Giáo án Ngữ văn 11 - Người cầm quyền khôi phục uy quyền

NGƯỜI CẦM QUYỀN KHÔI PHỤC UY QUYỀN
(Trích Những người khốn khổ)
 	 - V. Huy – gô – 
I. Mục tiêu cần đạt
1. Về kiến thức: 
Thông qua bài học, giúp học sinh:
- Cảm nhận được thông điệp về tình thương mà V.Hugo gửi gắm: tình thương là một trong những giải pháp cứu vãn, thay đổi xã hội.
- Hiểu ý nghĩa thẩm mĩ của các thủ pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng trong đoạn trích.
2. Về kĩ năng
- Rèn kĩ năng cảm thụ, tìm hiểu một tác phẩm văn học nước ngoài. 
- Phân tích được nghệ thuật đối lập giữa các tuyến nhân vật
3. Về thái độ
- Có sự phân định cái ác và điều thiện.
- Đề cao tình thương và coi trọng sức mạnh của tình thương.
II. Phương pháp, phương tiện dạy học
1. Phương pháp
- Phương pháp đọc - hiểu, đọc diễn cảm.
- Phân tích bình giảng kết hợp so sánh tái hiện
2. Phương tiện
- Bảng, phấn, giáo án
- Sách giáo khoa, sách giáo viên
III. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
- Tìm đọc những bài viết về tác giả V. Huy - gô và tác phẩm, phần tóm tắt của tiểu thuyết Những người khốn khổ
- Đọc và soạn bài ở nhà
IV. Tiến trình dạy học
Ổn định tổ chức lớp học
Giới thiệu bài mới 
Đã hơn một thế kỉ trôi qua, văn hào lỗi lạc V.Hugo vẫn như cây đại thụ đổ bóng xuống nền văn chương nhân loại. Những trang sách của ông là hơi thở ấm nóng về tình người, là cái nhìn bao dung đối với lớp người khốn khổ của xã hội đầy ba động. Và hơn ai hết, ông luôn nhận thức rõ giá trị của những trang văn máu thịt của cuộc đời mình
Hôm nay, chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu xem V.Hugo đã gửi gắm thông điệp lớn lao nào trên những trang viết, thông qua một đoạn trích trong tác phẩm nổi tiếng Những người khốn khổ: Người cầm quyền khôi phục uy quyền
Nội dung bài mới
Hoạt động của GV
Kiến thức cần đạt
Hoạt động 1: Tìm hiểu phần Tiểu dẫn
GV: Dựa vào SGK, em hãy trình bày những nét cơ bản về cuộc đời của V.Hugo
HS: dựa vào SGK để khái quát lại những ý chính cần nắm.
- GV giải thích:
+ mâu thuẫn gia đình: mẹ ông theo tư tưởng bảo hoàng, cha ông theo tư tưởng cộng hòa.
+ thời đại đầy biến động: cách mạng tư sản đã đập tan chế độ phong kiến nhưng cuộc sống của nhân dân thì vẫn sống đau khổ, khốn cùng dưới sức ảnh hưởng của chính quyền tư sản-> nhiều cuộc đấu tranh đã nổ ra.
=> Ở V.Hugo, con người chính trị và con người nhân văn thống nhất với nhau, nhân dân Pháp đã coi ông là biểu tượng của tự do và nhân đạo. Với tất cả những gì mà V.Hugo cống hiến, ông đã trở thành một danh nhân văn hóa của nhân loại (1985).
GV: Nêu những hiểu biết về sự nghiệp của bậc thiên tài này?
HS: Dựa vào SGK để nêu những tác phẩm tiêu biểu của nhà văn
GV: - Những người khốn khổ là tác phẩm có giá trị nhất trong sự nghiệp văn chương của V. Huy- gô. Tác phẩm được thai nghén gần 30 năm.
 - Ngay từ 1829,V.Huy- gô đã có ý định viết một cuốn tiểu thuyết về người tù khổ sai. Sau năm 1830 Huy gô đặc biệt chú ý đến các vấn đề xã hội( phong trào đấu tranh của nhân dân lao động, những bất công xã hội, sư xa đoạ của con người). Huy-gô bắt tay vào việc sưu tầm tài liệu và bắt đầu viết bộ tiểu thuyết này vào năm 1840, thoạt đầu gọi là “ Những cảnh cùng khổ” và hoàn thành nó vào năm 1861
GV: Khái quát nội dung của tác phẩm.
GV: Gọi 4 HS đọc phân vai: Người kể chuyện, Phăng – tin, Gia – ve, Giăng Van – giăng. 
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
a. Cuộc đời
- Vích – to Huy gô (1802 – 1885) là một thiên tài nở sớm và rọi sáng từ đầu thế kỉ XIX cho đến nay.
- Bản thân:
+ Thời thơ ấu: trải qua nhiều đau khổ do gia đình mâu thuẫn.
+ Ông sinh ra và lớn lên trong thế kỉ XIX, một thế kỉ đầy bão tố cách mạng
+ là nhà văn nổi tiếng nước Pháp thế kỉ XIX, là chủ soái của dòng văn học lãng mạn tích cực
- Ông là một người suốt đời có những hoạt động xã hội và chính trị tác động mạnh mẽ đến những nhân vật và khuynh hướng tiến bộ của thời đại
b. Sự nghiệp
- Tiểu thuyết: Nhà thờ Đức bà Pa – ri (1831), Những người khốn khổ (1862), Chín ba mươi (1874)
- Thơ: Lá thu (1831), Tia sáng và bóng tối (1840), 
- Kịch: Ec – na – ni (1830)
=> Ông là nhà văn đầu tiên của nước Pháp sau khi mất được đưa vào chôn cất ở điện Păng – tê – ông, nơi trước đó chỉ dành cho vua, chúa.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
Tiểu thuyết Những người khốn khổ: xuất bản năm 1862
- Được chia làm 5 phần
+ Phần thứ nhất: Phăng tin 
+ Phần thứ hai: Cô – dét
+ Phần thứ ba: Ma – ri - uýt
+ Phần thứ 4: Tình ca phố Pơ – luy – mê và anh hùng ca phố Xanh Đơ – ni.
+ Phần thứ 5: Giăng Van – giăng.
b. Nội dung
- Tái hiện lại khung cảnh Pari và nước Pháp ba thập kỉ đầu thế kỉ XIX, xoay quanh số phận nhân vật Giăng Van – giăng, từ khi được ra tù đến lúc qua đời trong lãng quên thầm thầm lặng với thông điệp: Trên đời, chỉ còn một điều ấy thôi, đó là yêu thương nhau.
c. Giá trị
- Tư tưởng
+ Tác phẩm đã ghi lại những nét hiện thực về xã hội Pháp vào khoảng năm 1830 - cái xã hội tư sản tàn bạo và tình trạng cùng khổ của người dân lao động.
- Nghệ thuật
+ Tác phẩm chứng tỏ được tài năng của Huy-gô qua bút pháp mang khuynh hướng nghệ thuật lãng mạn.
3. Đoạn trích 
a. Vị trí đoạn trích
Người cầm quyền khôi phục uy quyền nằm ở cuối phần thứ nhất. Vì muốn cứu một nạn nhân bị Gia – ve bắt oan, Giăng Van – giăng buộc phải tự thú mình là ai
b. Bố cục đoạn trích: 2 phần
+ Gia – ve đến bắt Giăng Van – giăng khiến Phăng – tin đang bị bệnh càng khiếp sợ đến chết.
+ Giăng Van – giăng từ biệt Phăng – tin, thầm hứa với linh hồn người phụ nữ bất hạnh.
- Hướng dẫn đọc bài: Xen kẽ, thể hiện được không khí căng thẳng của tình huống: sự đắc thắng, ngạo mạn, thỏa mãn, tàn nhẫn có phần e dè, sợ hãi của Gia – ve. Thái độ bình thản cương quyết, cam chịu của Giăng Van – giăng đối với Gia – ve, đầy xót thương chân thành của ông đối với Phăng – tin. Thái độ sợ hãi đến khủng khiếp của Phăng – tin. Những lời thoại ngắn thể hiện tính cách và hoàn cảnh của các nhân vật. Người kể chuyện giọng khách quan.
Hoạt động 2: Đọc – hiểu văn bản
GV: Hình ảnh nhân vật Gia - ve được miêu tả qua chi tiết nào?
HS: Tìm dẫn chứng, phân tích dẫn chứng.
GV: Hình ảnh Gia - ve không chỉ biểu hiện ở bên ngoài mà ngay cả nội tâm hắn cũng không hơn không kém. Điều này được thể hiện thông qua những hành động của hắn với Giăng-van-giăng và Phăng - tin.
 GV: Vậy em hãy cho biết thái độ của Gia - ve được miêu tả như thế nào khi phát hiện ra ngài Thị trưởng chính là Giăng-van-giăng?(Chú ý thái độ đó được thể hiện qua hành động nào?) 
GV: Bên cạnh một Gia – ve được miêu tả như một con chó dữ trung thành cuẩ chính quyền tư sản Pháp đương thời, nhà văn đã xây dựng nên hình tượng một con người có tấm lòng cao cả: Giăng Van – giăng.
GV: Giăng Van – giăng lúc này đang ở trong một hoàn cảnh khá ngặt nghèo khi ông muốn tiếp tục trong danh nghĩa của thị trưởng Ma – đơ – len để cứu giúp mẹ con Phăng – tin. Thế nhưng ông lại thấy day dứt khi một người vô tội suýt vì mình mà chết oan
- Hình ảnh Giăng Van – giăng lúc này hiện lên như thế nào?
HS: Tìm dẫn chứng trong SGK để trả lời
GV: Trong hoàn cảnh như vậy, thái độ của Giăng Van – giăng đối với Gia – ve và Phăng – tin như thế nào?
GV: Nếu như ở phần trước, thái độ và hành động của Gia – ve thể hiện sự hống hách, đê tiện và không có tính người của một con ác thù thì sau khi gián tiếp gây ra cái chết của Phăng – tin, hành động và thái độ của Gia – ve như thế nào?
HS: Dựa vào dẫn chứng SGK
GV: Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ và nhịp điệu câu văn ở đoạn miêu tả hành động của Giăng Van – giăng trước cái chết của Phăng – tin?
GV: Khi Phăng – tin qua đời, Giăng Van – giăng đã thay đổi thái độ với Gia – ve như thế nào?
GV: Bình luận ngoại đề: Một trong những yếu tố ngoài cốt truyện, một trong nhũng bộ phận của ngôn ngữ người kể chuyện trong đó tác giả bộc lộ những tư tưởng, tình cảm, quan niệm của mình đối với cuộc sống và nhân vật. Nó cũng là phương tiện quan trọng giúp tác giả soi sáng thêm nội dung, tư tương tác phẩm.
GV: Lời bình luận ngoại đề của tác giả ở gần cuối đoạn trích có ý nghĩa gì?
GV: Câu nói cuối cùng của Giăng Van – giăng chứng tỏ điều gì ở ông?
GV: Nhan đề “Người cầm quyền khôi phục uy quyền” có nghĩa là gì?
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Sự đối lập giữa hai nhân vật Gia – ve và Giăng Van - giăng
a. Khi Gia – ve đến bắt Giăng Van - giăng
Nhân vật Gia – ve
Nhân vật Giăng Van - giăng
Ngoại hình
- Giọng nói: man rợ, điên cuồng như tiếng thú gầm
- Cặp mắt nhìn như cái móc sắt từng quen kéo giật vào hắn bao kẻ khốn khổ, đi thấu vào xương tủy.
- Cái cười ghe tởm phô tất cả hai hàm răng. Dùng từ thô lỗ, đầy vẻ khinh miệt, ác ý, độc địa. 
=> Từ chỗ lột tả bản chất của Gia-ve qua cử chỉ, hành động tác giả đã vẽ nên ấn tượng về thái độ của Gia-ve qua đôi mắt nhìn của một loài ác thú, đôi mắt được ví như một cái móc sắt. Sự so sánh độc đáo đã tạo nên cho bạn đọc cảm giác về sự hiểm ác ẩn chìm trong ánh nhìn. Chi tiết về tiếng cười ghê tởm để lộ hai hàm răng lại một lần nữa tô đậm hơn chân dung con người này. Không chỉ miêu tả, tác giả còn bình về cái cười đó bằng những từ ngữ rất đắt, phóng đại đến tận cùng hình tượng dữ dằn về Gia-ve.
- Giọng nói: một giọng nói hết sức nhẹ nhàng và điềm tĩnh: ”cứ yên tâm. Không phải nó đến bắt chị đâu”.
=> Có thể nói, Giăng-van-giăng là người biết đồng cảm và sẻ chia. Sự xuất hiện của con người này thật sự trở thành niềm an ủi, hạnh phúc cho người khác. Với lời an ủi Phăng-tin, Giăng-van-giăng đã củng cố tinh thần cho Phăng-tin đồng thời cũng cho Phăng-tin một chỗ dựa tinh thần chắc chắn 
=> Điều này chứng tỏ Giăng-van-giăng là một người có bản lĩnh thép, không sợ cường quyền, ở trong hoàn cảnh này, bản lĩnh thép của Giăng-van-giăng lại tỏa sáng.
Thái độ
* Với Giăng-van-giăng:
 - Hành động: Ban đầu “hắn đứng lì một chỗ mà nói”, ”kéo giật vào hắn”, sau đó hắn mới “lao tới tiến vào giữa phòng” , “nắm lấy cổ áo ông Thị trưởng”.
èTác giả sử dụng hàng loạt những động từ mạnh kế tiếp nhau với mức độ tăng dần nhằm miêu tả hành động của Gia - ve chứa đựng đầy đủ sự bạo tàn nham hiểm của một con ác thú. Hành động của hắn không khác gì hành động của một con hổ đang điên cuồng khát máu. Ban đầu với tư thế rình mồi, phóng tầm mắt quan sát con mồi, dũng mãnh lao tới khi rượt đuổi và cuối cùng chỉ cần giơ những móng vuốt sắc nhọn chộp lấy chỗ nguy hiểm nhất của con mồi “cổ áo Giăng-van-giăng”
èQuả thật, Gia - ve hiện nguyên hình là một con ác thú không hơn không kém
* Với Phăng-tin:
 - Giave không hề quan tâm đến người bệnh là Phăng-tin 
 - Hắn quát tháo làm náo loạn cả phòng bệnh.
 - Hắn không dấu điều mà Giăng-van-giăng phải bí mật với Phăng-tin khi hắn giễu cợt “Mày nói giỡn! Mày xin tao 3 ngày để chuồn hả? Mày bảo là đi tìm đứa con cho con đĩ kia! Á à! Tốt thật, tốt thật đấy!”
èThái độ hống hách, quát đạt trịnh thượng, coi khinh con người.
Ông thị trưởng Ma-đơ-len là vị cứu tinh, là niềm hi vọng để Phăng-tin mong gặp con, Gia - ve cũng vùi dập nốt niềm hi vọng ấy bằng lời tuyên bố thẳng thừng: “ Tao đã bảo không có ông Ma-đơ-len, không có ông thị trưởng nào cả. Chỉ có một tên kẻ cắp, một tên kẻ cướp, một tên tù khổ sai là Giăng-van-giăng”
* Với Gia-ve :
+ Khi Phăng-tin còn sống :
- Thái độ : Đối lập với thái độ của Giave : Nếu như Gia-ve hùng hổ, hách dịch : « Nói to ! Nói to lên !...ai nói với ta thì phải nói to » thì Giăng-van-giăng lại hết sức nhã nhặn : « Tôi biết là anh muốn gì rồi ! »
=> Đây là một thái độ hết sức khiêm nhường, tự kiềm chế biết mình biết người => Không hề muốn xảy ra xung đột, muốn giữ hòa khí`.
- Lời nói : « Thưa ông...Tôi muốn nói riêng với ông câu này »
=> Ngay cả khi Gia-ve nóng giận, cơn giận sôi sùng sục, bừng bừng khí thế gây chiến thì Giăng-van-giăng vẫn giữ phép lịch sự, từ tốn.
- Giăng-van-giăng có thái độ như thế để xin Giave gia hạn thêm ba ngày để tìm con cho Phăng tin.
=> Tất cả những hành động đó đều xuất phát từ lòng thương, sự chở che, bảo vệ con người.
* Với Phăng – tin: 
- Yêu thương, trân trọng
+ Ông cầu xin Gia – ve gia hạn để tìm con cho Phăng – tin. Ông muốn giữ lời hứa với chị, vì không muốn chị đau khổ thêm nữa. Chứ thực sự, ông có một sức khỏe siêu việt, có thể trốn thoát khỏi tay Gia – ve bất cứ lúc nào
b. Khi Phăng – tin qua đời
Nhân vật Gia – ve
Nhân vật Giăng Van – giăng
Hành động
- Phát khùng hét lên, toan gọi lính tráng
- Đứng lại, tay nắm lấy đầu can, lưng tựa vào khung cửa
- Mắt không rời Giăng Văn – giăng
=> Trước những hành động của Giăng Van – giăng, Gia – ve đã phải run sợ.
* Với Phăng - tin
- Hành động: Ngồi yên lặng, nâng đầu đặt ngay ngắn, thắt lại dây rút áo, vén gọn tóc, vuốt mắt cho chị
-> Động thái trang nghiêm, từ tốn, đầy tình thương
=>Có thể nói, hình ảnh Giăng-van-giăng ngồi trước thi hài của Phăng-tin là hình ảnh gợi xúc động trong lòng người đọc nhiều nhất. Giăng-van-giăng xa lạ với Phăng-tin nhưng ông chăm sóc Phăng tin như một người mẹ hiền chăm chút đứa con thơ -> Tình cảm như những người ruột thịt trong gia đình
* Với Giăng Van - giăng
- Hành động : «  Giăng-van-giăng đi tới, giật gãy trong chớp mắt chiếc giường cũ nát...cầm lăm lăm cái thanh giường trong tay và nhìn Giave trừng trừng »
=> Sử dụng động từ mạnh kết hợp với tính từ thể hiện hành động mạnh mẽ, quyết liệt, dứt khoát không đắn đo, suy tính. Giăng-van-giăng như người anh hùng sẵn sàng dùng sức mạnh để bảo vệ chở che cho những người cùng khổ. Khi Phăng tin chết tình thương ấy biến thành động lực cho ông sức mạnh chống lại cái ác, có thêm can đảm để hành động vì con người
=> Ta cũng nhận thấy ở đây tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật so sánh và đặc biệt là sự thay đổi nhịp điệu câu văn giữa đoạn nói về Gia - ve và đoạn nói về Giăng Van-giăng. Đoạn miêu tả hành động này của Giăng Van-giăng, người kể không sử dụng nhiều câu gãy gọn, thiếu thành phần như khi miêu tả Gia-ve. Tính cân đối của câu văn và nhịp điệu chậm của nó đã diễn tả dược động thái trang nghiêm, từ tốn đầy tình thương yêu con người của một người khốn khổ trước đồng loại khốn khổ.
Thái độ
* Với Giăng Van – giăng
- Thái độ: Gia - ve lạnh lùng tàn nhẫn. Trước tình máu mủ thiêng liêng hắn không một chút động lòng thương xót.
+ Trái tim hắn không một chút tình người, hắn là một kẻ vô tình - một kẻ lòng lang dạ thú.
+ Trước hành động cao thượng và rất người của Giăng Van – giăng, hắn đã lùi bước trong run sợ
=> Dường như trái tim của tên mật thám tàn ác này đã không còn chảy dòng máu của yêu thương. Và một khi, sự vô cảm của Gia – ve bị đẩy đến tột cùng thì hắn ta đã không còn thuộc về thế giới loài người mà trở thành một loài ác thú. Tất cả chứng tỏ bản chất Gia – ve cũng rất bạc nhược và yếu hèn, hắn chỉ viện đến luật pháp để thị uy, lộng quyền mà thôi.
* Với Gia - ve
- Thái độ: Sau khi Phăng tin chết, Giăng Van – giăng không nín nhịn nữa ông đã phản ứng : « Để tay lên bàn tay Giave đang túm lấy ông, cậy bàn tay hắn ra như cậy bàn tay trẻ con và bảo hắn : « Anh đã giết chết người đàn bà này rồi đó »
=> Giăng Van - giăng dần khôi phục lại uy quyền. Lời nói của Giăng Van-giăng tuy từ tốn nhưng có một sức mạnh lớn lao như lời kết án của quan tòa. Địa vị người thực thi công lí đã thay đổi. Gia - ve đứng trên công lí của nền dân chủ tư sản Pháp còn Giăng Van - giăng dựa trên công lí của lương tri. Chính lương tri đạo đức con người đã mang lại cho Giăng Van-giăng một sức mạnh vô song.
* Lời bình luận ngoại đề của tác giả:
- Một loạt các câu hỏi liên tiếp
+ Khẳng định niềm tin vào sức mạnh của cái thiện
+ Như một niềm trân trọn, an ủi của tác giả
+ Thể hiện tư tưởng, quan điểm của nhà văn trong bất kì khó khăn và tuyệt vọng nào, con người chân chính bằng ánh sáng tình thương có thể đánh đuổi được cường quyền và nhen nhóm niềm tin vào tương lai
- « Giờ thì tôi thuộc về anh »
=> Câu nói đưa ta trở về với hiện thực khắc nghiệt nhưng câu nói ấy vẫn toát lên một sự thanh thản, sẵn sàng chờ đón tất cả, thoải mái tự do đến lạ thường => Bản chất của sự khôi phục uy quyền tập trung ở cả câu nói này. Gia-ve không thể bắt được Giăng Van-giăng mà chỉ Giăng Van - giăng tự nộp mình vào tay Gia-ve.
2. Nhan đề đoạn trích
- Tầng nghĩa 1: Chỉ sự việc Gia – ve khôi phục uy quyền trước Giăng Van – giăng (trước khi Giăng Van – giăng là thị trưởng Ma – đơ – len, Gia - ve buộc phải phục tùng
- Tầng nghĩa 2: Mặc dù Giăng Van – giăng là đối tượng săn đuổi của Gia – ve, nhưng bằng sự bất khuất và sức mạnh của tình thương, ông vẫn có thể đẩy lùi và chiến thắng được hắn, khiến hắn khuất phục, run sợ -> Giăng Van – giăng khôi phục uy quyền
Hoạt động 3: Tổng kết
GV: Nêu tóm tắt nội dung và kể tên biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn trích?
? GV hỏi: Sau khi học xong đoạn trích này,, em rút ra được bài học gì cho bản thân?
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Bút pháp lãng mạn của Huy – gô
- Sử dụng các thủ pháp nghệ thuật: so sánh, ẩn dụ, phóng đại.
- Sử dụng yếu tố hư cấu
- Nghệ thuật đối lập khi xây dựng hình tượng nhân vật
 Gia-ve > < Giăng-van-giăng
 (ác) (thiện)
- Bình luận ngoại đề: Tác giả đã sử dụng lời bình luận ngoại đề: với hàng loạt câu hỏi. “Ông nói gì với chị? Người đàn ông bị ruồng bỏ ấy có nghe thấy  có nghe thấy không?” , “Chết là đi vào bầu ánh sáng vĩ đại” để thể hiện một hình tượng Giăng Van – giăng phi thường, lãng mạn.
2. Nội dung
Thông qua hình ảnh Giăng Van-giăng, tác giả thể hiện, quan điểm, tư tưởng, niềm tin vào con đường cải tạo xã hội. Cho dù trong hoàn cảnh nào, con người chân chính vẫn có thể bằng ánh sáng của tình thương đẩy lùi bóng tối của cường quyền và nhen nhóm niềm tin vào tương lai
* Bài học:
- Luôn yêu thương, trân trọng con người.
- Luôn có niềm tin vào con người, vào lòng tốt và tình yêu thương đồng loại của con người.
4. Củng cố, luyện tập
1. Phân tích nghệ thuật khắc họa nhân vật Phăng – tin: Trong tình thế tuyệt vọng, ngôn ngữ và hành động của Phăng – tin có gì chứng tỏ một sức mạnh khác thường và sức mạnh ấy là gì?
2. Vai trò của Phăng – tin trong diễn biến cốt truyện?
3. Sự phân tuyến nhân vật ở đây có nét gì gần gũi với hệ thống nhân vật của văn học dân gian?