Giáo án Hóa học 11 - Bài 35: Benzen và đồng đẳng - Một số Hiđrocacbon thơm khác - Năm học 2015-2016 - Mai Phước Lộc

Trường: THPT Phạm Hùng Họ và tên Gsh: Mai Phước Lộc
Lớp: 11C14 Mã số SV: B1200600
Môn: Hóa 11 Ngành Học: Sư Phạm hóa học
Tiết thứ: 3 Họ tên GVHD: Nguyễn Ngọc Yên Hà
Ngày: 23 tháng 02 năm 2016
Bài 35
	BENZEN VÀ ĐỒNG ĐẲNG.
	MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠM KHÁC
I. Chuẩn kiến thức và kỹ năng 
1) Kiến thức 
Hs biết được : 
− Định nghĩa, công thức chung, đặc điểm cấu tạo, đồng phân, danh pháp. 
− Tính chất vật lí : Quy luật biến đổi nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi của các chất trong dãy đồng đẳng benzen. 
− Tính chất hoá học : Phản ứng thế (quy tắc thế), phản ứng cộng vào vòng benzen ; Phản ứng thế và oxi hoá mạch nhánh. 
Hs hiểu được: Sự liên quan của cấu trúc phân tử và tính chất hóa học của benzen.
Hs vận dụng: Quy tắc thế ở nhân benzen để viết phương trình phản ứng điều chế các dẫn xuất của benzen.
2) Kĩ năng 
− Viết được công thức cấu tạo của benzen và một số chất trong dãy đồng đẳng. 
− Viết được các phương trình hoá học biểu diễn tính chất hoá học của benzen, vận dụng quy tắc thế để dự đoán sản phẩm phản ứng. 
− Xác định công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên. 
− Tính khối lượng benzen, toluen tham gia phản ứng hoặc thành phần phần trăm về khối lượng của chất trong hỗn hợp. 
II. Trọng tâm
− Cấu trúc phân tử của benzen và một số chất trong dãy đồng đẳng. 
− Tính chất hoá học benzen và toluen. 
III. Chuẩn bị
1) Đồ dùng dạy học
- Mô hình lắp ghép để minh họa công thức cấu tạo của benzen.
- Dụng cụ và hóa chất thí nghiệm toluen tác dụng với kali penmanganat.
2) Phương pháp dạy học
- Đàm thoại nêu vấn đề, thuyết trình, trực quan.
IV. Tổ chức hoạt động dạy và học 
 1. Ổn định lớp.
 2. Tiến trình bài giảng 
 * Hoạt động vào bài: 
Ở tiết trước các em đã được học về hiđrocacbon no, hiđrocacbon không no. Hôm nay chúng ta học chương mới, đó là hiđrocacbon thơm. Vậy hiđrocacbon thơm là gì? Chia làm mấy loại? Nó có những ứng dụng nào trong cuộc sống?
Để trả lời những câu hỏi trên chúng ta sẽ tìm hiểu một chương mới:
Chương 7 Hiđrocacbon thơm- nguồn hiđrocacbon thiên nhiên-hệ thống hóa về hiđrocacbon 
Thì: Hiđrocacbon thơm là những hiđrocacbon trong phân tử có chứa một hay nhiều vòng benzen. Các hiđrocacbon thơm được chia thành: 
Hiđrocacbon thơm có một vòng benzen trong phân tử.
Hiđrocacbon thơm có nhiều vòng benzen trong phân tử.
Hiđrocacbon thơm là nguồn nguyên liệu quan trọng của công nghiệp tổng hợp polime, dược phẩm, phẩm nhuộm ... 
Bài đầu tiên chúng ta tìm hiểu trong chương này là bài:
Bài 35 Benzen và đồng đẳng. Một số hiđrocacbon thơm khác(5’)
Thời Gian
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung bảng
Hoạt Động 1(15’)
Hoạt động 2(2’)
Hoạt Động 3(20’)
Tìm hiểu về đồng đẳng, đồng phân, danh pháp, cấu tạo
- GV yêu cầu HS dựa vào SGK nêu khái niệm về dãy đồng đẳng của benzen (tr150).
GV nhận xét
Gv: tương tự như anken và ankin các em về nhà chứng minh CTTQ của benzen
GV yêu cầu HS quan sát CTCT của các hiđrocacbon thơm trong bảng 7.1 (trang 151) và rút ra nhận xét về loại đồng phân của các hidrocacbon thơm.
GV nhận xét câu trả lời của hs.
GV: qua bảng 7.1 ta thấy C6H6 và C7H8 có 1 CTCT, còn C8H10 có 4 CTCT.
- GV: vậy để vẽ đồng phân của C8H10 thì đầu tiên các em vẽ vòng benzen thì vòng benzen có 6C vậy 2C còn lại nằm ở nhóm thế 
-GV: Các em thấy ở đây nhóm thế có 2 C, các em bẻ gãy nhóm thế này thành 2 nhóm metyl, các em giữ nguyên vị trí 1 nhóm và di chuyển nhóm metyl còn lại vào các vị trí o, m, p ta được đồng phân thơm của C8H10 
GV hướng dẫn HS cách gọi tên benzen :
 + Khi coi vòng benzen là mạch chính thì các nhóm ankyl đính với nó là mạch nhánh.
+ Đối với những ankyl benzen có đồng phân thì để gọi tên chúng ta chỉ rõ vị trí các nguyên tử C của vòng bằng các chỉ số hoặc các chữ cái o-, m- , p-
GV hướng dẫn cho học sinh cách đánh vị trí
-o, -m-, p-
+ Còn về cách đánh số các nguyên tử cacbon trong vòng benzen thì đánh số sao cho tổng chỉ số trong tên gọi là nhỏ nhất.
Gv yêu cầu hs xác định cách đánh số trong công thức sau, cách đánh số nào là đúng bằng cách cho 2 hs lên viết tên của chúng:
Gv yêu cầu hs quan sát hình 7.1 (trong sgk trang 152) và kết hợp với mô hình phân tử dạng rỗng của benzen để rút ra nhận xét:
- Vị trí các nguyên tử trong phân tử benzen..
- Cấu trúc phân tử benzen.
Gv giới thiệu hai công thức cấu tạo của benzen. Do các nguyên tử C ở trạng thái sp2 các obitan xen phủ bên với nhau tạo thành hệ liên hợp, nên thay 3 liên kết π bằng 1 vòng tròn.
 hoặc 
Tìm hiểu về tính chất vật lí của benzen
Gv yêu cầu học sinh đọc SGK để biết về tính chất vật lí của hiđrocacbon thơm
Tìm hiểu về tính chất hóa học của benzen
Từ cấu tạo cho học sinh biết benzen có cấu tạo vòng gồm 3 liên kết đôi xen kẽ 3 liên kết đơn.
⇒ Cho phản ứng cộng và phản ứng thế vòng.
- Benzen có phản ứng với brom không? Phản ứng xảy ra trong điều kiện nào? Viết phương trình phản ứng minh họa.
- GV yêu cầu hs dựa vào sgk trang 154 nêu hiện tượng khi cho benzen tác dụng với axit nitric.
GV: viết phương trình phản ứng minh họa.
- Từ những ptpu trên bảng Gv đưa ra quy tắc thế ở vòng benzen.
Gv dựa vào quy tắc thế gọi hs lên bảng viết phương trình phản ứng và gọi tên sản phẩm khi cho toluen tác dụng với axit nitric với tỉ lệ (1:1).
- Phản ứng thế H của mạch nhánh
Gv gợi ý hs viết phương trình hóa học của phản ứng thế nguyên tử H trong mạch nhánh của các ankylbenzen giống như ankan ( cộng clo và công brom).
- HS : Benzen (C6H6) và các hiđrocacbon thơm khác có CTPT là C7H8, C8H10, ... lập thành dãy đồng đẳng của benzen có CTPT là CnH2n-6 (n ≥ 6, nguyên)
- Hs nghe yêu cầu và thực hiện
- HS: C6H6 và C7H8 không có đồng phân hidrocacbon thơm.
- Từ C8H10 có đồng phân vị trí tương đối của các nhóm ankyl xung quanh vòng benzen và cấu tạo mạch cacbon có nhánh.
Hs lắng nghe hướng dẫn của Gv.
HS: chú ý lắng nghe
Hs: chú ý quan sát
Hs đọc tên theo 2 cách sau:
1,3-dimetylbenzen
1,5-đimetylbenzen
Hs lắng nghe
Hs quan sát và đưa ra nhận xét:
- Trong phân tử có 3 liên kết đôi. 
- 6 nguyên tử C trong phân tử benzen tạo thành một lục giác đều.
- Cả 6 nguyên tử cacbon và 6 nguyên tử hiđro cùng nằm trên một mặt phẳng.
Hs đọc SGK và trả lời
- Các hiđrocacbon thơm đều là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường ; ts, tnc tăng theo chiều tăng của phân tử khối.
- Hiđrocacbon thơm ở thể lỏng có mùi đặc trưng, không tan trong nước, nhẹ hơn nước, hòa tan được nhiều chất hữu cơ 
- Benzen không tác dụng với brom ở điều kiện thường. Phản ứng xảy ra khi có xúc tác bột sắt.
Bột Fe
- HS: quan sát sách giáo khoa
Hs: có lớp chất lỏng màu vàng nhạt lắng xuống.
HS dựa vào quy tắc thế viết phương trình phản ứng với tỉ lệ (1:1) .
Hs: viết phương trình phản ứng toluen tác dụng với brom dưới tác dụng ánh sáng hoặc nhiệt độ.
Bài 35 
BENZEN VÀ ĐỒNG ĐẲNG
MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠM KHÁC
A. Benzen và đồng đẳng
I. Đồng đẳng, đồng phân, danh pháp, cấu tạo
1. Dãy đồng đẳng của benzen
C6H6 (benzen), C7H8 (toluen), C8H10,C9H12 ... , lập thành dãy đồng đẳng.
CTC: CnH2n-6 (n ≥ 6, nguyên)
2. Đồng phân, danh pháp
a) Đồng phân
- C6H6 và C7H8 không có đồng phân hidrocacbon thơm.
 benzen toluen
- Từ C8H10 trở đi có
+ đồng phân vị trí tương đối của các nhóm ankyl.
+ đồng phân cấu tạo mạch cacbon có nhánh. 
(sgk)
b) Danh pháp
Tên hệ thống: tên nhóm ankyl + benzen
Chú ý: Nếu vòng benzen liên kết với nhiều nhóm ankyl tên gọi:
 số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + benzen
1,3-đimetylbezen. 
 m-đimetylbenzen
Công thức phân tử
Công thức cấu tạo
Tên thông thường
Tên thay thế
C6H6
benzen
Benzen
C7H8
toluen
Metyl benzen
C8H10
Etyl benzen
o-xilen
1,2-đimetylbenzen
(o-đimetylbenzen)
m-xilen
1,3-đimetylbenzen
(m-đimetylbenzen)
p-xilen
1,4-đimetylbenzen
(p-đimetylbenzen)
Cách đánh số các nguyên tử C trong vòng benzen sao cho tổng chỉ số trong tên gọi là nhỏ nhất.
 1,3-dimetylbenzen
 1,5-đimetylbenzen
3. Cấu tạo 
CTPT: C6H6
CTCT:
- Có 3 liên kết đôi, có cấu trúc lục giác đều.
- Cả 6 nguyên tử C và 6 nguyên tử H cùng nằm trên một mặt phẳng.
- Có hai cách biểu diễn công thức của benzen: 
 hay 
II. Tính chất vật lí
- Các hiđrocacbon thơm đều là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường ; ts, tnc tăng theo chiều tăng của phân tử khối.
- Hiđrocacbon thơm ở thể lỏng có mùi đặc trưng, không tan trong nước, nhẹ hơn nước, hòa tan được nhiều chất hữu cơ.
III. Tính chất hóa học
1. Phản ứng thế
a) Thế nguyên tử H của vòng benzen
* Phản ứng với halogen
- Benzen phản ứng thế với brom
 khi có xúc tác ( bột Fe):
Bột Fe
brombenzen
Toluen tác dụng với brom
* Phản ứng với axit nitric 
 Nitrobenzen
 ( dung dịch lỏng màu vàng)
à Phản ứng nhận biết benzen.
Quy tắc thế ở vòng benzen: khi ở vòng benzen đã có sẵn nhóm ankyl (hay các nhóm –OH, -NH2, -OCH3,...), phản ứng thế vào vòng sẽ dễ dàng hơn và ưu tiên thế vào vị trí o-, p-.
+ Nếu vòng benzen đã có sẵn nhóm –NO2 ( hoặc các nhóm –COOH, -SO3H, ...) phản ứng thế vào vòng sẽ khó hơn và ưu tiên xảy ra ở vị trí m-. 
b) Thế nguyên tử H của mạch nhánh
4. Củng cố bài.
Ở tiết 1:
- Đặc điểm cấu tạo của benzen như thế nào? Viết công thức cấu tạo và gọi tên một số hiđrocacbon thơm đơn giản?
- Tính chất hóa học và đồng đẳng của benzen?
5. Dặn dò
Bài tập tiết 1: Các em về nhà làm bài tập 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 trong SGK trang 159 và 160.
Ngày duyệt: Người soạn
Chữ ký (kí tên)
Nguyễn Ngọc yên Hà Mai Phước Lộc