. SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
Bài 37: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
I.Mục tiêu:
1.Kiến thức:
-Nêu được khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật. Lấy ví dụ.
- Nêu được khái niệm biến thái.
- Phân biệt được phát triển qua biến thái và không qua biến thái.
- Phân biệt được phát triển qua biến thái hoàn toàn và không hoàn toàn.
- Lấy được các ví dụ về phát triển qua biến thái và không qua biến thái, phát triển qua biến thái hoàn toàn và không hoàn toàn.
2.Kĩ năng:
-Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh.
-Kỹ năng ứng dụng các kiến thức về sinh trưởng và phát triển vào trong đời sống và sản xuất chăn nuôi nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao.
3.Thái độ:
-Có thái độ yêu quý và bảo vệ thiên nhiên
-Phòng trừ và tiêu diệt một số động vật có hại.
-Có thế giới quan khoa học khi giải thích các hiện tượng trong tự nhiên.
II.Chuẩn bị:
1.Giáo viên:
-Giáo án
 2.Học sinh:
-Xem lại bài sinh trưởng và phát triển ở thực vật, các giai đoạn phát triển của động vật ở lớp 10.
-Đọc trước bài.
-Chuẩn bị nội dung phiếu học tập.
III.Tiến trình tiết dạy :
 1.Ổn định lớp:
 -Kiểm tra sĩ số.
 2. Kiểm tra bài cũ:
 - Phát triển của cơ thể thực vật là gì? Ví dụ?
 - Sự ra hoa của cây được chi phối bởi những nhân tố nào?
 3.Bài mới:
 Ở chương III- SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN các em đã được tìm hiểu về sinh trưởng và phát triển ở thực vật, những nhân tố nào ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển ở thực vật. Vậy sinh trưởng và phát triển ở động vật có gì giống và khác? Để biết được điều đó chúng ta cùng tìm hiểu sang phần mới:
 B. SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
 Hôm nay chúng ta sẽ cùng nghiên cứu bài đầu tiên của phần này.
 Bài 37: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
TL
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
3 phút
3 phút
HĐ 1: Tìm hiểu khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật.
 PPDH: TQ+VĐ
Slide 4 yêu cầu học sinh quan sát hình “Sự biến đổi từ gà con thành gà trưởng thành” và trả lời câu hỏi:
-Nhận xét sự biến đổi từ trứng thành gà trưởng thành về kích thước và khối lượng?
-Nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi đó?
Hiện tượng đó người ta gọi là sinh trưởng của cơ thể động vật.
Vậy sinh trưởng của cơ thể động vật là gì?
 -Nêu một số ví dụ về sinh trưởng ở động vật?(slide 3,4)
Slide 5, yêu cầu học sinh quan sát hình “Sự phát triển của phôi gà” và trả lời câu hỏi:
-Phát triển là gì?
.
-Sự phát triển ở động vật chia thành mấy giai đoạn? Và đó là những giai đoạn nào?
-Nghiên cứu SGK và cho biết quá trình sinh trưởng và phát triển của động vật còn có đặc điểm gì? 
-Biến thái là gì? Dựa vào biến thái người ta phân chia phát triển của động vật thành các kiểu nào?
slide 6
-Rắn lột bỏ da có phải là biến thái không?
Rắn lột bỏ da không phải là biến thái vì rắn thay lớp da cũ bằng lớp da mới không có sự biến đổi về hình thái, cấu tạo và sinh lí.
-tăng kích thước, tăng khối lượng.
-Do tăng và kích thước và số lượng tế bào. 
HS trả lời. 
 HS đưa ra ví dụ.
-Phát triển của cơ thể động vật là quá trình biến đổi bao gồm sinh trưởng, phân hoá (biệt hoá) tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể.
 HS trả lời.
 HS trả lời.
-Không
I.Khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật:
1.Khái niệm
 a.Khái niệm sinh trưởng
-Sinh trưởng của cơ thể động vật là quá trình tăng kích thước của cơ thể do tăng số lượng và kích thước tế bào.
 Ví dụ: Chó 1 tháng tuổi năm tuổi cao 60cm. Mèo 1 tháng tuổi nặng 0,5kg đến 1 năm tuổi nặng 2kg.
 b.Khái niệm phát triển 
-Phát triển của cơ thể động vật là quá trình biến đổi bao gồm sinh trưởng, phân hoá (biệt hoá) tế bào và phát sinh hình thái các cơ quan và cơ thể.
 Ví dụ: sự phát triển của phôi gà.
 2.Đặc điểm của quá trình sinh trưởng và phát triển:
-Sự phát triển ở động vật gồm 2 giai đoạn chính sau:
-Đối với động vật đẻ trứng: Giai đoạn phôi và giai đoạn hậu phôi.
-Đối với động vật đẻ con: Giai đoạn phôi và giai đoạn sau sinh. 
-Phát triển của động vật gồm:
+Phát triển không qua biến thái. 
+Phát triển qua biến thái: Phát triển qua biến thái hoàn toàn và phát triển qua biến thái không hoàn toàn. 
- Biến thái là sự thay đổi đột ngột về hình thái, cấu tạo và sinh lí động vật sau khi sinh ra hoặc nở từ trứng ra. 
6 phút
7 phút
9 phút
 HĐ 2: Các kiểu phát triển ở động vật.
PP: TQ+VĐ
-Nghiên cứu SGK và cho biết phát triển không qua biến thái gặp ở những đại diện nào? Diễn ra theo mấy giai đoạn?
 slide 7 HS xem hình minh họa “Giai đoạn phôi thai ở người và “Giai đoạn sau khi sinh ở người”. 
Quan sát hình và nc sgk cho biết nơi diễn ra, diễn biến và kết quả của từng giai đoạn?
 Ở giai đoạn phôi thai hợp tử phân chia nhiều lần hình thành phôi. Các tế bào của phôi phân hóa và tạo thành các cơ quan nên thai phụ cần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, tránh tiêu xúc với các chất độc hại và tránh vận động mạnh.
-Có nhận xét gì về hình thái, cấu tạo và sinh lí của trẻ mới sinh so với người trưởng thành?
Quá trình phát triển như thế của động vật người ta gọi là phát triển không qua biến thái.
Phát triển của động vật không qua biến thái là gì?
 ví dụ về phát triển không qua biến thái một số động vật có xương sống: cá, kì nhông, rùa, thỏ.(slide 8)
 slide 9: Nghiên cứu phát triển biến thái hoàn toàn 
-Phát triển qua biến thái hoàn toàn gặp ở những đại diện nào? Quá trình phát triển có mấy giai đoạn?
-Trình bày đặc điểm từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở bướm
Giai đoạn sâu và nhộng có vai trò rất quan trọng đối với sự tồn tại của loài:
-Sâu ăn lá cây nên không cạnh tranh về thức ăn với bướm (bướm ăn mật hoa)
-Giai đoạn nhộng giúp động vật sống qua được điều kiện sống khắc nghiệt (mùa đông lạnh giá, khan hiếm thức ăn). 
-Có nhận xét gì về hình thái, cấu tạo và sinh lí của sâu bướm và bướm trưởng thành?(Slide 10)
 Kiểu phát triển có đặc điểm như vậy người ta gọi là phát triển qua biến thái hoàn toàn.
Phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là gì?
-Phát triển qua biến thái không hoàn toàn gặp ở những đại diện nào?Quá trình phát triển có mấy giai đoạn?
 slide 11 cho HS quan sát hình “Sơ đồ phát triển qua biến thái không hoàn toàn ở châu chấu”.
-Trình bày đặc điểm từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở châu chấu
-Có nhận xét gì về hình thái, cấu tạo và sinh lí của ấu trùng và châu chấu trưởng thành?
Kiểu phát triển có đặc điểm như vậy người ta gọi là phát triển qua biến thái không hoàn toàn.
Phát triển của động vật qua biến thái không hoàn toàn là gì?
 GV chiếu slide 12 đưa ra một số ví dụ về phát triển qua biến thái không hoàn toàn ở ve, chuồn chuồn, nhện, tôm. Yêu cầu HS về nhà chọn hoặc tìm một ví dụ khác và phân tích đặc điểm các giai đoạn phát triển tương tự như ở châu chấu. 
-Tại sao sâu bướm phá hoại cây cối, mùa màng rất ghê gớm, trong khi đó bướm trưởng thành thường không gây hại cho cây trồng ?
Sâu bướm ăn lá cây nhưng không có enzim tiêu hoá xenlulozo nên sự tiêu hoá và hấp thụ thức ăn có hiệu quả rất thấp. Vì vậy, sâu phải ăn rất nhiều lá cây mới đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng cho cơ thể. Trong khi đó, hầu hết các loài bướm chỉ ăn mật hoa nên không phá hoại cây trồng mà còn giúp cây trồng thụ phấn.
-Trong sản xuất nông nghiệp hiểu biết về biến thái có ý nghĩa như thế nào?
Đối với côn trùng (sâu bướm, ấu trùng châu chấu,...) hại cây trồng, biết được các giai đọan phát triển để có biện pháp tiêu diệt hiệu quả nhất.
 -Ví dụ 1: Sâu bướm ta tiêu diệt ở giai đoạn sâu non. Bằng các biện pháo như: phun thuốc trừ sâu, bắt sâu,...
-Ví dụ 2: Tiêu diệt muỗi ở giai đoạn bọ gậy. Bằng các biện pháp như: Thả cá vào chum, vại nước để cá ăn bọ gậy. Cọ rửa, úp dụng cụ đựng nước, dọn vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, phun thuốc trừ muỗi.
-Đại diện: Đa số động vật có xương sống và một số động vật không xương sống.
-Sự phát triển ở người diễn ra theo 2 giai đoạn: giai đoạn phôi thai và giai đoạn sau khi sinh.
-Hình thái, cấu tạo tương tự người trưởng thành.
 HS trả lời.
Đại diện: Đa số các loài côn trùng (bướm, ruồi, ong,...) và lưỡng cư,...
-Quá trình phát triển qua biến thái hoàn toàn chia làm 2 giai đoạn: giai đoạn phôi và giai đoạn hậu phôi
 HS trả lời.
- Hình dạng, cấu tạo, sinh lí khác với con trưởng thành.
 HS trả lời.
 HS trả lời.
-Hình dạng, cấu tạo, sinh lí của ấu trùng gần giống với con trưởng thành.
 HS trả lời.
 HS trả lời.
 HS trả lời.
II.Các kiểu phát triển ở động vật:
 1.Phát triển không qua biến thái:
-Đại diện: Đa số động vật có xương sống và một số động vật không xương sống.
-Sự phát triển ở người diễn ra theo 2 giai đoạn: giai đoạn phôi thai và giai đoạn sau khi sinh.
a.Giai đoạn phôi thai:
-Diễn re trong tử cung người mẹ
-Hợp tử phân chia nhiều lần hình thành phôi. Các tế bào của phôi phân hóa và tạo thành các cơ quan
-Kết quả hình thành thai nhi
b.Giai đoạn sau sinh:
-Diễn ra ngoài môi trường sống
-Cơ thể sinh trưởng và phát triển, hình thái và cấu tạo giống người trưởng thành.
-Kết quả:người trưởng thành
-Khái niệm: Phát triển của động vật không qua biến thái là kiểu phát triển mà con non có các đặc điểm hình thái, cấu tạo và sinh lí tương tự với con trưởng thành.
 2.Phát triển qua biến thái:
 a.Phát triển qua biến thái hoàn toàn:
-Đại diện: Đa số các loài côn trùng (bướm, ruồi, ong,...) và lưỡng cư,...
-Quá trình phát triển qua biến thái hoàn toàn chia làm 2 giai đoạn: giai đoạn phôi và giai đoạn hậu phôi.
+Phôi: hợp tử phân chia nhiều lần hình thành phôi,các tế bào của phôi phân hóa và hình thành các cơ quan của sâu non.
+Hậu phôi:
++Tằm: -Dạng hình sâu, không có cánh, có chi, có hàm. Ăn lá cây.
-Có đặc điểm, hình thái, cấu tạo sinh lí rất khác bướm trưởng thành, lột xác nhiều lần thành nhộng.
++Nhộng: -Bao trong kén, không có chi, hàm. Ở trạng thái tiềm sinh không cử động, không ăn.
-Là giai đoạn tu chỉnh toàn bộ cơ thể.
-Mô, cơ quan cũ tiêu biến,cơ quan mới hình thành.
-Hình dạng cấu tạo khác sâu bướm.
++Bướm trưởng thành: -Có cánh vẩy,có 6 chi, có vòi hút.
-Sống bằng mật hoa, trong ống tiêu hoá chỉ có enzim saccaraza tiêu hóa đường saccarozo.
 -Nhiệm vụ là giao cấu, đẻ trứng và chết.
-Phát triển của động vật qua biến thái hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng có hình dạng, cấu tạo và sinh lí rất khác với con rưởng thành,trải qua giai đoạn trung gian (ở côn trùng là nhộng) ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành.
 b.Phát triển qua biến thái không hoàn toàn:
-Đại diện: Một số loại côn trừng như: châu châu , cào cào, gián,...
-Quá trình phát triển qua biến thái hoàn toàn chia làm 2 giai đoạn: giai đoạn phôi và giai đoạn hậu phôi.
+Phôi: Hợp tử phân chia nhiều lần hình thành phôi, các tế bào phôi phân hóa thành các cơ quan của ấu trùng.
+Hậu phôi:
++Ấu trùng: Tương tự con trưởng thành nhưng phát triển chưa hoàn thiện, chưa có cánh.
-Ấu trùng lột xác nhiều lần mới thành con trưởng thành.
-Ăn lá cây, có đủ enzim tiêu hoá lipit, protein, cacbonhiđrat.
++Châu chấu trưởng thành:
Phát triển hoàn thiện, có cánh.
-Ăn nhiều lá cây.
-Ống tiêu hoá có đầy đủ enzim tiêu hoá protein, lipit, cacbonhiđrat.
-Phát triển của động vật qua biến thái không hoàn toàn là kiểu phát triển mà ấu trùng phát triển chưa hoàn thiện trải qua nhiều lần lột xác ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành.
4.Củng cố: (3 phút)
 *Câu 1: Phân biệt phát triển qua biến thái hoàn toàn và biến thái không hoàn toàn?
Các kiểu phát triển ở động vật
Ví dụ
Đặc điểm
Phát triển không qua biến thái
Phát triển qua biến thái hoàn toàn
Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
 Đáp án: (Bảng bên dưới)
Các kiểu phát triển ở động vật
Ví dụ
Đặc điểm
Phát triển không qua biến thái
Người, Voi, chuột,...
-Con non có đặc điểm hình thái, cấu tạo sinh lý tương tự con trưởng thành.
-Con non phát triển không qua biến thái để thành con trưởng thành.
Phát triển qua biến thái hoàn toàn
Bướm, tằm, ...
-Ấu trùng (sâu non) có hình thái, cấu tạo sinh lý khác con trưởng thành. 
- Qua nhiều lần lột xác và giai đoạn trung gian, ấu trùng biến đổi thành con trưởng thành.
Phát triển qua biến thái không hoàn toàn
Châu chấu, bọ xít
-Ấu trùng có hình thái, cấu tạo sinh lý gần giống con trưởng thành. 
-Qua nhiều lần lột xác biến đổi thành con trưởng thành.
*Câu 2: Quan sát hình và cho biết: Phát triển của ếch thuộc kiểu biến thái hoàn toàn hay không hoàn toàn? Tại sao? 
 (Đáp án: Quá trình phát triển của ếch thuộc loại biến thái hoàn toàn vì ấu trùng (nòng nọc) rất khác ếch trưởng thành về hình thái,cấu tạo, sinh lí.) 
5. Hướng dẫn học ở nhà:	
-Hoàn thành các PHT vào vở học.	
-Học bài.
- Trả lời các câu hỏi ở cuối bài.
- Xem trước bài 38.
IV.Rút kinh ngiệm: