Giáo án Ngữ văn 10 - Lê Thị Ánh Nguyệt - Vợ chồng A Phủ

Sinh viên: Lê Thị Ánh Nguyệt Ngày soạn: 20 /10/ 2013
Lớp: Sư phạm Ngữ văn K10 Ngày dạy: 22 /10/ 2013
Tiết: PPCT 55,56
Đọc văn: VỢ CHỒNG A PHỦ
 Tô Hoài
A. Mục tiêu bài học:
Giúp HS:
- Hiểu được cuộc sống cơ cực, tối tăm của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao dưới ách áp bức, thống trị của thực dân pháp và phong kiến tay sai; quá trình người dân tộc thiểu số thức tỉnh, từng bước giác ngộ cách mạng và vùng lên tự giải phóng đời mình và đi theo tiếng goi của Đảng.
- Thấy được những đóng góp của tác giả trong nghệ thuât khắc hoạ tính cách nhân vật, lối kể chuyện linh hoạt, sự tinh tế trong diễn tả thế giới nội tâm, am hiểu về phong tục tập quán người Mông, lời văn tinh tế mang màu sắc dân tộc và giàu chất thơ.
- Rèn kỹ năng đọc hiểu tác phẩm tự sự
- Bồi dưỡng tình yêu thương con người
B. Phương tiện thực hiện:
 Sách giáo khoa, sách giáo viên, chuẩn kiến thức kỹ năng, giáo án 
C. Cách thức tiến hành:
Giáo viên tổ chức giờ học kết hợp với các phương pháp đọc diễn cảm, gợi tìm, giảng bình
D. Tiến trình dạy học:
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ: không
3. Giới thiệu bài mới
4. Hoạt động dạy học
Hoạt động của Giáo viên và Học sinh
Nội dung cần đạt
?Hãy cho biết tác giả Tô Hoài đã được học ở chương trình lớp mấy với tác phẩm gì?
HS đọc tiểu dẫn trong SGK
? Thông qua phần tiểu dẫn mà bạn vừa đọc và sự chuẩn bị bài ở nhà em nào có thể khái quát những nét chính về cuộc đời của tác giả Tô Hoài
HS phát biểu ý kiến
GV nhấn mạnh. Ghi ý chính
? Em hãy nêu một số tác phẩm của Tô Hoài
? Hãy nêu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm
HS trả lời
GV nhận xét 
? Qua phần chuẩn bị bài ở nhà em nào có thể tóm tắt tác phẩm 
HS kể tóm tắt 
GV nhận xét HS đọc đoạn mở đầu “ Ai ở xa về… con trai thống lí Pá tra”
? Qua đoạn văn bạn vừa đọc em thấy nhân vật Mi được tác giả giới thiệu như thế nào? Nhận xét về cách giới thiệu của tác giảI( có tác dụng gì?)
HS trả lời
GV nhận xét và rút ra ý chính , GV có thể so sánh với sự xuất hiện của Chí Phèo- Nam Cao
? Trước khi về làm dâu Mị là cô gái như thế nào? Có gì đặc biệt hay không? Hãy nêu một vài chi tiết cho thấy điều đó 
HS suy nghĩ và lần lượt trả lời
GV gợi ý 
HS trả lời, GV nhận xét
? Bị bắt về làm dâu Mị đã có hành động gì?
HS trả lời
GV nhận xét
 ? Qua tìm hiểu vừa rồi em thấy Mị là cô gái có phẩm chất như thế nào? Cô gái đó có đáng được hưởng hạnh phúc không?
HS phát biểu ý kiến
GV nhận xét, rút ra ý chính.
? Khi về làm dâu điều gì đã ám ảnh và đeo bám Mị.
HS suy nghĩ, phân tích, trả lời
GV nhận xét.
? Em hiểu như thế nào là “ Con dâu gạt nợ” 
HS suy nghĩ, phân tích, trả lời
GV nhận xét, 
? Khi làm dâu Mị có được hưởng sung sướng ở vị thế con dâu nhà thống lí giàu có nhất vùng không? Các chi tiết chứng minh
HS đọc, tìm dẫn chứng, trả lời
? Bên cạnh sự đày đoạ về thể xác Mị còn chịu sự đày đoạ gì nữa không ?
HS suy nghĩ trả lời câu hỏi
GV gợi ý nếu HS chưa tìm ra câu trả lời
GV nhận xét, bình luận
? Số phận của Mị đã nói lên điều gì ?
HS suy nghĩ, phân tích, trả lời
GV nhận xét. 
? Khi đêm tình mùa xuân tới điều gì đã đánh thức cõi lòng Mị, khiến Mị hồi tưởng về quá khứ?
HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi
GV nhận xét
? Khi được đánh thức, nhớ về quá khứ, Mị đã có hành động gì?
HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi
GV nhận xét
? Tại sao khi được đánh thức Mị lại muốn ăn lá ngón tự tử? 
HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi
GV nhận xét, bình luận
? Mị đã được đánh thức nhưng cuối cùng có giải thoát khỏi sự đày đoạ đó không ?
HS trả lời
GV nhận xét. Rút ra ý chính.
? HS đọc đoạn văn thể hiện tâm trạng của Mị khi nhìn thấy A Phủ bị trói đứng.
? Điều gì đã khiến Mị cắt dây trói cho A Phủ?
HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi
GV nhận xét
? Hành động cắt dây trói cho A Phủ đã nói lên điều gì.
HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi
GV nhận xét
? Vì sao Mị chạy theo A Phủ? Hành động chạy theo A Phủ đã nói lên điều gì?
HS suy nghĩ, trả lời.
GV nhận xét
? Em có nhận xét gì về phẩm chất của A Phủ?
 HS lần lượt phát biểu ý kiến
GV nhận xét, bổ sung ý chính
? Qua lời nói và hành động của A Phủ( khi đánh A Sử, làm mất bò, tự trói mình) em thấy A Phủ là người có tính cách như thế nào ? 
HS suy nghĩ trả lời
GV gợi ý cho HS 
HS tiếp tục trả lời
GV nhận xét, ghi ý chính
? A Phủ là người có số phận như thế nào?
HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi
GV nhận xét
? Qua hình tượng nhân vật A Phủ, tác giả muốn nói lên điều gì?
HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi
GV nhận xét
? Qua bài học em có nhận xét gì về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm?
HS lần lươt nêu lên nhận xét của mình
GV nhận xét, tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật 
GV củng cố lại bài học 
GV nhắc nhở HS học phần ghi nhớ trong SGK
GV rút kinh nghiệm cho bản thân
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Tô Hoài (1920) tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê ở Hà Đông( Hà Nội)
- Là nhà văn lớn có số lượng tác phẩm kỉ lục trong nền văn học hiện đại Việt Nam với gần 200 đầu sách 
- Có vốn hiểu biết phong phú, sâu sắc về phong tục tập quán của nhiều vùng miền trên đất nước ta.
- Ông được mệnh danh là nhà văn của đề tài Hà Nội, đề tài miền núi, đề tài thiếu nhi
- Tác phẩm tiêu biểu: Dế mèn phiêu lưu ký, O chuột, Truyện Tây Bắc…
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác 
- “Vợ chồng A Phủ” viết năm 1952, in trong tập “ Truyện Tây Bắc” – là kết quả của 8 tháng tham gia chiến dich Tây Bắc, trong chiến dich này Tô Hoài đã sống và gắn bó nghĩa tình với đồng bào dân tộc nơi đây, đó là nguồn cảm hứng để Tô Hoài viết tác phẩm này.
b. Tóm tắt
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Mị- Bông hoa đẹp của núi rừng Tây Bắc
a. Phẩm chất của Mị
* Trước khi về làm dâu
- Là cô gái xinh đẹp, có tài thổi sáo, nhiều người mê, “Trai đến đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị”, “Mị thổi sáo giỏi, Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị”
- Là người con hiếu thảo, ý thức cao về lòng tự trọng “ Con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”.
- Ý thức cao về hạnh phúc lứa đôi, về tình yêu tự do : bị bắt về làm dâu đã phản kháng rất quyết liệt
+ Suốt mấy tháng liền đêm nào Mị cũng khóc.
+ Tìm lá ngón tự tử.
-> Mị là cô gái xinh đẹp, tài năng, bên cạnh đó là người con rất mực hiếu thảo, ý thức cao về hạnh phúc đôi lứa, về tình yêu tự do.
b. Số phận của Mị
- Bị ám ảnh là con dâu gạt nợ
+ Con dâu: người thân, người trong nhà với thống lí Pá tra- người giàu có, quyền thế, sang trọng nhất bản Hồng Ngài
 +Con nợ: Mị phải đánh đổi tuổi trẻ, tình yêu, tự trọng của mình, lấy thân thay cha mẹ trả món tiền nợ 
- Thể xác bị đày đoạ
+ Mị như một kẻ đầy tớ, nô tì không công phải làm việc quần quật suốt ngày đêm, thân Mị như một kẻ tôi đòi bị vắt kiệt sức lao động.
+Bị A Sử đánh đập tàn nhẫn 
 “Ở lâu trong cái khổ… con ngưa”
- Bị đày đoạ về tinh thần 
+ Căn buồng của Mị như một cái nhà ngục ở trần gian, nơi đây đã cầm cố tuổi xuân của Mị, đã làm tê liệt niềm khao khát tự do, hạnh phúc của Mị.
+ Suốt ngày Mị không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa. 
-> Như vậy hình thức bên ngoài Mị là con dâu nhưng thực chất Mị là con nợ, là nô tì, nô lệ làm không công cho nhà thống lí Pá tra. Mị đã cam chịu, nhẫn nhục, bất lực, buông xuôi trước số phận.
=> Số phận éo le của Mị đã phản ánh trung thực hiện thực tăm tối, tàn bạo và bất công trong xã hội miền núi phía bắc nước ta trước cách mạng.
c) Sự trỗi dậy của Mị
* Trong đêm tình mùa xuân
- Đêm tình mùa xuân tới, tiếng sáo đã đánh thức cõi lòng Mị, “Tiếng sáo vang đến từ đầu núi, gần hơn từ đầu làng, tiếng sáo trong lòng Mị”, “Tiếng sáo lửng lơ, trong đầu Mị rập rờn tiếng sáo, Mị thổi lá và quên đi thực tại nhớ về quá khứ , Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng, Mị thấy mình còn trẻ, Mị muốn đi chơi”.
- Hành động của Mị:
+ Uống rượu ừng ực từng bát.
+ Muốn ăn lá ngón tự tử
+ Mị quấn lại tóc, lấy váy áo đi chơi.
+ Không quan tâm đến sự có mặt của A Sử.
-Bị đày đoạ về thể xác và tinh thần, Mị đã cam chịu, nhẫn nhục, bất lực, buông xuôi trước số phận.
- Khi được đánh thức mọi khao khát trỗi dậy, Mị lại nghĩ về hoàn cảnh sống thực tại, muốn ăn lá ngón tự tử “ Nếu có nắm lá ngón trong tay …nhớ lại nữa”.
- Mị đã trỗi dậy nhưng cuối cùng lại bị A Sử dập tắt ( bị trói đứng vào cột nhà).
=> Sức sống tiềm tàng ở Mị, niềm khao khát sống đang chờ cơ hội bùng phát.
* Mị cởi trói cho A Phủ
- Sau đêm “ nổi loạn” , Mị trở về với lối sống lầm lũi, cam chịu
- Dòng nước mắt của A Phủ đã thức tỉnh tâm hồn Mị.
“Nhìn thấy hai dòng nước mắt đang bò xuống giữa hai hòn má đen xạm lại, Mị chợt nhớ đến mình của mùa xuân năm trước…”
 + Nghĩ đến mình: thương mình 
+ Thương người: A Phủ
+ Căm ghét cha con Pá tra.
- Hành động cắt dây, cởi trói cho A Phủ cho thấy tình thương đã chiến thắng nỗi sợ hãi, lòng căm thù đã thôi thúc hành động của Mị nhanh hơn
- Hành động táo bạo đó đã giúp Mị cởi trói cho A Phủ và đồng thời giải thoát cho chính mình. Lúc này nỗi sợ và lòng ham sống đã trôi dậy
=> Âm thầm và mãnh liệt là hai nét tính cách nỗi bật trong con người Mị
2. A Phủ - chàng trai đầy nghĩa khí
a) Phẩm chất của A Phủ 
- Mồ côi cha mẹ từ bé, không người thân thích.
- Khoẻ mạnh,sống sót qua nạn dịch, lưu lạc đến Hồng Ngài , sống bằng nghề làm thuê làm mướn. 
- Tài hoa khéo léo “ Đẽo cày, đục cuốc, săn bò tót rất giỏi”, nhưng nghèo đến nỗi không thể lấy nổi vợ
- Ngang bướng không sợ uy quyền.
 “ Một người to lớn chạy vụt ra ném con quay vào mặt A Sử”
+ Không một lời kêu than khi bị bọn thống lí đánh đập, trói đứng
+ Khi trở thành người làm công gạt nợ, A Phủ vẫn là con người tự do, không sợ cường quyền, kẻ ác. 
+ Khi để hổ ăn mất bò, A Phủ vác nửa con bò về, táo bạo đề nghị đi bắt hổ
b. Số phận của A Phủ
- Sống bằng nghề làm ở đợ cho nhà giàu.
- Làm nô lệ suốt đời cho Pá Tra .
-> A phủ là người có số phận rất đáng thương nhưng cũng là người tài hoa, khéo léo. Ở A Phủ có cá tính mạnh mẽ, gan góc, nói ít, làm nhiều, táo bạo, gan lì, chịu đựng, quyết liệt.
=> Qua số phận của A Phủ tác giả đã tái hiện lại hiện thực xã hội miền núi phía bắc vá số phận của những người nông dân nghèo tăm tối, qua đó tác giả đã chỉ ra con đường tự giải phóng cho những người nô lệ này.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Giá trị hiện thực, nhân đạo sâu sắc
2. Nghệ thuật
- Nghệ thuật trần thuật
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật
- Biệt tài miêu tả thiên nhiên, phong tục tập quán
GV củng cố, dăn dò , rút kinh nghiệm bài dạy