Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 15: Uy-lit-xơ trở về

Ngày soạn: 
Tiết: 15
Bài dạy: UY-LIT-XƠ TRỞ VỀ
(Đọc văn) (Trích sử thi “Ô-đi-xê” của Hômerơ – HiLạp)
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của người Hi Lạp thể hiện qua cảnh đoàn tụ vợ chồng cảm động sau hai mươi năm xa cách (cuộc gặp gỡ Uy-lit-xơ với vợ là Pê-nê-lốp và con trai Tê-lê-mác). Đặc điểm tính cách lí tưởng mẫu mực của các nhân vật trong thời đại “Yêu mãnh liệt, ghét khủng khiếp, tin vô bờ và nghi ngờ dữ dội”.
- Hiểu được đặc điểm diễn biến tâm lí, tính cách của các nhân vật sử thi, đặc điểm nghệ thuật sử thi.
2. Kĩ năng
- Phân tích nhân vật, phân tích đoạn trích tác phẩm tự sự giàu chất trữ tình ở thể loại sử thi cổ đại.
- Cảm thụ văn học, diễn đạt phát biểu miệng. Thuộc bài, nhớ bài.
3.Thái độ
- Yêu quí văn học và sử thi cổ đại, nhà văn Homerơ và các nhân vật huyền thoại lí tưởng của văn học Hi Lạp cổ đại. Rèn luyện và hướng tới hình thành những phẩm chất tốt đẹp, bản lĩnh tự tin, tình cảm thuỷ chung. 
II. CHUẨN BỊ
1. Chuẩn bị của giáo viên
- Đọc SGK, SBT, SGV, TLTK, rút kinh nghiệm từ bài trước, soạn giáo án bài mới.
- Phương án tổ chức lớp học, nhóm học: phát vấn, đàm thoại với cá nhân, tập thể.
2. Chuẩn bị của học sinh
- Ôn bài cũ, thuộc bài, hiểu bài, làm đầy đủ các bài tập ra kỳ trước.
 - Đọc SGK, SBT, TLTK để củng cố kiến thức cũ và chuẩn bị cho bài mới.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn định tình hình lớp (1’): sĩ số , nền nếp.
2. Kiểm tra bài cũ (5’)
 Câu hỏi kiểm tra: Phân tích nhân vật Pê- nê- lốp trong “Uy- lit- xơ trở về”.
 Dự kiến, gợi ý trả lời: Lịch lãm, thuỷ chung, thông minh, thận trọng.
-Khi nhủ mẫu báo tin Uylitxơ trở về: Pê nê lốp thận trọng. 
-Khi đối diện với Uylixơ,Pênêlốp: lòng nàng phân vân,lặng im,sửng sốt…
à cứng cỏi luôn làm chủ bản thân à Trái tim mách bảo nhưng lí trí, sự khôn ngoan buộc nàng thận trọng .
 -Thử thách – đoàn viên.
 ═►Pênêlốp người phụ nữ đẹp nhất trung trinh, chung thuỷ, lịch lãm và rất thông minh. Người phụ nữ biết yêu đầu tiên trong nền văn học thế giới.
3. Giảng bài mới
 - Giới thiệu bài (1’): Qua câu chuyện hấp dẫn về những chiến công của chàng Uylixơ, Hômerơ không chỉ ca ngợi trí thông minh, ý chí, nghị lực phi thường của người anh hùng Hi-Lạp cổ đại mà ông còn biểu dương những tình cảm đẹp đẽ vừa mới nảy sinh: tình quê hương, xứ sở, tình gia đình, tình yêu, tình vợ chồng chung thủy, tình chủ khách, tình chủ tớ… xem đó là sự thiêng liêng cao quý mà con người cần bảo vệ, trân trọng và phát huy. Đoạn trích sau đây với hình tượng Uylixơ và Pênêlốp đã kết tinh được những phẩm chất cao đẹp, lí tưởng nhất mà người Hi-Lạp cổ đại đang khát khao vươn tới.
_Tiến trình bài dạy
Thời gian
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
35’
 HĐ1. Hướng dẫn HS đọc- hiểu văn bản
- Giáo viên hướng dẫn để học sinh nhớ, tái hiện lại các sự kiện, khái quát về Uylixơ và Pênêlốp với những tình huống trước ngày gặp gỡ sau 20 năm.
- Uy- lit- xơ hiện lên với hìn ảnh một người như thế nào?
- Khi bị vợ nghi ngờ, không chấp nhận, Uy- lit- xơ có cử chỉ, thái độ như thế nào?
à Ở Uylixơ có đức tính của một người đàn ông từng trải và giàu bản lĩnh è tính cách lí tưởng của người đàn ông Hi lạp + nhân loại.
- Học sinh nhận xét các phương diện nghệ thuật của đoạn trích và giáo viên gợi ý phân tích.
+ Minh hoạ một số câu trường cú, cách kể tỉ mỉ “trì hoãn sử thi” (giải thích khái niệm)
+ Xây dựng nhân vật có những nét tương quan giữa diễn biến tâm lí và tính cách hai nhân vật.
- Chi tiết chiếc giường này có ý nghĩa gì? Độc đáo như thế nào? Tại sao Homerơ lại chọn nó mà không phải vật khác. Ví dụ: chiếc khăn, nhẫn, bím tóc…?)
HĐ1.Đọc-hiểu văn bản:
- Học sinh nhận xét về tình huống kì vĩ cuối cùng này à đánh giá tài năng của Homerơ.
- Uylixơ hiện lên với hình ảnh một người trí tuệ , tài năng hơn người:
 + Xa nhà 20 năm: chiến đấu + phiêu liêu.
 + Trải qua nhiều gian nan.
 + Trở về, giết 108 kẻ cầu hôn.
 + Đối diện người vợ yêu quí mà vợ lại hoài nghi, không nhận ra.
-Hs trả lời:+ Hành động, cử chỉ: điềm đạm, từ tốn, bình tĩnh, tự tin.
 + Ngôn ngữ, lời nói: điềm tĩnh, giàu tình cảm, giàu sức thuyết phục, tỏ rõ sự am tường về đối tượng.
 +Thái độ, tâm trạng : bình tĩnh, tự tin, hết sức kiên nhẫn và kiềm chế.
 + Khi nhắc đến chiếc giường cưới đặc biệt: xúc động mạnh.
- Hs trả lời: Tình huống thử thách bất ngờ, chi tiết bất ngờ nhưng giàu ý nghĩa (tối ưu): chiếc giường cưới được chính Uylixơ đẽo từ gốc cây cảm lãm và xây căn phòng xung quanh à không di chuyển được.
- HS đọc kỹ phần ghi nhớ.
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích
1. Hoàn cảnh cuộc hội ngộ
2. Nhân vật Pênêlốp
3. Nhân vật Uylixơ
è Uylixơ điềm tĩnh, kiên nhẫn, từng trãi, giàu tình cảm, thuỷ chung à Đây là đức tính của người anh hùng lí tưởng giúp Uylixơ vượt qua khó khăn thử thách để trở về với người vợ và gia đình mến yêu.
3. Nghệ thuật đoạn trích:
- Nghệ thuật kể chuyện sinh động tỉ mỉ bằng lối kể trì hoãn sử thi bằng những câu trường cú dài đuôi và ngôn ngữ giàu hình ảnh đặc trưng của sử thi Hi Lạp.
- Xây dựng nhân vật, miêu tả khắc hoạ tính cách nhân vật sinh động. Diễn biến tâm lý nhân vật được miêu tả tỉ mỉ phù hợp với tính cách. Xây dựng nhân vật theo kết cấu hô ứng, tương hỗ, logíc và hệ thống.
- Xây dựng, lựa chọn và xử lý tình huống rất tài tình, có ý nghĩa sâu sắc: bí mật giải nghi chính là chiếc giường kỉ niệm không ai ngờ đến. Đây là biểu tượng của một hôn nhân hạnh phúc và bền vững không thể phá vỡ bất chấp mọi hoàn cảnh, là sợi dây tình cảm vợ chồng Pênêlốp & Uylixơ.
è Đoạn trích gây sự thú vị và hấp dẫn đối với nhiều thế hệ.
1’
HĐ2. GV hướng dẫn HS tổng kết
- Khái quát giá trị nội dung tác phẩm?
HĐ2.Tổng kết
-Trả lời
III. Tổng kết
- Phẩm chất lí tưởng của nhân vật sử thi: thông minh, giàu tình cảm, giàu nghị lực để vượt qua nhiều thử thách cam go của cuộc đời.
- Thái độ, cảm hứng nhân đạo của tác giả àca ngợi, đồng cảm, cảm thông với con người, quan tâm đến hạnh phúc của con người.
1’
HĐ3.Củng cố bài
Vẻ đẹp nhân vật sử thi
HĐ3. Củng cố bài
*Ý nghĩa văn bản: Ca ngợi sức mạnh kì diệu của trí tuệ Hi Lạp cổ đại và khát vọng đấu tranh bảo vệ hạnh phúc gia đình.
4. Dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết học tiếp theo (1’)
 Học sinh học kĩ bài và chuẩn bị bài: “Trả bài làm văn số 1”
IV.RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG
…………………………………………………………………………