Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Tiết 48, Bài 23: Kinh tế, văn hóa thế kỷ XVI-XVIII - Năm học 2018-2019

Ngày dạy : 28/2-1-2/3/2019
Lớp dạy : 7A2-7A1-7A3
Tuần : 25
Tiết : 48
 BÀI 23: KINH TẾ - VĂN HOÁ THẾ KỈ XVI - XVIII
I. KINH TẾ
Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định lớp: (1’)
2. Kiểm tra bài cũ (6’) Em hãy thuật lại cuộc chiến tranh Trịnh Nguyễn, Kết quả?
3. Dạy nội dung bài mới: Chiến tranh liên miên giữa hai thế lực phong kiến Trịnh-Nguyễn gây biết bao tổn hại, đau thương cho dân tộc. Đặc biệt sự phân chia cát cứ kéo dài đã ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển chung của đất nước. Tình hình kinh tế văn hoá có đặc điểm gì?
Thời lượng
HOẠT ĐỘNG DẠY CỦA GV
HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HS
NỘI DUNG VIẾT BẢNG
15’
15’
Hỏi:Đàng Ngoài khi chưa có chiến tranh tình hình sản xuất nông nghiệp như thế nào?
Hỏi: Ở Đàng Ngoài, chúa Trịnh có quan tâm đến sản xuất không?
Hỏi: Cường hào đem cầm bán ruộng đất công đã ảnh hưởng tới sản xuất và đời sống nhân dân như thế nào?
Hỏi:Ở Đàng Trong, chúa Nguyễn có quan tâm đến sản xuất không? Nhằm mục đích gì?
Hỏi: Chúa Nguyễn có biện pháp gì để khuyến khích khai hoang?
Hỏi: Với những biện pháp đó đưa đến kết quả gì?
Hỏi: Chúa Nguyễn còn làm gì để mở rộng đất đai xây dựng cát cứ?
Hỏi: Phủ Gia Định gồm có mấy dinh? Thuộc những tỉnh nào hiện nay?
GV: Chỉ trên bản đồ Việt Nam ngày nay vị trí các địa danh nói trên.
Hỏi:Theo em tính tích cực của chúa Nguyễn trong việc phát triển nông nghiệp là gì?
Hỏi: Sự phát triển sản xuất có ảnh hưởng như thế nào đến tình hình xã hội?
Hỏi: Em có nhận xét gì về nền nông nghiệp Đàng Trong và Đàng Ngoài?
* Tiểu kết: Thế kỉ XVI – XVIII, do triều đình phong kiến suy yếu luôn thay đổi, chiến tranh liên tiếp xảy ra. Đời sống nhân dân cực khổ, tuy vậy nền kinh tế nông nghiệp giữa hai miền có khác nhau: Đàng Ngoài ngừng trệ do chúa Trịnh không quan tâm đến sản xuất. Đàng Trong mặc dù chúa Nguyễn thúc đẩy tạo điều kiện cho sản xuất phát triển với mục đích chống đối lại họ Trịnh nhưng nền nông nghiệp Đàng Trong lại phát triển rõ rệt.
Bên cạnh sự phát triển của nông nghiệp thì thủ công nghiệp và buôn bán cũng phát triển.
Hỏi:Nước ta có các nghề thủ công nào tiêu biểu?
Hỏi: Em có nhận xét gì khi quan sát hình này?
- Sự xuất hiện nhiều mặt hàng thủ công có giá trị được sản xuất ở các làng thủ công là những trung tâm thủ công nghiệp góp phần phát triển kinh tế đất nước.
Hỏi: Em hãy kể tên những làng thủ công có tiếng ở nước ta thời xưa và hiện nay?
Nhiều lái buôn phương Tây khen đường nước ta “tốt nhất trong khu vực” là mặt hàng bán rất chạy, đường rất trắng và mịn hạt, đường phèn tinh khiết, trong suốt”.
Hỏi:Hoạt động thương nghiệp diễn ra như thế nào?
Em có nhận xét gì về hoạt động của các chợ và các phố phường?
Hỏi: Nơi em ở có những chợ, phố nào?
Hỏi: Ngoại thương diễn ra như thế nào?
Hỏi: Chúa Trịnh, chúa Nguyễn có thái độ như thế nào với việc buôn bán của người nước ngoài?
Hỏi: Tại sao Hội An trở thành thương cảng lớn nhất Đàng Trong?
Hỏi: Quan sát H52 tr112. Em có nhận xét gì về tranh vẽ này?
Hỏi: Vì sao đến giai đoạn sau chúa Trịnh - Nguyễn hạn chế ngoại thương?
- Đàng Ngoài khi chưa diễn ra chiến tranh: thời Mạc Đăng Dung được mùa, nhà nhà no đủ (168 – 169).
Sau đó những cuộc xung đột kéo dài giữa các tập đoàn phong kiến làm cho sản xuất nông nghiệp bị phá hoại nghiêm trọng.
- Chính quyền Lê - Trịnh ít quan tâm đến thuỷ lợi và tổ chức khai hoang.
- Ruộng đất công làng xã bị cường hào đem cầm bán, trong xã thôn bọn sâu mọt bán ngôi thứ, thác cớ chi tiêu việc kiện, đem cầm đợ ruộng công. Chi tiêu 3 – 4 phần thì vào túi riêng 6 – 7 phần.
- Nhân dân không có ruộng cày cấy nên mất mùa, đói kém xảy ra dồn dập, nghiêm trọng nhất là vùng Sơn Nam (Hà Đông, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, Ninh Bình, Hưng Yên) và vùng Thanh - Nghệ. Nông dân phải bỏ làng đi phiêu tán khắp nơi.
- Đàng Trong: Chúa Nguyễn ra sức khai thác vùng Thuận Quảng để củng cố cơ sở cát cứ. -> Chính quyền tổ chức di dân đi khẩn hoang, cấp nông cụ, lương ăn, lập thành làng ấp. Năm 1711, ở Thuận Hoá chúa Nuyễn chiêu dân lưu vong, tha tô thuế, binh dịch trong 3 năm khuyến khích họ trở về quê quán làm ăn. Tính đến năm 1776, số dân đinh tăng lên 126.857 suất, số ruộng đất tăng lên 265.507 mẫu. 
- Mục đích: Xây dựng kinh tế giàu mạnh để chống lại họ Trịnh.
- Cung cấp nông cụ, lương ăn, lập thành làng ấp.
- Số dân đinh tăng 126.857 suất.
- Số ruộng đất tăng 265.507 mẫu.
- Năm 1698, Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lý, phía nam đặt phủ Gia Định, sáp nhập vùng đất Mĩ Tho, Hà Tiên cũng được sáp nhập vào phủ này. Đến giữa thế kỉ XVIII, vùng đồng bằng sông Cửu Long có nhiều thôn xã mới.
- Phủ Gia Định gồm hai dinh: Dinh Trấn Biên (Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước) và dinh Phiên Trấn (Thành phố ìô Chí Minh, Long An, Tây Ninh).
- Lợi dụng thành quả lao động để chống đối lại họ Trịnh song những biện pháp chúa Nguyễn thi hành có tác dụng thúc đẩy nông nghiệp Đàng Trong phát triển mạnh nhất là vùng đồng bằng sông Cửu Long, năng xuất lúa tăng cao.
- Hình thành tầng lớp địa chủ lớn, chiếm đoạt ruộng đất nhưng nhìn chung đời sống nhân dân vẫn ổn định.
- Đàng Ngoài ngưng trệ.
- Đàng Trong phát triển.
HS: Đọc từ đầu đến Gia Định (Thành phố Hồ Chí Minh).
- Ở thế kỉ XVII, xuất hiện nhiều làng thủ công: dệt vải lụa, gốm, rèn sắt, đúc đồng, dệt chiếu, làm giấy, khắc bản in
- Trong đó có hai nghề thủ công tiêu biểu là làm gốm Bát Tràng và đường.
Quan sát H51: Bình gốm Bát Tràng sản xuất năm 1627.
- Hai chiếc bình rất đẹp, men tráng ngà, hình khối và đường nét hài hoà, cân đối đây là một trong những sản phẩm được người nước ngoài rất ưa thích, gốm Bát Tràng được ưa chuộng.
- Gốm Thổ Hà (Bắc Giang), Bát Tràng (Hà Nội).
- Dệt La Khê (Hà Tây).
- Rèn sắt ở Nho Lâm (Nghệ An), Hiền Lương, Phú Bài (Thừa Thiên - Huế).
- Các làng đường mía ở Quảng Nam
- Xuất hiện các chợ, phố xá và các đô thị.
- Việc trao đổi hàng hoá rất phát triển.
- Phố rộng, lát gạch.
- Phố phường xếp theo hàng ngang.
HS: Đọc phần chữ nghiêng (tr111) (139 SGV)
- Trong thế kỉ XVII, nhiều thương nhân châu Á: Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Đông Nam Á và châu Âu (Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh, Pháp) đến Phố Hiến , Hội An buôn bán tấp nập. Họ mở cửa hàng bán len dạ, đồ pha lê. Và mua tơ tằm, đường, trầm hương, ngà voi
- Ban đầu tạo điều kiện cho họ vào buôn bán để nhờ họ mua vũ khí.
- Về sau các chúa thi hành chính sách hạn chế ngoại thương do vậy nửa sau thế kỉ XVIII các thành thị suy tàn dần.
- Vì đây là trung tâm buôn bán, trao đổi hàng hoá.
- Gần biển thuận lợi cho các thuyền buôn nước ngoài vào.
- Phố xá đông đúc, tấp nập, nhộn nhịp thuyền bè qua lại đông đúc, gần bờ nên rất thuận lợi.
- Họ sợ người phương Tây có ý đồ xâm chiếm nước ta.
1. Nông nghiệp:
- Nông nghiệp ở Đàng Ngoài:
+ Chính quyền Lê - Trịnh ít quan tâm đến sản xuất nộng nghiệp
+ Ruộng đất công bị cường hào đem cầm bán.
+ Ruộng đất bỏ hoang, mất mùa, đói kém, nông dân phải bỏ làng đi phiêu tán.
- Nông nghiệp Đàng Trong:
+ Các chúa Nguyễn tổ chức di dân khai hoang, cấp lương ăn, nông cụ, thành lập làng ấp mới ở khắp vùng Thuận - Quảng.
+ Năm 1698, Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lí phía nam, đặt phủ Gia Định.
+ Nhờ khai hoang và điều kiện tự nhiên nên nông nghiệp phát triển nhanh, nhất là vùng đồng bằng sông Cửu Long.
2. Sự phát triển của nghề thủ công và buôn bán 
- Thủ công nghiệp:
Từ XVII, xuất hiện thêm nhiều làng thủ công : gốm Thổ Hà (Bắc Giang), Bát Tràng (Hà Nội), dệt La Khê (Hà Nội), rèn sắt ở Nho Lâm (Nghệ An)...
- Thương nghiệp:
+ Buôn bán phát triển, nhất là ở các vùng đồng bằng và ven biển
+ Xuất hiện thêm một số đô thị như Phố Hiến (Hưng Yên), Thanh Hà (thừa Thiên - Huế), Hội An (Quảng Nam), Gia Định (Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay)..
+ Buôn bán với nước nhưng từ nửa sau XVIII, các thành thị suy tàn dần.
 * Sơ kết bài học: TK XVI – XVIII mặc dù đất nước gặp nhiều khó khăn nhưng nền kinh tế nước ta vẫn có bước phát triển nhất là Nông nghiệp Đàng Trong.
4. Củng cố, luyện tập (6’)
- Ở Đàng Trong, chúa Nguyễn đã làm gì để phát triển nông nghiệp?
- Tại sao Hội An trở thành phố cảng lớn nhất ở Đàng Trong?
5. Hướng dẫn HS tự học ở nhà (2’)
- Học thuộc bài.
- Đọc trước phần II. Văn hoá.