Giáo án Lịch sử 10 - Tiết 41, Bài 32: Cách mạng công nghiệp ở Châu Âu

Ngày soạn: 26/3/2013 
Tiết : 41 Chương II CÁC NƯỚC ÂU - MĨ (Từ đầu thế kỉ XIX đến nửa đầu thế kỉ XX) 
 Bài 32 CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP Ở CHÂU ÂU.
 (1 tiết)
I. MỤC TIÊU:
Kiến thức: Sau khi học xong bài, yêu cầu HS nắm được:
- Nắm được các mốc thời gian và thành tựu chủ yếu của CM công nghiệp ở các nước Anh, Pháp, Đức.
- Nắm được hệ quả CM công nghiệp về kinh tế, xã hội và ý nghĩa của nó đối với sự phát triển của CNTB.
- Hiểu được tác dụng của cuộc CMCN đối với việc xây dựng đất nước trong thời kì CNH-HĐH hiện nay.
Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng khai thác tranh ảnh trong SGK, phân tích, đánh giá bước phát triển của 
máy móc, tác động của CM công nnghiệp đối với kinh tế - xã hội.
Thái độ: Cùng với việc nâng cao NSLĐ, giai cấp tư sản bóc lột công nhân ngày càng tinh vi và triệt để hơn. Đời sống của người lao động bị sa sút do đồng lương thấp kém, mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản ngày càng thêm sâu sắc.
II. CHUẨN BỊ:
Chuẩn bị của thầy: 
- Tham khảo tài liệu giảng dạy lịch sử kinh tế, văn hoá ở trường PTTH - NXB GD.
- Tranh ảnh về những phát minh công nghiệp trong thời kì naỳ.
- Lược đồ nước Anh.
- Phương án tổ chức: HĐ cá nhân, cả lớp, nhóm.
 2. Chuẩn bị của trò: 
- SGK, đọc trước bài trong SGK.
- Tìm tranh ảnh GV giới thiệu.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC: 6 phút
 1. Ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số, thái độ học tập của HS.
 2. Kiểm tra bài cũ: Lập niên biểu diễn biến cách mạng Pháp qua các giai đoạn.
 Tại sao nói thời kì chuyên chính Gia-cô-banh là đỉnh cao của cách mạng Pháp?
3.Giảng bài mới: Cuối TK XVIII - TK XIX, ở các nước châu Âu đã có bước phát triển nhảy vọt trong lĩnh vực sản xuất. Đó là cuộc cách mạng nhằm thực hiện cơ khí hoá nền sản xuất thay thế cho lao động thủ công. Vì thực chất đây là cuộc cách mạng kĩ thuật nhằm tạo ra năng suất lao động cao hơn. Để nắm vững những thành tựu chủ yếu của cách mạng công nghiệp ở các nước Anh, Pháp, Đức như thế nào? Hệ quả của cách mạng công nghiệp ra sao, chúng ta cùng tìm hiểu nội dung bài học hôm nay. 
TI ẾN TR ÌNH TI ẾT D ẠY:
 5’
12’
 6’
HĐ1: Cả lớp, cá nhân.
GV: Sau lật đổ chế độ PK, giai cấp tư sản lên nắm chính quyền đã tăng cường củng cố vị trí của mình bằng việc phát triển kinh tế công nghiệp, tạo ra NSLĐ cao, khẳng định tính hơn hẳn của PTSX - TBCN so với PTSX - PK vốn đã lạc hậu.
HỎI: Vì sao CM công nghiệp diễn ra đầu tiên ở Anh?
GV nhấn mạnh: Yếu tố quan trọng hàng đầu của sự quá độ từ sản xuất thủ công sang sản xuất máy móc là sự tích luỹ tư bản nguyên thuỷ (vốn ban đầu).
HĐ nhóm.
GV chia HS thành các nhóm, nêu nhiệm vụ như sau:
Hãy cho biết mốc thời gian và những thành tựu chủ yếu của CM công nghiệp Anh?
GV nhận xét kết hợp với trình bày và phân tích như nội dung cơ bản.
HỎI: Tại sao CM công nghiệp lại bắt đầu từ ngành công nghiệp nhẹ? 
GV gợi ý: Vốn, thị trường, công nhân.
GV nhận xét, chốt ý.
HĐ cá nhân.
GV trình bày: 1784 Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước và được đưa vào sử dụng.
HỎI: Việc phát minh ra máy hơi nước và đưa vào sử dụng có ý nghĩa gì?
GV trình bày: Bên cạnh việc phát minh máy hơi nước, ngành luyện kim cũng có những tiến bộ về kĩ thuật: 1735 phát minh phương pháp nấu than cốc, 1784 lò luyện gang đầu tiên được xây dựng, ngành giao thông vận tải cũng có bước tiến lớn, đầu TK XIX tàu thuỷ và xe lửa đã xuất hiện với đầu máy chạy bằng hơi nước 
GV kết luận: Đến giữa TK XIX Anh được mệnh danh là Công xưởng của thế giới, Luân Đôn trở thành trung tâm thương mại với 80 vạn dân.
GV giới thiệu cho HS trên lược đồ nước Anh. 
HĐ1:
HS dựa vào vốn hiểu biết của mình và SGK trả lời câu hỏi:
- Anh có những điều kiện chuẩn bị cho CM công nghiệp diễn ra sớm hơn các nước khác. 
- Kinh tế TBCN phát triển mạnh nhất là trong lĩnh vực công nghiệp.
- Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn, tạo điều kiện cho giai cấp tư sản tích luỹ vốn để đầu tư vào công nghiệp trong nước.
HS hoạt động theo nhóm, dựa vào SGK tìm hiểu và cử đại diện trình bày kết quả của nhóm mình. HS có thể bổ sung cho bạn.
HS dựa vào vốn kiến thức trả lời: Những ngành này có truyền thống và phát triển mạnh mẽ ở Anh, thu hồi vốn nhanh, sản phẩm có thị trường tiêu thụ rộng.
HS dựa vào SGK trả lời: 
- Nhờ có máy hơi nước mà các nhà máy có thể xây dựng ở những nơi thuận tiện (không phụ thuộc vào điều kiện địa lí: phải gần sông, suối và thời tiết)
- Tốc độ sản xuất và năng suất lao động tăng lên rõ rệt, giảm sức lao động cơ bắp con người. Lao động chân tay dần được thay thế bằng lao động máy móc.
HS nắm được:
- 1814 Xti-phen-xơn chế tạo thành công chiếc xe máy xe lửa đầu tiên.
- 1825 nước Anh khánh thành đoạn đường sắt đầu tiên
HS thấy được sự biến đổi của Anh về cơ cấu kinh tế và dân cư sau CMCN.
1. Cách mạng công nghiệp ở Anh:
- Những năm 60 - TK XVIII, Anh là nước đầu tiên tiến hành CM công nghiệp:
+ Cách mạng tư sản nổ ra sớm, chính quyền thuộc về giai cấp tư sản.
+ Kinh tế TBCN phát triển mạnh.
+ Có hệ thống thuộc địa lớn.
- Những phát minh về máy móc:
+ Năm1764, Giêm Ha-gri-vơ đã sáng chế ra máy kéo sợi Gien-ni.
+ Năm 1769, Ác-crai-tơ chế tạo ra máy kéo sợi chạy bằng sức nước.
+ Năm 1779, Crơm-tơn cải tiến máy kéo sợi tạo ra sản phẩm đẹp, bền hơn.
+ Năm 1785, Các-rai chế tạo máy dệt chạy bằng sức nước, năng suất tăng 40 lần.
+ Năm 1784, Giêm-Oát phát minh ra máy hơi nước và đưa vào sử dụng.
- Luyện kim: 
 + Năm 1735, phát minh ra phương pháp nấu than cốc luyện gang thép. 
 + Năm 1784 lò luyện gang đầu tiên được xây dựng.
- Giao thông vận tải: Năm 1814 Xti-phen-xơn chế tạo thành công đầu máy xe lửa.
=> Giữa thế kỉ XIX Anh trở thành công xưởng thế giới.
 2’
HĐ2: Cả lớp, cá nhân.
GV trình bày và phân tích: CM công nghiệp ở Pháp được bắt đầu từ các ngành công nghiệp nhẹ vào những năm 30-TKXIX và phát triển mạnh vào những năm 1850-1870. 
HỎI: Tác động của CM công nghiệp đối với kinh tế - xã hội của nước Pháp?
GV nhận xét, chốt ý.
HĐ cả lớp và cá nhân.
GV giới thiệu quá trình diễn ra cuộc CM: Diễn ra những năm 40-TK XIX, mặc dù đất nước bị còn chia xẻ thành nhiều tiểu quốc và giai cấp tư sản chưa lên nắm chính quyền. Đến giữa TKXIX tốc độ phát triển công nghiệp Đức đạt mức kỉ lục.
HỎI: CM công nghiệp tác động vào nông nghiệp như thế nào?
HỎI: Vì sao CM công nghiệp ở Pháp, Đức diễn ra muộn nhưng tốc độ lại nhanh?
HĐ2:
HS nắm được: Trong khoảng 20 năm, số máy hơi nước của Pháp tăng hơn 5 lần ( từ 5.000 chiếc lên 27.000 chiếc); Chiều dài đường sắt tăng 5,5 lần (từ 3.000 km lên 16.500km) Tàu chạy bằng hơi nước tăng hơn 3,5 lần.
HS dựa vào SGK trả lời:
- Đưa kinh tế Pháp vươn lên mạnh mẽ, công nghiệp Pháp đứng thứ 2 thế giới chỉ sau Anh.
- Bộ mặt Pa-ri và các thành phố khác thay đổi rõ rệt. Một hệ thống đại lộ, nhà ga, cữa hàng được dựng lên thay thế các phố cũ chật hẹp.
HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK: 1850-1860: sản lượng than, sắt, thép và độ dài đường sắt tăng gấp đôi; số lượng động cơ chạy bằng hơi nước tăng gần 6 lần; công nghiệp khai mỏ phát triển mạnh.
1860-1870: sản lượng than đá tăng từ 12 tr tấn lên 26 tr tấn…
HS dựa vào SGK trả lời: Máy móc được sử dụng trong sản xuất nông nghiệp: Máy cày, bừa, máy gặt… Sử dụng phân hoá học ® Năng suất thu hoạch tăng.
HS dựa vào vốn kiến thức của mình trả lời câu hỏi: Nhờ tiếp thu kinh nghiệm từ phát minh của Anh, qúa trình cải tiến kĩ thuật ở Pháp, Đức diễn ra khẩn trương hơn.
2. Cách mạng công nghiệp ở Pháp, Đức:(Đọc thêm)
 a. Pháp:
- Từ những năm 30-TK XIX, cách mạng công nghiệp bắt đầu diễn ra và phát triển mạnh trong những năm 1850-1870.
- Tác động về kinh tế, xã hội:
+ Kinh tế Pháp vươn lên mạnh mẽ, đứng thứ 2 thế giới.
+ Bộ mặt Pa-ri và các thành phố khác thay đổi rõ rệt.
b. Đức:
- Cách mạng công nghiệp diễn ra vào những năm 40 - TK XIX, với tốc độ nhanh, đạt kỉ lục.
- Trong nông nghiệp: Máy móc cũng thâm nhập và được đưa vào sử dụng nhiều: máy cày, bừa, máy gặt, sử dụng phân bón.
- Đặc điểm: Cách mạng công nghiệp ở Đức diễn ra với tốc độ phát triển nhanh, kỉ lục.
11’
HĐ3: 
HĐ cá nhân.
HỎI: Nêu hệ quả về kinh tế của CM công nghiệp?
GV nhận xét, chốt ý,
HĐ các nhân.
HỎI: Ngoài hệ quả về mặt kinh tế, CM công nghiệp còn đem lại hệ quả về xã hội như thế nào?
GV nhận xét, chốt ý.
Củng cố kiến thức: Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi nêu ra ngay từ đầu giờ học: Những thành tựu của cách mạng công nghiệp, hệ quả của cách mạng công nghiệp?
HĐ3:
HS dựa vào SGK trả lời:
- Nâng cao năng suất lao động, làm khối lượng sản phẩm cho xã hội càng nhiều.
- Bộ mặt các nước tư bản thay đổi do nhiều trung tâm công nghiệp mới và thành thị đông dân ra đời.
HS đọc SGK trả lời: Hình thành giai cấp mới đó là tư sản công nghiệp và vô sản công nghiệp.
3. Hệ quả của cách mạng công nghiệp:
 a. Về kinh tế: 
- Nâng cao năng suất lao động làm ra khối lượng sản phẩm lớn cho xã hội.
- Thay đổi bộ mặt các nước tư bản, nhiều trung tâm công nghiệp mới và thành thị đông dân ra đời.
 b. Về xã hội: 
 Hình thành 2 giai cấp mới:
- Tư sản công nghiệp: nắm TLSX và quyền thống trị.
- Vô sản công nghiệp: làm thuê, đời sống cơ cực.
 => Đấu tranh giữa vô sản với tư sản. 
Củng cố kiến thức:
4. Dặn dò: 3 phút
- Học bài 1,2 SGK-Tr162.
- Đọc trước bài 33: HOÀN THÀNH CÁCH MẠNG TƯ SẢN CHÂU ÂU VÀ MĨ GIỮA THẾ KỈ XIX,.
- Bài tập về nhà: Lập bảng thống kê về những phát minh CM công nghiệp Anh theo nội dung sau:
Thời gian
Người phát minh
Tên phát minh
Tác động kinh tế
IV. RÚT KINH NGHIỆM: