Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 75: Lập dàn ý bài văn nghị luận - Năm học 2015-2016 - Lê Lương Hà Thu

Tuần 25	 Ngày soạn: 27/3/2016
Tiết 75 	 Ngày dạy: 02/3/2016
Làm văn: 	LẬP DÀN Ý BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
Biết cách lập dàn ý bài văn nghị luận.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ
1. Kiến thức:
- Nắm được tác dụng của việc lập dàn ý và cách thức lập dàn ý cho bài văn nghị luận.
- Tích hợp với các kiến thức về văn, tiếng Việt và vốn sống thực tế.
2. Kĩ năng:
Vận dụng kiến thức đã học để lập dàn ý cho bài văn nghị luận.
3. Thái độ:
Ý thức tự giác thường xuyên có thói quen lập dàn ý trước khi viết bài
B. phương tiện thực hiện :
-Sách giáo khoa,sách giáo viên, thiết kế bài học,các tài liệu khác có liên quan,bảng phụ...
C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Giáo viên sử dụng các phương pháp: tích hợp, so sánh kết hợp các phương pháp giảng dạy: diễn giảng, gợi mở, thảo luận nhóm...
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định lớp và kiểm tra sĩ số 
2. Kiểm tra bài cũ: Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị bài ở nhà của học sinh.
3. Bài mới
a. Dẫn vào bài mới 
Thao tác lập dàn ý cho bài văn nghị luận là thao tác quan trọng,cần thiết đối với mỗi chúng ta.Nó giúp chúng ta có sự định hướng về nội dung và cách thức giải quyết khi đứng trước một vấn đề văn học.Vậy việc lập dàn ý cho bài văn nghị luận có tác dụng gì? Và cách thức tiến hành ra sao? Thầy và các em sẽ cùng tìm hiểu trong tiết học ngày hôm nay : "Lập dàn ý bài văn nghị luận".
 b. Tiến trình dạy học
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
Hướng dẫn hs tìm hiểu chung về lý thuyết
* Tác dụng của việc lập dàn ý
- Thế nào là lập dàn ý?
- Tác dụng của việc lập dàn ý?
-> Học sinh dựa và sách giáo khoa để trả lời.
* Tìm hiểu cách lập dàn ý bài văn nghị luận.
- Giáo viên cho học sinh đọc bài tập, cho học sinh trao đổi trong bàn trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.
- Bài văn cần làm sáng tỏ vấn đề gì? Quan điểm của em về vấn đề đó?
-> Tìm ý là tìm hệ thống luận điểm,luận cứ cho bài văn.Muốn tìm ý,cần phải căn cứ vào yêu cầu,vào thao tác,có hai thao tác chủ yếu là giải thích và bình luận.
- Tìm luận điểm cho vấn đề:
+ Sách là gì? 
+ Tác dụng của sách?
+ Thái độ với sách và việc đọc sách như thế nào? 
- Tìm luận cứ cho các luận điểm trên?
-> Học sinh trả lời câu hỏi để tìm các luận cứ.
- Gv chốt ý bằng bảng tổng hợp trên slide hoạc bảng phụ để hs quan sát. 
- Giáo viên hướng dẫn học sinh lập dàn ý trên cơ sở các luận điểm và luận cứ vừa tìm.
- Vậy dàn ý bài văn nghị luận gồm mấy phần? Công việc của từng phần là gì?
-Giáo viên cho học sinh đọc phần ghi nhớ trong sách giáo khoa.
* Bài tập 1:
- Giáo viên cho học sinh đọc bài tập 1, sau đó cá nhân suy nghĩ và lên bảng trình bày phần a.
-> Đây là một đề bài nghị luận xã hội. Nội dung vấn đề cần nghị luận là "đức" và "tài”. Thao tác lập luận chính là giải thích nên cần vận dụng các luận điểm, luận cứ sao cho phù hợp và đầy đủ để người đọc (người nghe) hiểu vấn đề một cách cặn kẽ, thấu đáo. Ngoài ra, đề bài còn đề cập đến việc vận dụng lời dạy của Bác như thế nào đối với bản thân
+ Phần b BT 1 hs trao đổi trong bàn rồi đại diện lên trình bày.
* Bài tập 2:
- Gv hướng dẫn HS và chia nhóm để Hs thảo luận lập dàn ý và trình bày dàn ý
=> Vấn đề nghị luận trong đề bài này là một câu tục ngữ vừa có mặt đúng vừa có mặt chưa đúng. Người viết cần xác định các ý đúng và các ý chưa đúng trước khi lập dàn ý, đồng thời xác định cách vận dụng câu tục ngữ vào thực tiễn học tập của bản thân sao cho phù hợp.
- Đại diện các nhóm trình bày và bổ sung cho nhau
- Gv chốt ý.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác dụng của việc lập dàn ý.
*Khái niệm : Lập dàn ý là thao tác lựa chọn,sắp xếp,triển khai những nội dung cơ bản(Luận điểm,luận cứ) theo bố cục ba phần của văn bản.
*Tác dụng : 
-Giúp người đọc bao quát được những nội dung chủ yếu,những luận điểm,luận cứ cần triển khai,phạm vi và mức độ nghị luận.
-Giúp viết đúng trọng tâm,mạch lạc,tránh xa đề,lạc đề.
-Giúp chủ động được thời gian,tránh được việc triển khai thiếu ý,lạc ý.
2.Cách lập dàn ý bài văn nghị luận.
a. Ngữ liệu: Đề bài SGK/89
* Tìm ý cho bài văn:
- Xác định luận đề:
+ Vấn đề cần làm sáng tỏ của bài văn: vai trò và tác dụng của sách với đời sống tinh thần con người (cung cấp tri thức, giúp con người trưởng thành về mọi mặt): mở ra những chân trời mới.
+ Quan điểm của chúng ta về vấn đề này : Đây là một vấn đề đúng đắn.
- Xác định các luận điểm:
+ Khái niệm sách : Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu của con người,bởi nó ghi lại những hiểu biết về thế giới tự nhiên và xã hội đã được tích lũy hàng ngàn năm.
+ Tác dụng của sách : Mở ra những chân trời mới.
Ÿ Mở mang sự hiểu biết của con người.
Ÿ Mách bảo con người những kinh nghiệm ứng xử với môi trường tự nhiên, xã hội.
+ Thái độ đối với sách và với việc đọc sách: Cần có thái độ đúng đắn, biết trân trọng giữ gìn sách, bảo quản, đọc sách nghiêm túc, có suy nghĩ.
- Tìm luận cứ cho các luận điểm.
+ Luận điểm 1: Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu của con người.
Ÿ Sách là sản phẩm tinh thần của con người.
Ÿ Sách là kho tàng tri thức, phản ánh những thành tựu khoa học, văn hóa, kinh nghiệm sống của nhân loại.
Ÿ Sách là phương tiện giúp ta vượt thời gian, không gian.
+ Luận điểm 2: Sách mở rộng cho tôi những chân trời mới.
Ÿ Sách giúp ta hiểu biết thêm về mọi lĩnh vực: tự nhiên, xã hội.
Ÿ Sách là người bạn tâm tình gần gũi, giúp con người hoàn thiện về nhân cách.
+ Luận điểm 3: Cần có thái độ đúng đối với sách và việc đọc sách.
Ÿ Tạo thói quen lựa chọn sách,hứng thú đọc và học theo những sách có nội dung tốt.
Ÿ Học điều hay trong sách bên cạnh việc học trong thực tế.
* Lập dàn ý:
- Mở bài:
+ Theo cách trực tiếp hoặc gián tiếp.Phải dẫn dắt được câu nói của Macxim Gorki.
+ Nêu luận đề.
+ Định hướng triển khai vấn đề.
- Thân bài: 
Lần lượt trình bày các luận điểm,luận cứ đã tìm được ở phần trên.Theo cách thức như sau:
+ Luận điểm 1 :
Ÿ Luận cứ 1
Ÿ luận cứ 2
+ Luận điểm 2 :
Ÿ Luận cứ 1
Ÿ Luận cứ 2
+ Luận điểm 3 :
Ÿ Luận cứ 1
Ÿ Luận cứ 2
- Kết bài: 
+ Khẳng định vai trò,tác dụng của sách đối với con người.
+ Mở rộng hướng mới để tìm hiểu về sách.
b. Kết luận: Dàn ý bài văn nghị luận gồm 3 phần
- Mở bài: giới thiệu và định hướng triển khai vấn đề
- Thân bài: triển khai lần lượt các luận điểm, luận cứ
- Kết bài: nhấn mạnh hoặc mở rộng vấn đề.
*Ghi nhớ: Sách giáo khoa.
II.Luyện tập
1. Bài tập 1:
Cần bổ sung một số ý còn thiếu:
- Đức và tài có quan hệ khăng khít với nhau trong mỗi con người.
- Cần thường xuyên rèn luyện,phấn đấu để có cả tài và đức.
b. Lập dàn ý
*Mở bài :
- Giới thiệu câu nói của Hồ Chí Minh.
- Định hướng tư tưởng của bài viết.
*Thân bài :
-Giải thích câu nói của Hồ Chí Minh.
-Lời dạy của bác có ý nghĩa sâu sắc đối với việc rèn luyện,tu dưỡng của từng cá nhân.
*Kết bài :
-Cần phải thường xuyên rèn luyện,phấn đấu để có cả tài lẫn đức.
-Ý kiến của bản thân.
2. Bài tập 2: 
*Mở bài :
- Lời mở đầu : Dẫn ý, dẫn câu tục ngữ.
- Giá trị của câu tục ngữ.
*Thân bài :
- Giải thích câu tục ngữ Cái khó bó cái khôn: Trong cuộc sống, khó khăn hạn chế năng lực sáng tạo của con người.
- Câu tục ngữ trên có mặt đúng, mặt sai :
+ Mặt đúng: Nói đến sự phát triển chủ quan, chịu sự tác động của hoàn cảnh khách quan.
+Mặt sai: Còn phiến diện, chưa đánh giá đúng vai trò, nỗ lực của con người trước hoàn cảnh khách quan.
- Bài học rút ra cho bản thân: Khi tính toán công việc gì phải có kế hoạch, trong hoàn cảnh nào cũng phải vượt lên khó khăn bằng tất cả nỗ lực của bản thân.
*Kết bài: Khó khăn chính là môi trường để ta rèn luyện, giúp ta thành công trong cuộc sống.
III. Hướng dẫn tự học
- Bài cũ: Hs sinh nắm được cách tìm ý và lập dàn ý cho bài văn nghị luận. Hoàn thành các bài tập vào vở.
- Bài mới: Soạn bài Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ.
E. RÚT KINH NGHIỆM 
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................