Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 73+74: Hồi chống cổ thành

TIẾT 73,74: HỒI TRỐNG CỔ THÀNH
TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
Kiến thức:
Hiểu được tính cách bộc trực, ngay thẳng   của Trương Phi, cũng như “tình nghĩa vườn đào” cao đẹp của ba anh em kết nghĩa - một biểu hiện riêng biệt của lòng trung nghĩa.
Hồi trống gieo vào lòng người đọc âm vang chiến trận hùng.
Kỹ năng:
Rèn luyện kỹ năng Đọc – hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
Phân tích, rút ra đặc điểm tính cách nhân vật.
 PHƯƠNG PHÁP VÀ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
Phương pháp:
Thuyết trình, vấn đáp, câu hỏi nêu vấn đề
Phương tiên:
Sách giáo khoa, sách chuẩn kiến thức kỹ năng, sách giáo viên
Giáo án, giáo án điện tử.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Giới thiệu bài mới: 
“ Đất nước Trung Hoa là một trong những đất nước có nền văn học phát triển rực rỡ không những ở khu vực mà cả trên thế giới.
 Theo chiều dài lịch sử phát triển của nền văn học, thơ ca đời Đường chính là một nhánh sông hùng vĩ khởi nguồn và tuôn trào ngót 300 năm. Tiếp đến là thể từ phát triển hưng thịnh dưới đời nhà Tống. Liên tục dòng chảy văn học đó là sự lên ngôi của Kinh kịch kéo dài suốt 2 thế kỷ từ XIII- XV dưới triều đại nhà Nguyên. Và đặc biệt hơn cả là sự ra đời và nở rộ của thể loại tiểu thuyết dưới thời Minh Thanh mà có nhà nghiên cứu đã nhận định rằng “ kể từ lúc tiểu thuyết ra đời cho đến khoảng đầu thế kỷ XX là ngót 3000 năm nhưng để lại 1 di sản quý báu về sáng tác cho nền văn học Trung Quốc”.
Trong số các tiểu thuyết ra đời trong giai đoạn này thì đáng chú ý hơn cả là “tứ đại kỳ thư” gồm: Hồng Lâu Mộng, Thủy Hử, Tây Du Ký và Tam Quốc Diễn Nghĩa. 
Với sự giới thiệu một đoạn trích của sách giáo khoa trong tiểu thuyết Tam Quốc Diễn Nghĩa – tiểu thuyết được xem là lá cờ đầu cho tiểu thuyết lịch sử Trung Quốc, cô và trò chúng ta sẽ có dịp tìm hiểu kỹ hơn 1 trong những chân dung nhân vật được tác giả La Quán Trung dày công xây dựng.
Và mời tất cả các em cùng với cô tìm hiểu đoạn trích “Hồi Trống Cổ Thành” – một trong những đoạn trích hay đánh dấu sự thành công về nghệ thuật miêu tả nhân vật, nghệ thuật xây dựng tình huống của La Quán Trung”
Nội dung bài học
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung bài học
Ghi chú
Hoạt động 1: Giáo viên định hướng học sinh tìm hiểu chung
TT1: Tìm hiểu tác giả
-GV: Dựa vào sách giáo khoa, em hãy cho biết đôi điều về tác giả?
-HS: Trả lời
TT2: Tìm hiểu tác phẩm
-GV: Tên đầy đủ của TQDN là gì? Vì sao lại có sự chuyển đổi tên gọi đó (Tâm lí dân gian) –HS: trả lời.
-Nguồn gốc, thể loại và nội dung chính của tiểu thuyết TQDN? – HS trả lời.
Gv bổ sung: Trong ba người cầm đầu, tác giả tập trung làm nổi bật Tào Tháo là kẻ đại gian hung, Lưu Bị hiền từ nhân đức. Âm vang trong tác phẩm là cuộc chiến đấu về cả sức mạnh trí tuệ và trí tuệ của cả hai bên.
-GV: Theo em tác phẩm có những giá trị nào? –HS trả lời.
- Gv: Đoạn trích nằm ở vị trí nào trong tác phẩm? Nêu nội dung của đoạn trích.-HS trả lời.
-Dựa vào phần đọc, tìm hiểu ở nhà, em hãy chia bố cục đoạn trích?
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản.
Dựa vào đặc trưng thể thoại tiểu thuyết, cô cùng các em sẽ đi phân tích từng nhân vật trong đoạn trích. Và đầu tiên, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nhân vật Trương Phi.
TT2: Tìm hiểu nhân vật Trương Phi.
-GV:Nhân vật Trương Phi xuất hiện qua lời người dân như thế nào?-HS trả lời.
Gv nhận xét, bổ sung: Trương Phi là một trong ngũ hổ tướng của Lưu Bị, một anh hùng lừng lẫy thời Tam Quốc, mình cao tám thước, đầu báo mắt tròn, râu hùm hàm én, tiếng như sấm động. Tính cách nổi bật là nóng nảy (thành ngữ: nóng như Trương Phi, tính Trương Phi), ngay thẳng, không ít lần tỏ ra khôn ngoan, mưu trí và là người rất phục thiện. Trương Phi cũng có hạn chế là bộc trực đến thô lỗ, nghiện rượu.
- GV: Khi nghe Tôn Càn nói việc Quan Công dẫn hai chị đến thành của mình, Trương Phi có những phản ứng, hành động ntn? Nó cho thấy tính cách gì của Trương Phi? Vì sao Trương Phi lại có những cử chỉ và hành động như vậy?
GV bổ sung: Trong mắt Trương Phi, Quan Công là kẻ phản bội lời thề kết nghĩa vườn đào cùng nhau giúp nhà Hán. Trương Phi ko hiểu và ko chấp nhận những viêc Quan Công đã làm. Trương Phi đinh ninh rằng giờ Quan Công đang vâng lệnh Tào Tháo đến lừa bắt mình để lập công nên đã đối xử với người anh kết nghĩa như kẻ thù.
GV: Khi gặp Quan Công, diện mạo, hành động, các xưng hô của Trương Phi như thế nào? Và em có nhận xét gì về diện mào, hành động và cách xưng hô của Trương Phi?-HS trả lời.
-GV:Trương Phi đã kết tội Quan Công như thế nào? Vì sao Trương Phi lại kết tội Quan Công?
-GV:Sái Dương xuất hiện ở đoạn này có hợp lý không? Tại sao?
GV bổ sung: Hợp với lôgic của tác phẩm: Quan Công vừa giết cháu ngoại của Sái Dương là Tần Kì bên bờ Hoàng Hà khiến y đuổi theo báo thù. Thêm nữa, y từ lâu vốn không phục Quan Công, từng nhiều lần xin Tào Tháo cho lệnh đuổi theo, chặn bắt Quan Công.
-GV:Việc Sái Dương xuất hiện đóng vai trò gì? Đây là chi tiết tình cờ, ngẫu nhiên hay có sự xếp đặt của tác giả?
GV bổ sung: Làm mối nghi ngờ của Trương Phi càng tăng lên " đẩy mâu thuẫn, hiểu lầm giữa hai nhân vật lên đỉnh điểm và kết thúc hứng thú. Bởi Quan Công đã nhờ đó mà đề xuất một cách thanh minh độc đáo: chém Sái Dương để tỏ lòng trung nghĩa.
-GV: Nhưng tại sao khi đầu Sái Dương đã rơi mà Trương Phi vẫn còn nghi ngờ, vẫn chưa chịu nhận anh? Trương Phi còn làm những việc gì để nhận rõ sự thực về Quan Công? Chi tiết Trương Phi khóc, lạy Vân Trường cho ta biết thêm tính cách gì của Trương Phi?
Tìm hiểu chung
Tác giả: La Quán Trung (1330 -1400?)
- Người thích ngao du và chuyên biên soạn các tác phẩm dã sử. Có ảnh hưởng lớn đến thể loại tiểu thuyết dã sử sau này.
- Người có những đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử thời Minh – Thanh ở Trung Quốc.
Tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”
- Tên đầy đủ : “ Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa” -> “Tam quốc chí diễn nghĩa”...
a. Nguồn gốc: 
- Căn cứ + Lịch sử, 
 + Dã sử
 +Truyền thuyết, truyện kể dân gian, tạp kịch, thoại bản. 
Đến đời Thanh, Mao Luân và Mao Tôn Cương chỉnh lí, viết lời bình..thành 120 hồi và lưu truyền đến nay.
b. Thể loại: 
-Tiểu thuyết lịch sử chương hồi(120 hồi)
c. Nội dung
- Kể lại quá trình hình thành và diệt vong của ba tập đoàn phong kiến Ngụy(Tào Tháo) – Thục ( Lưu Bị) – Ngô( Tôn Quyền)
- Thể hiện khát vọng hòa bình, thống nhất của nhân dân.
d. Giá trị tác phẩm:
+ Giá trị lịch sử, quân sự.
+Giá trị văn hóa
+Giá trị văn học
Giá trị nội dung:
 -Phơi bày cục diện chính trị xã hội Trung Hoa cổ đại- một giai đoạn cát cứ phân tranh, chiến tranh loạn lạc, đất nước chia cắt, nhân dân cực kì khốn khổ.
- Nguyện vọng hòa bình, thống nhất, ổn định của nhân dân.
- Tư tưởng ủng Lưu phản Tào.
Giá trị nghệ thuật:
- Nghệ thuật kể truyện theo trình tự thời gian (đặc trưng của tiểu thuyết lịch sử
- Xây dựng các nhân vật đặc sắc.
- Chọn lọc được nhiều sự việc li kì, hấp dẫn (hồi trống Cổ Thành, tam cố thảo lư),...
- Nghệ thuật tả các trận chiến đấu rất đa dạng, phong phú.
3. Đoạn trích: “Hồi trống cổ thành”
-Vị trí: Nửa đầu hồi 28
- Tên hồi: 
“ Chém Sái Dương anh em hòa giải
Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên”
-Nội dung: Thuật lại việc Quan Công đi tìm minh chủ Lưu Bị, qua năm cửa ải, chém sáu tướng Tào, về đến Cổ Thành bị Trương Phi nghi ngờ bội nghĩa, quyết sống mái với người anh em. 
-Bố cục: 3 phần.
+Đoạn đầu: từ đầuTrương Phi ra đón” -> Hoàn cảnh gặp gỡ của hai anh em.
+Đoạn tiếp.chính là Tào” -> Mâu thuẫn giữa hai anh em.
+Đoạn cuối -> Anh em đoàn tụ.
II: Đọc – hiểu văn bản:
Nhân vật Trương Phi:
*Xuất hiện gián tiếp qua lời người dân:
- “Đuổi quan huyện đi”
-“Chiếm lấy thành
-“Mộ quân tậu ngựa
- “..Không ai dám chống lại”
 -> Đầy uy quyền, biết lo toan cho đại nghiệp.
*Khi nghe Tôn Càn báo tin Quan Công đến:
-“Chẳng nói chẳng rằng
- “Mặc áo giáp
-“Vác mâu lên ngựa 
-“Dẫn một nghìn quân, đi tắt ra cửa bắc”
-> Tức giận, hành động bộc phát, trong tâm thế chiến đấu với kẻ thù.
*Khi gặp Quan Công:
- Diện mạo: mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược -> Tức giận.
- Hành động: hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công.
-> Các phản ứng khác thường
->Sử dụng các động từ mạnh làm nổi bật tính cách nóng nảy của Trương Phi.
-Xưng hô: “tao” (3 lần)- gọi Quan Công là “mày” (5 lần), “nó” (3 lần), “thằng” (1 lần)
" Cách xưng hô đầy khinh bỉ như với kẻ thù.
-Lập luận:
+ Bỏ anh ->Bất nghĩa
+Hàng Tào->Bất trung
+ Được phong hầu tứ tước-> Tham
+Đến đây đánh lừa tao
+ Đâu có bụng tốt
+Đến để bắt ta đó
-> Bất nhân.
->Trương Phi là người ngay thẳng, không dung thứ cho kẻ hai lòng.
- Nguyên nhân:
+Nghi ngờ Quan Công đã bội nghĩa.
+Do quan điểm riêng “trung thần thà chịu chết chứ ko chịu nhục, đại trượng phu ko thờ hai chủ” .
->Trương Phi là người trung nghĩa.
* Sái Dương xuất hiện:
-Trương Phi thêm nghi ngờ vì nghĩa Quan Công đem quân đánh mình.
 -> Đẩy mâu thuẫn, hiểu lầm giữa hai nhân vật lên đỉnh điểm ->Yêu cầu Quan Công chém đầu Sái Dương trong 3 hồi trống -> “Thẳng tay đánh trống” 
-> Thái độ mạnh mẽ, dứt khoát của người cương trực.
* Khi Quan Công đã chém đầu Sái Dương:
->Trương Phi vẫn chưa tin hẳn.
-Hỏi kĩ tên lính bị bắt chuyện về Quan Công ở Hứa Đô- một nhân chứng khách quan -> Tin anh và mời hai chị vào thành -> Cẩn thận, tinh tế.
- Nghe lời kể của hai chị dâu " khóc, thụp lạy Vân Trường -> Giàu tình cảm, hết lòng phục thiện.
=> Thông qua miêu tả hành động nhân vật kết hợp với ngôn ngữ kể ngắn, gọn và nghệ thuật tạo tình huống bất ngờ đã giúp tác giả thành công khi miêu tả tính cách nhân vật Trương Phi. Đó là:nóng nảy, bộc trực,quyết đoán nhưng trung nghĩa và hướng thiện.
D. CỦNG CỐ - DẶN DÒ – RÚT KINH NGHIỆM
1. Củng cố:
Theo em, Trương Phi là người tốt hay người xấu? Vậy, em học tập những nét tính cách gì ở Trương Phi?
2.Dặn dò:
Về nhà, các em soạn tiếp bài “Hồi trống cổ thành”và soạn bài đọc thêm “Tào Tháo uống rượu luận anh hùng”
Giáo viên hướng dẫn	Giáo viên thực tập
Phạm Thị Tuyến	Bùi Thị Thúy Hằng