Giáo án Ngữ văn 8 - Đọc văn Lão Hạc (Nam Cao)

Đọc văn:	LÃO HẠC
	(Nam Cao)
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức:
- HS thấy được cuộc đời khổ đau và nhân cách cao quý của lão Hạc, hiểu thêm về số phận đáng thương của người nông dân VN trước CM Tháng 8.
- Thấy được tấm lòng nhân đạo sâu sắc của tác giả. Bước đầu nắm được nghệ thuật đặc sắc của văn bản.
2. Kĩ năng:
- Kĩ năng bài dạy:
+ Phân tích nhân vật qua ngôn ngữ, hình dáng, cử chỉ và hành động
+ Đọc diễn cảm, thay đổi giọng điệu phù hợp với tâm trạng nhân vật..
- Kĩ năng sống: 
+ Thấy được nỗi khổ của người nông dân trong xã hội cũ, đồng thời so sánh với người nông dân trong xã hội nay.
+ Tự nhận thức để cảm thông, chia sẻ với nỗi đau của người nông dân trong xã hội cũ. 
3. Thái độ:
- Bồi dưỡng lòng nhân ái biết cảm thông, chia sẻ với cuộc đời những người nông dân nghèo trước cách mạng.
- Giáo dục học sinh giữ gìn nhân cách trong mọi hoàn cảnh: “đói cho sạch, rách cho thơm”.
B. Chuẩn bị :
 GV: Soạn bài, TLTK, ảnh chân dung Nam Cao, công nghệ thông tin
 HS: Đọc cả truyện Lão Hạc, tóm tắt nội dung, soạn bài.
C. Phương pháp:
 Phương pháp đàm thoại, phân tích, giảng bình, tích hợp...
D.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
Ổn định lớp
Giới thiệu bài mới
Đặt vấn đề: Qua hiểu biết của bản thân, em nào có thể cho cô biết, hình ảnh người nông dân ngày nay, và người nông dân xưa có gì khác nhau?
Giải quyết vấn đề: Nếu ta làm một phép so sánh thì ta rất dễ nhận ra rằng: người nông dân ngày nay có các trang thiết bị hiện đại như máy gặt, máy cày, máy bừa góp phần làm tăng năng suất lao động và giảm đi sức người; còn ngày xưa người nông dân phải lao động tất cả bằng tay chân của mình chứ không có các phương tiện hiện đại như ngày hôm nay
Vậy phải chăng người nông dân ngày xưa và người nông dân ngày nay chỉ khác nhau ở một khía cạnh đó? Nên hôm nay,cô sẽ cùng các em đi tìm câu trả lời cho câu hỏi trên trong tiết 13.14 đọc văn Lão Hạc – một trong những truyện ngắn xuất sắc viết về người nông dân của nhà văn Nam Cao.
Quá trình lên lớp	
Hoạt động của GV-HS
Nội dung bài học
Ghi chú
HĐ1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung.
TT1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về tác giả Nam Cao.
-Dựa vào SGK và phần soạn bài ở nhà, em hãy cho biết vài nét tiêu biểu về nhà văn Nam Cao?
TT2: Hướng dẫn HS tìm hiểu vài nét về tác phẩm.
HĐ2: Hướng dẫn học sinh Đọc – hiểu văn bản.
TT1: Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu chú thích.
-GV dặn dò HS:
-Giọng đọc thay đổi theo tâm trạng: ông giáo: xúc động, suy tư; Lão Hạc: đau đớn, giãi bày
-Phân chia đoạn cho học sinh đọc.
TT2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu thể loại, bố cục.
-Thể loại chính của truyện ngắn này là gì?
- Dựa vào phần đọc và tìm hiểu bài ở nhà, em hãy cho biết bố cục của truyện ngắn? ?Nếu tách thành hai phần theo dấu cách trong SGK thì nội dung mỗi phần là gì?
TT3: Hướng dẫn học sinh hiểu văn bản theo hướng phân tích nhân vật.
-Em hãy cho biết gia cảnh của lão Hạc như thế nào?
-Vì sao Lão Hạc có tình cảm đặc biệt như vậy với cậu Vàng? 
(cậu Vàng là người bạn thân thiết để lão tâm sự trong cảnh cô đơn, là kỷ vật của anh con trai mà lão rất yêu thương, thậm chí với lão, nó còn là đứa cháu của lão)
-Với tình cảm dành cho cậu Vàng đặc biệt như vậy, tại sao lão vẫn quyết định bán chó?
 (Tình cảnh túng quẫn: sau trận ốm nặng, lão thất nghiệp, bão tàn phá khu vườn, gạo đắt, cậu Vàng ăn khỏe, bán Vàng vì sợ phạm vào số tiền để dành cho con).
-Tâm trạng của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng được tác giả miêu tả qua những từ ngữ, chi tiết nào? Để diễn tả được tâm trạng của lão Hạc, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó? 
-Những điều trên cho thấy lão Hạc là người như thế nào?
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả: 
- Tên thật: Trần Hữu Tri (1917-1951)
-Quê: Làng Đại Hoàng, phủ Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
-Là nhà văn hiện thực xuất sắc.
-Chuyên viết về đề tài người nông dân, tri thức nghèo.
-Được tặng giải thưởng HCM về VHNN năm 1996.
2. Tác phẩm: Lão Hạc ( 1943)
- "Lão Hạc" là một trong những truyện ngắn xuất sắc viết về người nông dân của Nam Cao, đăng báo lần đầu năm 1943
II.Đọc –hiểu văn bản
1.Đọc và tìm hiểu chú thích.
a.Đọc
b. Tìm hiểu chú thích
2.Thể loại, bố cục
a.Thể loại: Tự sự
b. Bố cục 2 phần
+ Phần 1: Những việc làm của lão Hạc trước khi chết.
+ Phần 2: Cái chết của lão Hạc .
3.Phân tích
a. Nhân vật lão Hạc
*Gia cảnh của lão Hạc:
-> Hoàn cảnh khốn khổ, đáng thương, cô đơn, tội nghiệp.
*Những việc làm của lão Hạc trước khi chết.
-Bán chó:
+Tình cảm của lão Hạc đối với Vàng: thương yêu, cưng nựng như đứa cháu.
+Tâm trạng của lão Hạc khi quyết định bán chó: đắn đo, suy nghĩ, phân vân. 
+Tâm trạng lão Hạc sau khi bán chó: day dứt, dằn vặt, đau khổ; tự trách mình nỡ lừa một con chó; tự lên án hành động của mình.
->Sử dụng những từ ngữ tượng hình, tượng thanh độc đáo để diễn tả hình dáng bên ngoài và bản chất bên trong của lão Hạc -> Lão lương thiện, hiền lành, nhân hậu, có lối sống ân nghĩa, thủy chung.
=>Tiểu kết:
Nội dung:Người nông dân trong xã hội cũ có số phận đáng thương nhưng bản tính đôn hậu, lương thiện đáng trân trọng.
Nghệ thuật: Dùng ngôi kể thứ nhất;kể chuyện chân thực; dẫn dắt tự nhiên; đa giọng điệu
*Trình chiếu slide:
-Sơ đồ tư duy tác giả, tác phẩm.
- Giới thiệu 1 số đầu sách của tác giả Nam Cao.
-Giới thiệu các tác phẩm của ông được chuyển thể thành phim.
- Phong cách, đánh giá tài năng của ông.
*Slide 2:
-Dẫn chứng 1 số kiểu nhân vật chứng minh ->Nam Cao là một cây bút hiện thực xuất sắc. Ông đi sâu và từng ngóc nghách của những điều vụn vặt trong cuộc sống thường ngày nhưng mang đậm tính khái quát.
- Sơ đồ tư duy hình tượng tóm tắt truyện ngắn.
-Nhà nghèo, vợ mất sớm.
-Gà trống nuôi con.
-Con trai phẫn chí, bỏ đi làm đồn điền cao su.
-Sống một mình, bầu bạn với con chó Vàng
-Gọi: cậu Vàng – xưng ông.
-Bắt rận, cho ăn vào bát, cho tắm, gặp thức ăn
-Trò chuyện, cưng nựng.
- Qua nhiều lần lão Hạc nói đi nói lại ý định bán "cậu Vàng" với ông giáo, có thể thấy lão đã suy tính, đắn đo nhiều lắm.
-Cố vui, cười như mếu, mắt ầng ậc nước, mặt co rúm lại.
-Đầu ngoẹo sang một bên.
-Ép nước mắt chảy ra, lão huhu khóc.
-Lời nói: Tôi già bằng này tuổi mà đi lừa một con chó.
( Qua sự day dứt trên chứng tỏ, lão chưa bao giờ làm điều ác, một việc làm vô cùng bình thường với mọi người thì lão lại tự trách bản thân mình, tự cho mình là kẻ ác. Điều đó chứng tỏ được lão là một con người hết sức lương thiện).
E.CỦNG CỐ -DẶN DÒ- RÚT KINH NGHIỆM
1. Củng cố:
- Hệ thống lại nội dung bài học
2. Dặn dò:
- Về nhà chuẩn bị tiết hai bài đọc văn Lão Hạc
-Đọc diễn cảm đoạn trích và chú ý giọng điệu.
3. Rút kinh nghiệm:
Đọc văn: 	LÃO HẠC
Hoạt động của GV-HS
Nội dung bài học
Ghi chú
HĐ2: Hướng dẫn học sinh Đọc – hiểu văn bản.
TT3: Hướng dẫn học sinh hiểu tác phẩm theo hướng phân tích nhân vật.
-Em hiểu gì về lão Hạc khi lão nói: Kiếp con chó là kiếp khổnhư tôi chẳng hạn”
(Sự bất lực của lão Hạc trước thực tại. Lão thương Vàng lắm nhưng lão không thể giữ nó bên mình. Lão ăn năn, day dứt thậm chí là ám ảnh khi nhìn thấy người ta bắt Vàng đi. Qua đó ta nhận ra một con người ân tình, thủy chung và nhân hậu của lão Hạc. Và hơn thế, qua việc làm đó, chúng ta còn nhận ra một lão Hạc – một người cha yêu thương con, lo lắng cho con tha thiết qua chuỗi sự việc ngay sau đó chính là việc lão Hạc sang nhờ cậy ông giáo.
-Lão Hạc đã nhờ cậy ông giáo những gì? Vì sao lão phải làm như vậy?
Từ việc làm trên của lão Hạc, ta cảm nhận được điều gì từ tấm lòng, tâm hồn của lão Hạc?
(Tình cảnh đói khổ, túng quẫn đã đẩy lão Hạc đến cái chết như một hành động giải thoát. Qua đó, ta thấy được số phận đáng thương, cơ cực của người nông dân trước cách mạng, lão Hạc có 30 đồng và 3 sào vườn nếu bán đi lão có thể sống đến cuối đời, thế nhưng lão đã giữ lại tất cả cho con, đành nhịn ăn để khỏi phiền hà đến hàng xóm, láng giềng. Con người ấy có 1 tình thương, sự hi sinh cao cả dành cho con, giàu lòng tự trọng, đến cuối đời vẫn không làm việc xấu để hoen ố lương tâm của mình. -> lão Hạc có lòng tự trọng đáng để mọi người kính nể.
-Vậy Nam Cao đã mô tả cái chết của lão Hạc như thế nào?
-Theo em, tại sao lão Hạc lại chọn cho mình cái chết dữ dội, đau đớn như vậy?
-Theo em, sâu xa hơn, cái chết của lão Hạc xuất phát từ những nguyên nhân nào?
Bình: Trong truyện ngắn này, chỉ tiết lão Hạc xin bả chó của Binh Tư có một vị trí nghệ thuật quan trọng. Nó chứng tỏ ông lão giàu lòng thường là lòng tự trọng đã đi đến quyết định cuối cùng. Nó có ý nghĩa "đánh lừa" - chuyển ý nghĩa tốt đẹp của ông giáo và người đọc về lão Hạc sang một hướng trái ngược. "Cuộc đời quả thật cứ ngày một thêm đáng buồn", nghĩa là nó đã đẩy những con người đáng kính như lão Hạc đến con đường cùng, nghĩa là con người lâu nay nhân hậu, giàu lòng tự trọng đến thế mà cũng bị tha hóa.
- Cái chết đau đớn của lão Hạc lại khiến cho ông giáo suy nghĩ về cuộc đời. Cuộc dời chưa hẳn đã đáng buồn bởi ngay cả ý nghĩ trước đó của mình đã không đúng, bởi còn có những con người cao quý như lão Hạc. Nhưng cuộc đời lại đáng buồn theo nghĩa: con người có nhân cách cao đẹp như lão Hạc mà không được sống, sao ông lão đáng thương, đánh kính như vậy mà phải chịu cái chết vật vã, dữ dội đến thế này.
-Theo em, chi tiết lão Hạc chết vì bã chó có ý nghĩa gì? (Tự trừng phạt mình và giải thoát mình khỏi nỗi day dứt).
-Ý nghĩa cái chết của lão Hạc:
(Xã hội tối tăm đã đẩy những người nông dân tới bờ vực thẳm. Đồng thời ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của người nông dân)
Ngoài nhân vật lão Hạc, một nhân vật mà chúng ta cần tìm hiểu nữa, đó chính là ông giáo - một người bầu bạn của lão Hạc cũng là người phát ngôn tư tưởng của nhà văn.
-Ông giáo là người như thế nào?
-Ông giáo luôn là người bộc lộ quan điểm, cái nhìn về cuộc đời, về con người em hãy tìm những câu văn ấy?
-Thảo luận nhóm:
Em có nhận xét gì về cách kể của tác giả?
Việc xây dựng nhân vật của tác giả có gì đặc sắc?
II. Đọc – hiểu văn bản:
Đọc và tìm hiểu chú thích.
Thể loại, bố cục
Phân tích
Nhân vật lão Hạc
*Gia cảnh của lão Hạc
*Những việc làm của lão Hạc trước khi chết.
- Bán chó
-Nhờ cậy ông Giáo:
+Gửi ông giáo ba sào vườn, tiền làm ma.
+Giữ vườn cho con, không muốn gấy phiền hà hàng xóm.
->Cẩn thận, chu đáo, thương con sâu sắc.
*Cái chết của lão Hạc: vật vã, đau đớn và dữ dội
=>Xuất phát từ lòng thương con âm thầm mà lớn lao, tự trọng đáng kính của lão Hạc -> Cái chết được chuẩn bị từ trước.
-Cái chết đau đớn của lão Hạc đã khiến cho ông giáo suy nghĩ về cuộc đời.
-Tố cáo xã hội thối nát, đề cao phẩm chất của con người.
Nhân vật ông giáo
-Là người trí thức nghèo, nhân hậu, có tự trọng, thông cảm, thương xót lão Hạc.
III. Tổng kết:
1.Nội dung
2.Nghệ thuật
IV:Luyện tập
-Theo em, ai có lỗi trong cái chết của lão Hạc? Bi kịch của lão Hạc là bi quan hay lạc quan?
-Nếu được làm một nhân vật tưởng tượng, em sẽ chọn làm nhân vật nào để thay đổi số phận của lão Hạc?
So sánh các nhân vật khác: chị Dậu hay nhân vật của Nam Cao tìm đến cái chết như sự giải thoát: Chí Phèo 
-Vật vã trên giường
-Đầu tóc rũ rượi
-Quần áo xộc xệch
-Hai mắt long song sọc
-Lão tru tréo, bọt mép sùi ra
-Nguyên nhân cái chết lão Hạc:
+ Giải thoát mình khỏi cảnh túng quẫn, đói nghèo.
+Bảo toàn vốn liếng để vun đắp tương lai cho con.
+Không để cái đói đẩy mình vào con đường tha hóa, biến chất ->giữ trọng vẹn lòng tự trọng của mình.
câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật "tôi" (ông giáo). Vì thế :
- Làm câu chuyện gần gũi, chân thực. Tác giả như kéo người đọc cùng nhập cuộc, cùng sống, chứng kiến với các nhân vật.
- Câu chuyện được dẫn dắt tự nhiên, linh hoạt.
- Giúp truyện có nhiều giọng điệu: vừa tự sự vừa trữ tình, có khi hòa lẫn triết lý sâu sắc có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện thực với trữ tình.
CỦNG CỐ - DẶN DÒ – RÚT KINH NGHIỆM
CỦNG CỐ
Hệ thống bài học bằng sơ đồ tư duy
Hãy cho biết, qua đoạn trích, tác giả đã ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của lão Hạc như thế nào?
DẶN DÒ
Tìm đọc 1 số tác phẩm khác của nhà văn Nam Cao
Xem trước và soạn bài “từ tượng hình, từ tượng thanh”
Đọc diễn cảm đoạn trích
Chuẩn bị cho bài viết số 1