Chuyên đề : "Phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vần đề"

 CHUYÊN ĐỀ :
"PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰA TRÊN GIẢI QUYẾT VẦN ĐỀ"
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Xã  hội ngày nay đang phát triển nhanh theo cơ chế thị trường,cạnh tranh quyết liệt, phát hiện sớm và giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn là một năng lực đảm bảo sự thành đạt trong cuộc sống.vì vây giúp HS biết phát hiện,đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong học tập,trong cuộc sống cá nhân,gia đình và cộng đồng không chỉ có ý nghĩa ở phương pháp dạy học mà phải được đặt như một mục tiêu giáo dục.Vì vậy mà “phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề”là một phương pháp tối ưu và cấp bách hiện nay được áp dụng trong quá trình giảng dạy các môn học ở trường THCS hiện nay nói chung và bộ môn địa lý nói riêng.
B. NỘI DUNG:
Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học theo định hướng lấy học sinh làm trung tâm.Trong đó học sinh học về các chủ đề thông  qua các vấn đề có trong thực tiễn và liên  quan tới nội dung môn học.Làm việc theo nhóm học sinh xác đinh những điều đã biết,và làm thế nào để có những thông  tin cần biết trong giải quyết vấn đề.
Dạy và học dựa trên giải quyết vấn đề là dạy và học dựa trên vấn đề thực tiễn,có liên quan đến người học đồng thời liên quan đến phạm vi, nội dung học tập dã được qui định trong “chuẩn kiến thức kĩ năng”các môn học ở trường THCS theo chương trình giáo dục THCS  .Trên cơ sở đó người học tự chiếm lĩnh tri thức và phát triển các năng lực như lập kế hoạch,tự định hướng học tập,hợp tác,các kĩ năng tư duy bậc cao,kĩ năng sống.
Về bản chất,đó là việc học mà kết quả của nó thu được từ kết quả của quá trình giải quyết vấn đề.Do đó vấn đề vừa là bối cảnh,vừa là động lực cho việc học,quá trình giải quyết vấn đề là phương tiên đạt đến kết quả của việc học.
Trong dạy học dựa trên giải quyết vấn đề,kiến thức kĩ năng cần học tập thường không được trình bày dưới dạng mặc định,có sẵn mà tiềm ẩn trong các vấn đề. Khi giải quyết,các vấn đề sẽ được bộc lộ,thông qua giải quyết vấn đề người học sẽ chiếm lĩnh được các kiến thức ,kỹ năng.Vì vậy việc phát hiện xây dựng vấn đề,tổ chức các hoạt đông giải quyết vấn đề là nội dung trọng tâm của dạy học theo kiểu dạy học dựa trên giải quyết vấn đề
Sau đây là một giáo án dạy học dựa trên giải quyết vấn đề bộ môn: Địa lý 6 được thực hiện tại tổ xã hội trường THCS Võ Văn Kiệt thực nghiệm.
 Tiết 6: (Tuần 6)
Bài 7:SỰ VẬN ĐÔNG TỰ QUAY CỦA TRÁI ĐẤT QUANH TRỤC VÀ CÁC HỆ QUẢ
I/Mục tiêu:
 1 Kiến thức:
-Biết được sự vận động tự quay quanh trục của trái đất và các hệ quả của vận động tự quay quanh trục của trái đất.
 2/Kĩ năng:
-Phân tích mối liên hệ,giải quyết vấn đề
-Thực hành trên quả địa cầu
3/ Thái độ:
-Hiểu và giải thích đươc các hiện tượng tự nhiên diễn ra xung quanh em,có tình yêu thiên nhiên quê hương đất nước
II Vấn đề được sử dụng:
 1/Giới thiệu vấn đề
 2/Thiết kế câu hỏi trọng tâm.
 3/Xác định các kiến thức kỹ năng , học sinh đã biết và chưa biết để giải quyết vấn đề đặt ra.
 4/Hệ thống các câu hỏi định hướng.
 5/Các phương pháp giải quyết vấn đề.
 6/Những kĩ năng cần có.
 7/Các môn học có liên quan.
 8/Nguồn tài liệu có liên quan(nếu có)
 10/Đánh giá kết quả giải quyết vấn đề.
III Tổ chức thực hiên:
Giai đoạn
Nội dung
Hoạt động của  GV
Hoạt động của HS
Thời gian
Xác định và tìm hiểu vấn đề
Giới thiệu tình huống  có vấn đề
Hằng ngày con người chúng ta ở khắp nơi trên trái đất đều chứng kiến hiện tượng ngày và đêm.Vậy chúng ta hiểu như thế nào về hiện tượng nầy?
-Vì sao có hiện tượng ngày đêm?
-Vì sao khắp nơi trên trái đất đều có ngày và đêm?
-Hiện tượng ngày đêm mang lại lợi ích gì cho cuộc sống của con người và các sinh vật sống trên trái đất?
Hãy tưởng tượng nếu không có ngày và đêm cuộc sống của con người và sinh vật trên trái đất sẽ ra sao?
Lắng nghe tích cực
13 phút
Câu hỏi đặt ra
Đề xuất ý tưởng giả thuyết
Từ SGK và các kênh thông  tin khác
Từ mô hình trực quan quả địa cầu-ngọn đèn
Từ việc quan sát thực tiễn hiện tượng tự nhiên diễn ra xung quanh
GV tổ chức cho HS hệ thống kiến thức vừa tìm hiểu về hiện tượng ngày và đêm.
Đặt câu hỏi về những vấn đề của tình huống
HS làm việc nhóm để đề xuất ý  tưởng giả thuyết
+ Xác định các kiến thức kĩ năng cần có để GQVĐ.
+HS: dùng  sơ đồ tư duy liệt kê những KT đã biết:
+ Trái đất có dạng hình cầu
Trái đất là 1 trong 8 hành tinh của hệ mặt trời.
Tìm hiểu các kiến thức có liên quan
Giải quyết vấn đề
Trình bày kết quả
Kiến thức và kĩ năng HS đã biết
GV định hướng nguồn thông tin 
GV mở rộng vấn đề
GV kết luận về nội dung chính của bài học,hướng dẫn HS làm bài tập vân dụng.
 -Do trái đất quay quanh trục nên mọi nơi trên trái đất đều có ngày và đêm
HS nêu ra các dự đoán nếu trên trái đất không có ngày và đêm thì sự sống sẽ ra sao?
Các nhóm trình bày kết quả,các nhóm khác bổ sung,nhận xét,phản hồi
HS nghiên cứu phân tích thảo luận nhóm theo nội dung sau:
+ Nhóm 1 Vì sao có hiện tượng ngày và đêm? Nhóm 2,3 nhận xét ,bổ sung
+ Nhóm 2Vì sao hết ngày rồi lại đến đêm và khắp nơi trên trái đất đều có ngày và đêm?nhóm 1,3 nhận xét,bổ sung.
Nhóm 3 Hiện tượng ngày đêm mang lại lợi ích gì cho con người? nhóm 1,2 nhận xét,bổ sung
HS đối chiếu tìm ra mối liên  hệ nhân quả:
-Do trái đất hình cầu,ánh sang mặt trời chỉ chiếu được một nửa nên có hiện tượng ngày đêm.
+
10 phút
7 phút
C.KẾT LUẬN:
Tóm lại phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề có những ưu điểm như sau:
-Thuộc nhóm phương pháp giảng dạy lấy HS làm trung tâm.
-Gắn nội dung môn học với thực tiễn.
-Kích thích hứng thú học tập của học sinh.
-Rèn khả năng tự định hướng,tự học cho học sinh.
-Phát triển tư duy phê phán,kỹ năng giải quyết vấn đề ,ra quyết định.
-Thúc đẩy làm việc hợp tác,phát triển kỹ năng sống
Để vận dụng phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề một cách có hiệu quả,giáo viên và học sinh cần xác định rõ những nhiệm vụ sau:
 1,Nhiệm vụ của GV:
    -Hình thành nhóm học tập.
    -Giới thiệu tình huống chứa đựng vấn đề,giới thiệu vấn đề.
    -Thúc đẩy các nhóm hoạt động.
    -Phàn hồi kết quả hoạt động nhóm.
    -Sử dụng các câu hỏi để định hướng hoạt động của học sinh và đưa ra các gợi ý nếu cần.
 2.Nhiệm vụ của học sinh:
    -Xác định rõ vấn đề.
    -Đề xuất ý tưởng giải pháp,xácđịnh những kiến thức đã biết,chưa biết để giải quyết vấn đề.
    -Tự nghiên cứu tìm hiểu các thông tin chưa biết.
    -Kiểm nghiệm giả thuyết và giải pháp.
    -Trình bày kết quả giải quyết vấn đề.
Tuy nhiên, để áp dụng phương pháp này với cơ hội thành công cao đòi hỏi chúng ta phải tiến hành một loạt những chuyển đổi sau:
    - Chuyển đổi các hoạt động của người học từ tính thụ động sang tính tích cực, chủ động
    - Chuyển đổi các hoạt động của người dạy (người dạy có vai trò khơi dậy các vấn đề và hướng dẫn người học)
   - Chuyển đổi mối quan hệ giữa vai trò của người học và người dạy
   - Chuyển đổi hệ thống đánh giá người học
   - Coi trọng thời gian tự học của người học như thời gian học trên lớp
                                                                    Đạo Nghĩa ngày 01/10/2010
                                                                                 Người thực hiện
  Lê Định Quyền