Bài giảng Sinh học 9 - Bài 50: Hệ sinh thái - Nguyễn Thị Vân

Chào các em học sinh thân mến 
Trường: THCS Huỳnh Văn Nghệ 
MÔN: SINH HỌC 9 
Giáo viên: Nguyễn Thị Vân 
Trả lời : Quần xã sinh vật là tập hợp nhiều quần thể sinh vật thuộc các loài khác nhau, cùng sống trong một không gian xác định và chúng có mối quan hệ mật thiết gắn bó với nhau 
 Ví dụ : 
Quần xã rừng ngập mặn ven biển. 
Quần xã rừng mưa nhiệt đới. 
Quần xã đầm. 
Quần xã ao hồ. 
.. 
?. Thế nào là một quần xã sinh vật ? Cho ví dụ. 
Khu vực sống 
QXSV 
QTSV(n) 
QTSV1 
QTSV2 
là đơn vị sinh học gì? 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
?. Những thành phần vô sinh và hữu sinh có thể có trong hệ sinh thái rừng. 
?. Lá và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật nào. 
?. Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống động vật rừng. 
?. Động vật rừng có ảnh hưởng như thế nào đối với thực vật. 
?. Nếu như rừng bị cháy mất hầu hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra đối với các loài động vật? Tại sao. 
Hình 50. Mô tả một hệ sinh thái rừng nhiệt đới 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
?. Những thành phần vô sinh và hữu sinh có thể có trong hệ sinh thái rừng. 
?. Lá và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật nào. 
Hình 50. Mô tả một hệ sinh thái rừng nhiệt đới 
TL : Thành phần vô sinh: Đất, đá, l á rụng, mùn hữu cơ  
- Thành phần hữu sinh : cây cỏ, địa y, hươu, hổ 
TL : Lá và cành cây mục là thức ăn của vi sinh vật, giun đất, n ấm  
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
?. Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống động vật rừng. 
?. Động vật rừng có ảnh hưởng như thế nào đối với thực vật. 
Hình 50. Mô tả một hệ sinh thái rừng nhiệt đới 
TL : Cây rừng cung cấp thức ăn, nơi ở, nơi sinh sản, khí hậu ôn hòa cho động vật sinh sống. 
TL : Động vật ăn thực vật nhưng đồng thời cũng góp phần thụ phấn và phát tán cho thực vật, làm phân bón cho thực vật. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
?. N ếu như rừng bị cháy hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra đối với các loài động vật ? Tại sao. 
Hình 50. Mô tả một hệ sinh thái rừng nhiệt đới 
TL : Động vật mất nơi ở, mất nguồn thức ăn, nơi trú ẩn, nguồn nước, khí hậu khô cạn nhiều loài động vật nhất là các loài ưa ẩm sẽ bị chết. 
Rừng 
Nhiệt 
 đới 
Cây cỏ, địa y, hươu, hổ  QXSV : SV  SV 
Khu vực sống : Đ ất đá, nước, thảm mục...  N TVS 
 Hệ thống hoàn chỉnh, tương đối ổn định  H ệ sinh thái 
 Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống của quần xã (sinh cảnh). Trong hệ sinh thái, các sinh vật luôn luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định. 
 Thế nào là một hệ sinh thái. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
?. Từ khái niệm hệ sinh thái, có nhật xét gì về mối quan hệ giữa QXSV và HST. 
TL : QXSV chỉ là một phần của HST. Nó chính là nhân tố hữu sinh của hệ sinh thái. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
Vậy, một HST hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu nào. 
 Một hệ sinh thái hoàn chỉnh gồm : 
- Thành phần vô sinh như: Đất, đá, nước, thảm mục 
- Sinh vật sản xuất là thực vật.- Sinh vật tiêu thụ gồm có động vật ăn thực vật và động vật ăn thịt.- Sinh vật phân giải như vi khuẩn, nấm. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
Hệ sinh thái thảo nguyên 
Hệ sinh thái suối (nước chảy). 
Hệ sinh thái sa mạc 
Hệ sinh thái rừng ngập mặn 
Hệ sinh thái vùng biển ven bờ 
Lấy một vài ví dụ hệ sinh thái? 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn : 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
Quan sát hình 50.2 cho biết : 
Thức ăn của chuột là gì ? Động vật nào ăn thịt chuột ? Hãy điền nội dung phù hợp vào chỗ trống của dãy sau: 
 ....  Chuột  . 
? 
? 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
? 
? 
Chuột 
Cây cỏ 
Rắn 
Chuột 
Cây cỏ 
Cầy 
.........  bọ ngựa  ...... 
.........  sâu  ...... 
.......  hươu  ...... 
.......  cầy  ...... 
Tương tự điền nội dung phù hợp vào chỗ trống của các dãy sau: 
II. Chu ỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
?. Trong chuỗi thức ăn, mỗi loài sinh vật là một mắt xích. Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa một mắt xích với mắt xích đứng trước và mắt xích đứng sau trong chuỗi thức ăn. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chu ỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
TL : Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích đứng trước trước vừa là sinh vật bị mắt xích đứng sau tiêu thụ. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chu ỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
 Bài tập : Hãy điền tiếp các từ phù hợp vào những chỗ trống trong câu sau: Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích , vừa là sinh vật bị mắt xích tiêu thụ. 
 Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích đứng trước, vừa là sinh vật bị mắt xích đứng sau tiêu thụ. 
 Thế nào là một chuỗi thức ăn. 
đứng trước 
đứng sau 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
2. Thế nào là một lưới thức ăn ? 
 Quan sát hình 50.2 và thực hiện các yêu cầu sau : 
?. Cho biết sâu ăn lá cây tham gia vào những chuỗi thức ăn nào . 
?. Hãy xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái. 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  cầy  đại bàng. 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  chuột  rắn. 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  bọ ngựa  rắn. 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  cầy  hổ. 
(Cây cỏ tương tự cây gỗ). 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
2. Thế nào là một lưới thức ăn ? 
?. Hãy xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái. 
TL : - Sinh vật sản xuất : Cây gỗ, cây cỏ. 
- Sinh vật tiêu thụ cấp 1 : Sâu ăn lá cây, chuột, hươu. 
 Sinh vật tiêu thụ cấp 2 : Bọ ngựa, cầy, rắn. 
 Sinh vật tiêu thụ cấp 3 : Rắn, đại bàng, hổ. 
- Sinh vật phân giải : VSV, nấm, giun đất. 
Cây gỗ 
Cây Cỏ 
Sâu ăn lá 
Cầy 
Bọ ngựa 
Chuột 
Đại bàng 
Hổ 
Rắn 
Vi sinh vật 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
2. Thế nào là một lưới thức ăn ? 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  cầy  đại bàng. 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  chuột  rắn. 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  bọ ngựa  rắn. 
- Cây gỗ  sâu ăn lá cây  cầy  hổ. 
(Cây cỏ tương tự cây gỗ). 
? Thế nào là một lưới thức ăn. 
 Lưới thức ăn là các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung. 
? Một chuỗi thức ăn hoàn chỉnh bao gồm những thành phần sinh vật nào. 
 Một chuỗi thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần sinh vật : 
- Sinh vật sản xuất. 
- Sinh vật tiêu thụ. 
- Sinh vật phân huỷ. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn 
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ? 
2. Thế nào là một lưới thức ăn ? 
Cây gỗ 
Cây Cỏ 
Sâu ăn lá 
Cầy 
Bọ ngựa 
Chuột 
Đại bàng 
Hổ 
Rắn 
Vi sinh vật 
1. Hệ sinh thái là gì ? 
a. Hệ sinh thái bao gồm toàn bộ các sinh vật trên trái đất và điều kiện địa chất, khí hậu toàn cầu. 
b. Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống của quần xã (sinh cảnh). 
c. Hệ sinh thái bao gồm quần xã và điều kiện môi trường vô cơ xung quanh. 
d. Hệ sinh thái bao gồm quần xã và điều kiện môi trường hữu cơ xung quanh. 
Cột 1 
Cột 2 
Cột 3 
1. Chuỗi thức ăn. 
2. Lưới thức ăn. 
a. Gồm nhiều chuỗi thức ăn có các mắt xích chung. 
b. Gồm một dãy các sinh vật, mở đầu là sinh vật phân giải, kết thúc là sinh vật sản xuất. 
c. Gồm một dãy các sinh vật, mở đầu là sinh vật sản xuất, kết thúc là sinh vật phân giải. 
1  
2  
2. Ghép nội dung ở cột 1 với cột 2 và điền kết quả ghép vào cột 3 ? 
a 
c 
3. Trong chuỗi thức ăn sau : Cỏ  Thỏ  Hổ  Vi sinh vật . Hổ được xếp vào sinh vật tiêu thụ bậc mấy ? 
a. Bậc 1. b. Bậc 2. c. Bậc 3. d. Bậc 4. 
I. Thế nào là một hệ sinh thái ? 
- Hệ sinh thái bao gồm quần xã và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh). Là 1 hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định. 
- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh gồm các thành phần : 
+ Nhân tố vô sinh 
+ Nhân tố hữu sinh: 
 * Sinh vật sản xuất 
 * Sinh vật tiêu thụ: bậc 1, bậc 2, bậc 3... 
 * Sinh vật phân huỷ. 
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn : 
1. Thế nào là 1 chuỗi thức ăn ? 
- Chuỗi thức ăn là 1 dãy gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài sinh vật trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước, vừa bị mắt xích phía sau tiêu thụ. 
VD: 
Cây cỏ  sâu  chuột 
2. Thế nào là 1 lưới thức ăn : 
- Lưới thức ăn : gồm các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung . 
- Lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần : SV sản xuất, SV tiêu thụ, SV phân giải. 
Dặn dò 
- Học bài 
- Trả lời câu 1 và 2 SGK.