Giáo án bổ trợ Ngữ văn 8 buổi 20: Ôn tập văn bản “Hịch tước sĩ”

Ngày soạn: 21/3/2015 Ngày dạy:.../3/2015
Buổi 20:	ÔN TẬP VĂN BẢN “HỊCH TƯỚC SĨ”
* Môc ®Ých yªu cÇu:
- Gióp hs «n tËp vµ n©ng cao nh÷ng kiÕn thøc ®· häc trong tuÇn.
- RÌn kÜ n¨ng tr×nh bµy miÖng, viÕt nh÷ng kiÕn thøc träng t©m.
- GD ý thøc hoc tËp bé m«n.
A. Néi dung «n tËp: 
HD HS «n tËp vÒ vb HÞch tưíng sÜ: 
- GV nªu c©u hái, HS suy nghÜ tr¶ lêi.
- HS # nhËn xÐt, bæ sung.
- GV chèt l¹i kiÕn thøc träng t©m.
a. T¸c gi¶: TrÇn quèc TuÊn (1231 ? – 1300), lµ con cña An Sinh Vư¬ng TrÇn LiÔu, tưíc Hưng §¹o Vư¬ng. N¨m 1257, lÇn ®Çu tiªn qu©n M«ng cæ sang ®¸nh nưíc ta, «ng ®· ®ưîc cö cÇm qu©n trÊn gi÷ biªn thuú phÝa B¾c. Hai lÇn sau, n¨m 1285 vµ 1287, qu©n M«ng nguyªn l¹i ®em qu©n sang XL nưíc ta, «ng l¹i ®îc TrÇn Nh©n T«ng cö lµm tiÕt chÕ thèng lÜnh c¸c ®¹o qu©n, c¶ 2 lÇn ®Òu th¾ng lîi vÎ vang. TQT yªu ngưêi hiÒn, träng kÎ sÜ, m«n kh¸ch cña «ng cã nh÷ng ngưêi næi tiÕng nh Ph¹m Ngò L·o, Trư¬ng H¸n Siªu §êi TrÇn Anh T«ng, «ng vÒ trÝ sÜ ë V¹n KiÕp (Nay lµ x· Hng §¹o - ChÝ Linh – Hải Dư¬ng) råi mÊt ë ®ã. Nh©n d©n t«n thê «ng lµ §øc Th¸nh TrÇn vµ lËp ®Òn thê ë nhiÒu n¬i trªn ®Êt nưíc.
b. T¸c phÈm: 
*HÞch tưíng sÜ lµ bµi v¨n nghÞ luËn b»ng ch÷ H¸n, ®ưîc viÕt trưíc khi x¶y ra cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn lÇn thø 2 (1285). TQT viÕt bµi hÞch nµy ®Ó thøc tØnh lßng yªu nưíc vµ lßng c¨m thï giÆc, ®ång thêi khÝch lÖ tưíng sÜ häc tËp Binh thư yÕu lưîc, cæ vò tinh thÇnh h¨ng say luyÖn tËp qu©n sù, quyÕt chiÕn th¾ng kÎ thï x©m lưîc.
*Thể hịch: Thể văn nghị luận cổ được vua, tướng sử dụng để kêu gọi đấu tranh chống giặc. Được viết theo lối biền ngẫu, văn vần; bố cục chặt chẽ, lý lẽ thuyết phục.
a. Nội dung
Tinh thần yêu nước nồng nàn của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên xâm lược (TK XIII), thể hiện qua lòng căm thù giặc, ý chí quyết chiến quyết thắng, trên cơ sở đó tác giả phê phán những suy nghĩ sai lệch của các tì tướng, khuyên bảo họ phải ra sức học tập binh thư, rèn quân chuẩn bị chiến đấu chống giặc, bừng bừng hào khí Đông A.
b. Nghệ thuật
Giọng văn chính luận xuất sắc, lập luận chặt chẽ, lí lẽ hùng hồn, đanh thép, nhiệt huyết, chứa chan, tình cảm thống thiết, rung động lòng người sâu xa.
+ Giọng văn chính luận xuất sắc, lập luận chặt chẽ: 
Bài hịch có trình tự và bố cục lập luận logic (4 phần của bài hịch), dùng lý lẽ và dẫn chứng rất chặt chẽ và linh hoạt, hùng hồn.
+ Chứa chan, tình cảm thống thiết, rung động lòng người sâu xa: xuất phát từ tấm lòng yêu thương tướng sĩ, muốn tướng sĩ nhận ra cái sai của mình, tìm con đường đi đúng đắn, xuất phát từ lòng yêu nước, căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn.
B. LuyÖn tËp:
Câu 1:
Phân tích những nét đặc sắc về tư tưởng và nghệ thuật của đoạn văn tác giả tự nói về lòng yêu nước và căm thù giặc của mình.
Trả lời: 
Đây là một đoạn văn đặc biệt xúc động:
- Muốn khơi dậy khơi dậy lòng căm thù giặc và tinh thần chiến đấu của các tướng sĩ, trước hết người viết phải bày tỏ, bộc bạch thái độ của chính mình. Trong đoạn văn này lòng yêu nước của tác giả được bộc lộ hết sức cụ thể: “tới bữa quên ăn”, “nửa đêm vỗ gối”, “ruột đau như cắt”, “nước mắt đầm đìa” bày tỏ thái độ mạnh mẽ “căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù” sẵn sàng chấp nhận mọi hi sinh vì Tổ quốc: “dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng”.
- Về mặt nghệ thuật, cần chú ý sự xuất hiện liên tiếp của các vế gồm bốn từ “tới bữa quên ăn”, “nửa đêm vỗ gối”, “ruột đau như cắt”, “nước mắt đầm đìa” nhằm nhấn mạnh một nỗi đau lớn; cách diễn tả lòng căm thù giặc cao độ thông qua các động từ gây ấn tượng mạnh (xả thịt, lột da, nuốt gan, uống máu) và câu văn có quan hệ dẫu cho...(thì) ta cũng vui lòng nhằm khẳng định tinh thần quyết sống mãi với kẻ thù.
- Những lời bộc bạch trên đây không phải là những lời nói suông mà là những lời nói từ trái tim của một người coi lợi ích Tổ quốc là lợi ích tối cao. Những lời bộc bạch tự đáy lòng này có ý nghĩa như một tấm gương để tướng sĩ học tập.
Câu 2: 
Phân tích nghệ thuật lập luận của tác giả trong đoạn phê phán những hành động sai trái của tướng sĩ và nêu lên hành động đúng đắn, nên làm.
Trả lời:
Đây là đoạn văn hay, tình và lí kết hợp hài hòa, lời văn sắc bén, sôi nổi, uyển chuyển.
- Trong đoạn phê phán tướng sĩ:
+ Sử dụng liên tiếp các từ mang màu sắc phủ định (không biết lo, không biết thẹn, không biết tức, không biết căm) để nói lên thái độ bàng quan trước vận mệnh đất nước của các tướng sĩ. Chú ý đoạn văn này đặt ngay sau đoạn văn nói về ân tình chủ - tớ -> tướng đang phụ lòng tốt của chủ tướng.
+ Chỉ ra các thú hưởng lạc làm “quên việc nước, quên việc binh” -> thái độ vô trách nhiệm của các tướng sĩ trước vận nước nhất là trong cảnh đất nước đang lâm nguy.
+ Chỉ ra hậu quả khôn lường: nước mất nhà tan. Tác giả nói đến hậu quả khi đất nước bị xâm chiếm: quá khứ (xã tắc tổ tông bị dày xéo, mồ mả cha ông bị quật lên,...), hiện tại (bị bắt, gia quyến bị tan), tương lai (trăm năm sau tiếng dơ khôn rửa, tên xấu còn lưu...)
Các việc nên làm:
+ Nêu cao tinh thần cảnh giác
+ tăng cường tập luyện, học tập binh thư yếu lược.
3. Ph©n tÝch ®o¹n v¨n sau trong bµi “HÞch tưíng sÜ” cña TQT:
“ Huèng chi ta cïng c¸c ngư¬i sinh ra ph¶i thêi lo¹n l¹c, lín gÆp buæi gian nanta còng vui lßng.
Dµn ý
a. Më bµi:
- Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ bµi hÞch.
- Giíi thiÖu ®o¹n v¨n cÇn ph©n tÝch.
b. Th©n bµi: 
Ph©n trÝch ë ®Ò bµi gåm 2 ®o¹n, cã thÓ ph©n tÝch theo c¸ch c¾t ngang tõng ®o¹n.
- §o¹n ®Çu: + ND: thøc tØnh tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ ý thøc d©n téc ë tưíng sÜ.
	- T¸c gi¶ chØ ra t×nh h×nh nguy ngËp cña ®Êt nưíc.
	- T¸c gi¶ v¹ch trÇn téi ¸c cña kÎ thï.
 + NghÖ thuËt: 
	- C©u v¨n biÒn ngÉu trïng ®iÖp liªn tiÕp v¹ch ra téi ¸c cña sø giÆc.
	- Tõ ng÷ giµu gi¸ trÞ miªu t¶ vµ søc biÓu c¶m, diÔn t¶ s©u s¾c th¸i ®é khinh bØ vµ lßng c¨m thï lò sø giÆc còng nh nçi nhôc quèc thÓ bÞ x©m ph¹m.
- §o¹n sau: + ND: trùc tiÕp bµy tá nçi lßng t¸c gi¶.
	- Nçi ®au ®ín vµ c¨m thï m·nh liÖt.
	- ý chÝ quyÕt tiªu diÖt giÆc ngo¹i x©m.
 + NT: 
	- C©u v¨n biÒn ngÉu nhiÒu vÕ ng¾n diÔn t¶ ®îc nhiÒu cung bËc cña t©m tr¹ng.
	- NhiÒu biÖn ph¸p tu tõ (Èn dô, so s¸nh, phãng ®¹i) cïng víi nh÷ng ®éng tõ m¹nh biÓu lé m¹nh mÏ vµ s©u s¾c c¸c t©m tr¹ng.
c. KÕt bµi: §¸nh gi¸ ý nghÜa cña ®o¹n trÝch ®èi víi t¸c phÈm.
- HS th¶o luËn nhãm vµ tr×nh bµy dµn ý.
- HS viÕt bµi, tr×nh bµy, nhËn xÐt bµi cña b¹n.
- Gi¸o viªn nhËn xÐt bæ sung, rót kinh nghiÖm cho HS vÒ ph¬ng ph¸p lµm bµi.
* Bµi viÕt tham kh¶o: BD NV 8 – 190.
* HDVN: 	
- Häc thuéc lßng vµ ®äc diÔn c¶m 1 ®o¹n trong v¨n b¶n mµ em thÊy Ên tîng nhÊt.
- ¤n tËp kÜ c¸c kiÕn thøc träng t©m. - Xem l¹i & hoµn thiÖn tiÕp c¸c BT./.
ĐỀ SỐ 2
Phần I (3đ)
 Cho đoạn trích sau:
“ Huống chi thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: Ở vào nơi trung tâm của trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi phải chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời. 
 Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?”
Đoạn văn trên trích từ văn bản nào? Tác giả là ai? (1đ)
 2. Chỉ ra hành động nói trong mỗi câu văn sau: Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?” (1đ)
3. Theo tác giả thành Đại La có những lợi thế gì để chọn làm nơi đóng đô? (1đ)
Phần II (7đ)
Chép chính xác bài thơ “ Tức cảnh Pác Bó” (Hồ Chí Minh)? (1đ)
Cho biết hoàn cảnh ra đời bài thơ trên? (1đ)
Bài thơ thuộc thể thơ gì? Kể tên những bài thơ đã học ở lớp 8 có cùng thể thơ này? (1đ)
Viết đoạn văn quy nạp (9-12 câu) nêu cảm nhận của em vể cuộc sống, tinh thần, phong thái của Bác thể hiện trong bài thơ này. Trong đoạn văn có sử dụng câu cảm thán. (4đ)
Quảng Liên, ngày tháng 3 năm 2015
DTCM
TTCM
Nguyễn Thị nga