Giáo án Địa lí 6 - Tiết 11, Bài 9: Hệ quả sự chuyển động xung quanh mặt trời của Trái Đất

TuÇn 11
TiÕt 11
 Ngµy so¹n: 28/10/2015
 Ngµy d¹y: 30/10/2015
BµI 9 : hÖ qu¶ sù chuyÓn ®éng xung quanh 
mÆt trêi cña tr¸I ®Êt
I. môc tiªu. Sau bài hoc, HS cần:
1. Kiến thức:
- Biết được hệ quả sự chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất là hiện tượng mùa, hiện tượng ngày đêm chênh lệch giữa các mùa 
- Có khái niệm về các đường: chí tuyến Bắc, chí tuyến Nam, vòng cực Bắc, vòng cực Nam.
2. Kĩ năng:
- Biết cách dùng tranh ảnh giải thích hiện tượng mùa và hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau.
3. Thái độ.
- Giúp các em hiểu thêm về cuộc sống, hiểu biết thêm về thiên nhiên, khí hậu của mỗi quèc gia
II. chuÈn bÞ. 
1. Giáo viên.
 - Hình H24, 25 (SGK) phóng to.
2. Học sinh.
 - Sách giáo khoa và sách bài tập.
III. tiÕn tr×nh gi¶ng d¹y 
1. æn ®Þnh líp: (1p)
2. KiÓm tra bµi cò: (3p)
? Tr×nh bµy hệ quả sự chuyÓn ®éng tù quay quanh trôc Tr¸i §Êt quanh MÆt Trêi?
3. Bµi míi : 
a. Giíi thiÖu bµi míi: 
 “Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối”
TaÞ sao «ng cha ta tõ l©u ®· cã c©u tôc ng÷ nµy? HiÖn t­îng nµy cã liªn quan g× ®Õn sù chuyÓn ®éng cña Tr¸i §Êt quanh MÆt Trêi? Sù chuyÓn ®éng ®ã cã nh÷ng hÖ qu¶ nh­ thÕ nµo? §ã lµ néi dung bµi häc h«m nay.
b. Néi dung
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
NỘI DUNG
Ho¹t ®éng 1: HS lµm viÖc c¸ nh©n
GV: Yªu cÇu HS quan s¸t H23 cho biÕt:
 ? Trôc Trái Đất nghiªng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn quanh MÆt Trêi nªn 2 nöa cÇu B¾c vµ Nam cã thÓ cïng lóc ng¶ vÒ phÝa MÆt Trêi kh«ng?
HS: Do trôc Trái Đất có ®é nghiªng kh«ng ®æi, h­íng vÒ 1 phÝa nªn 2 nöa cÇu lu©n phiªn nhau ng¶ gÇn vµ chÕch xa MÆt Trêi sinh ra c¸c mïa. 
? Ngµy 22/6 (h¹ chÝ) nöa cÇu nµo ng¶ vÒ phÝa MÆt Trêi?
HS: Nöa cÇu B¾c ng¶ vÒ phÝa MÆt Trêi nhiÒu h¬n nªn nhËn ®­îc ¸nh s¸ng MÆt Trêi nhiÒu h¬n.
? Ngµy 22/12 nöa cÇu nµo ng¶ vÒ phÝa MÆt Trêi? 
HS: Nöa cÇu Nam ng¶ vÒ phÝa MÆt Trêi nhiÒu h¬n nªn nhËn ®­îc ¸nh s¸ng MÆt Trêi nhiÒu h¬n, thêi k× nµy
GV khi nöa cÇu nµo ng¶ phÝa MÆt Trêi nhËn nhiÒu ¸nh s¸ng vµ nhiÖt lµ mïa nãng vµ ng­îc l¹i nªn ngµy h¹ chÝ 22/6 lµ mïa nãng ë b¸n cÇu B¾c, b¸n cÇu Nam lµ mïa ®«ng.
GV: Yªu cÇu HS quan s¸t H23 (SGK) cho biÕt:
? Tr¸i §Êt h­íng c¶ 2 nöa cÇu B¾c vµ Nam vÒ MÆt Trêi nh­ nhau vµo c¸c ngµy nµo?
HS: Ngµy 21/3 vµ ngµy 23/9 (¸nh s¸ng MÆt Trêi chiÕu th¼ng vµo ®­êng xÝch ®¹o) c¶ hai nöa cÇu lóc nµy ®Òu nhËn ®­îc l­îng nhiÖt vµ ¸nh s¸ng MÆt Trêi nh­ nhau.
? VËy 1 n¨m cã mÊy mïa?
HS: Ng­êi ta chia mét n¨m thµnh 4 mïa, ë nöa cÇu B¾c tÝnh theo d­¬ng lÞch chªnh víi ngµy b¾t ®Çu c¸c mïa theo ©m d­¬ng lÞch 
GV: Liªn hÖ mïa ë ViÖt Nam: N­íc ta n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa B¾c b¸n cÇu nãng quanh n¨m sù ph©n ho¸ ra 4 mïa kh«ng râ rÖt. ë miÒn B¾c tuy còng cã 4 mïa nh­ng hai mïa xu©n vµ thu chØ lµ nh÷ng thêi k× chuyÓn tiÕp ng¾n. ë miÒn Nam nãng quanh n¨m chØ cã hai mïa lµ mét mïa kh« vµ mét mïa m­a.
GV kÕt luËn: Khi chuyÓn ®éng trªn quü ®¹o, trôc Tr¸i §Êt cã ®é nghiªng kh«ng ®æi vµ h­íng vÒ 1 phÝa nªn 2 nöa cÇu B¾c vµ Nam lu©n phiªn nhau ng¶ vÒ phÝa MÆt Trêi vµ sinh ra c¸c mïa:
- Mçi b¸n cÇu cã 2 mïa:
+ Sau 21/3 ®Õn 23/9: Nöa cÇu B¾c cã mïa nãng, nöa cÇu Nam lµ mïa l¹nh.
+ Sau 23/9 ®Õn 21/3 nöa cÇu B¾c cã mïa l¹nh, nöa cÇu Nam cã mïa nãng.
Hoạt động 2: HS làm việc cá nhân
GV Treo tranh vẽ hiện tượng ngày đêm dài, ngắn khác nhau theo mùa lên bảng và yêu cầu HS quan sát, phối hợp với H24(SGK) cho biết:
? Đâu là trục Trái Đất (BN)?
HS: Đường biểu hiện trục Trái Đất nằm nghiêng trên mặt phẳng quỹ đạo 66033’.
? Đâu là đường phân chia sáng tối (ST) ? 
HS: Đường phân chia sáng - tối vuông góc với mặt phẳng quỹ đạo một góc 900
? Tại sao đường biểu hiện trục Trái Đất và đường phân chia sáng, tối không trùng nhau?
HS: 2 mặt phẳng chứa hai đường BN-ST cắt nhau ở tâm hợp thành 1 góc 23027'
? Vào ngày 22/6 (hạ chí), nửa cầu nào ngả về phía Mặt Trời và có diện tích được chiếu sáng rộng nhất? Vào ngày đó, tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến bao nhiêu? Vĩ tuyến đó là đường gì?
? Vào ngày 22/ 12 (đông chí) ánh sáng Mặt Trời chiếu thẳng vào mặt đất ở vĩ tuyến bao nhiêu? Vĩ tuyến đó là gì ? 
GV Yêu cầu HS quan sát H 25 cho biết:
? Sự khác nhau về độ dài của ngày, đêm của các điểm A, B ở nửa cầu Bắc và A’, B’ của nửa cầu Nam vào ngày 22/6 và 22/12 ?
GV giảng giải:
Vào ngày 22/6:
 + Nửa cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời, tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23027’ Bắc. Tất cả các địa điểm ở nửa cầu Bắc đều có hiện tượng ngày dài, đêm ngắn. Càng lên các vĩ tuyến càng cao, sự chênh lệch giữa ngày và đêm càng rõ rệt (các điểm A, B trên hình 25).
 + Nửa cầu Nam chếch xa phía Mặt Trời, tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23027’ Bắc. Tất cả các địa điểm ở nửa cầu Nam đều có hiện tượng ngày ngắn, đêm dài. Càng lên các vĩ tuyến càng cao, sự chênh lệch giữa ngày và đêm càng rõ rệt (các điểm A’, B’ trên hình 25).
Vào ngày 22/12:
 + Nửa cầu Nam ngả về phía Mặt Trời, tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23027’ Nam. Tất cả các địa điểm ở nửa cầu Nam đều có hiện tượng ngày dài, đêm ngắn. Càng lên các vĩ tuyến càng cao, sự chênh lệch giữa ngày và đêm càng rõ rệt (các điểm A’, B’ trên hình 25).
 + Nửa cầu Bắc chếch xa phía Mặt Trời, tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23027’ Nam. Tất cả các địa điểm ở nửa cầu Bắc đều có hiện tượng ngày ngắn, đêm dài. Càng lên các vĩ tuyến càng cao, sự chênh lệch giữa ngày và đêm càng rõ rệt (các điểm A, B trên hình 25).
? Độ dài của ngày, đêm trong ngày 22/6 và ngày 22/12 ở điểm C nằm trên đường xích đạo?
HS: Địa điểm C trên đường xích đạo có ngày và đêm dài bằng nhau.
HS trả lời, lớp bổ sung.
GV nhận xét và chuẩn kiến thức.
1. HiÖn t­îng c¸c mïa. (10p)
- Ngµy 22/6 (h¹ chÝ): lµ mïa nãng ë B¾c b¸n cÇu, vµ mïa l¹nh b¸n cÇu Nam.
- Ngµy 22/12 (®«ng chÝ): lµ mïa nãng ë Nam b¸n cÇu, vµ mïa l¹nh B¾c b¸n cÇu.
- Ngµy 21/3 vµ ngµy 23/9 : lµ lóc chuyÓn tiÕp gi÷a c¸c mïa nãng, l¹nh cña Tr¸i §Êt.
2. Hiện tượng ngày, đêm dài ngắn ở các vĩ độ khác nhau trên Trái Đất. (16p)
- Vào ngày 22/6 (hạ chí), tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23027’ Bắc : Chí tuyến Bắc
- Vào ngày 22/ 12 (đông chí) ánh sáng Mặt Trời chiếu thẳng vào mặt đất ở vĩ tuyến 23027’ Nam : Chí tuyến Nam
- Vào ngày 22/6:
+ Nửa cầu Bắc đều có hiện tượng ngày dài, đêm ngắn.
+ Nửa cầu Nam đều có hiện tượng ngày ngắn, đêm dài.
- Vào ngày 22/12:
+ Nửa cầu Nam đều có hiện tượng ngày dài, đêm ngắn.
+ Nửa cầu Bắc đều có hiện tượng ngày ngắn, đêm dài.
- Các địa điểm trên đường xích đạo có ngày và đêm dài bằng nhau.
Hoạt động 3: HS làm việc cá nhân
GV Yêu cầu HS dựa vào H 25 (SGK) cho biết:
 ? Vào các ngày 22/6 và 22/12 độ dài ngày, đêm của các điểm D và D’ ở vĩ tuyến 66033’ Bắc và Nam của 2 nửa địa cầu sẽ như thế nào?
HS Vào các ngày này, cực Bắc và cực Nam sẽ có ngày hoặc đêm dài suốt 24 giờ.
GV mở rộng: 
 - Vào ngày 22/6 các địa điểm từ vĩ tuyến 66033’ Bắc đến cực Bắc, có ngày dài 24 giờ (điểm D trên hình 25). Các địa điểm từ vĩ tuyến 66033’ Nam đến cực Nam có đêm dài 24 giờ.
 - Vào ngày 22/12: các địa điểm từ vĩ tuyến 66033’ Nam đến cực Nam, có ngày dài 24 giờ (điểm D’ trên hình 25). Các địa điểm từ vĩ tuyến 66033’ Bắc đến cực Bắc có đêm dài 24 giờ (điểm D trên hình 25).
 ? Vĩ tuyến 66033’ Bắc và Nam là những đường gì?
HS: Vòng cực Bắc và vòng cực Nam.
 ? Vào các ngày 21/3 và 23/9, độ dài ngày đêm ở cực Bắc sẽ như thế nào ?
HS: Ngày đêm dài bằng nhau.
? Từ ngày 21/3 đến 23/9, ngày đêm ở cực Bắc sẽ ra sao ?
HS Trừ hai ngày 21/3 và 23/9 cực Bắc có ngày đêm dài bằng nhau, còn trong những ngày khác, liên tục có ngày dài 24 giờ.
GV củng cố kiến thức dựa vào bảng sau :
3. Ở 2 miền cực số ngày có ngày, đêm dài suốt 24 giờ thay đổi theo mùa. (10p)
 - Vào ngày 22/6 từ vòng cực Bắc đến cực Bắc, có ngày dài 24 giờ, từ vòng cực Nam đến cực Nam có đêm dài 24 giờ.
 - Vào ngày 22/12: từ vòng cực Nam đến cực Nam, có ngày dài 24 giờ, từ vòng cực Bắc đến cực Bắc có đêm dài 24 giờ.