Bài giảng Ngữ Văn Khối 9 - Tiết 117: Tiếng Việt: Các thành phần biệt lập (Tiếp theo)

Tiết 117 – Tiếng việt: 
CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
( tiếp theo ) 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
I/ Thành phần gọi – đáp : 
1. Ví dụ : Sgk/31 
Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không? 
b) - Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ? 
 Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời: 
 - Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. 
 ? Trong các từ in đậm, từ nào dùng để gọi, từ nào dùng để đáp? 
- Này -> Từ dùng để gọi 
- Thưa ông -> Từ dùng để đáp 
 ? Các từ này có tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu không ? 
=> Không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu 
 ? Từ nào dùng để tạo lập cuộc thoại, từ nào dùng để duy trì cuộc thoại ? 
-> Tạo lập cuộc thoại. 
-> Duy trì cuộc thoại 
 Các từ ngữ in đậm trên được gọi là thành phần gọi - đáp 
TP gọi - đáp 
? Vậy thành phần gọi - đáp là gì ? 
2. Ghi nhớ: 
(Sgk/32) 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
I/ Thành phần gọi – đáp : 
II/ Thành phần phụ chú : 
1. Ví dụ : Sgk/31, 32 
 a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi. 
 (Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà ) 
 b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm.	 (Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) 
 ? Nếu lược bỏ các từ in đậm, nghĩa sự việc của mỗi câu trên có thay đổi không? Vì sao? 
 - Lược bỏ phần in đậm đi thì nghĩa sự việc của câu không thay đổi. Vì đó là thành phần biệt lập, nó được viết thêm vào để làm rõ hơn cho một số chi tiết trong câu. 
 ? Ở câu ( a ), các từ in đậm được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào? 
- a) chú thích thêm cho “ Đứa con gái  của anh ” 
 ? Ở câu ( b ), cụm chủ - vị in đậm chú thích điều gì? 
- b) chú thích cho điều nhân vật tôi suy nghĩ. 
 Các từ ngữ in đậm 
trên được gọi là TP phụ chú . 
 TP phụ chú 
 ? Ở mỗi câu, TP phụ chú đi kèm với những dấu câu nào? 
-> đặt giữa dấu ( - ) và dấu ( , ) 
-> đặt giữa hai dấu ( , ) 
 Ngoài ra, TP phụ chú còn đi kèm với dấu ( ), dấu (:) 
? Hãy nhắc lại các đặc điểm của TP phụ chú? 
2. Ghi nhớ: 
(Sgk/32) 
* Bài tập nhanh: 
	 Tìm thành phần phụ chú trong các ví dụ sau: 
	 1 . Bác Ba đã thực hiện được nguyện vọng cuối cùng của người đồng đội cũ (Anh Sáu) trao tận tay cho Thu chiếc lược ngà. 
	 2 . Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc 
 	 3 . Ngay từ bây giờ - cô giáo nói - lớp ta cần phải cố gắng nhiều hơn nữa. 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
CÂU HỎI GHÉP ĐÔI 
 Mỗi thành phần biệt lập trong các câu văn sau đều có tác dụng đối với việc diễn đạt nội dung ý nghĩa của câu. Hãy nối mỗi dòng của cột trái với một dòng của cột phải sao cho phù hợp. 	 	 	 
a. Bác ơi, cho cháu hỏi chợ Đông Ba ở đâu ? 
b. Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ ! 
c. Chắc chắn tôi sẽ trở lại 	 
Khẳng định thái độ tin cậy 
2. Duy trì quan hệ giao tiếp 
3. Tạo lập quan hệ giao tiếp 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
I/ Thành phần gọi - đáp . 
II/ Thành phần phụ chú . 
III/ Luyện tập . 
 1. Bài tập 1 – Tr.32. 
 Thành phần gọi - đáp của các câu trong đoạn trích: 
 - Này : (lời bà lão láng giềng): gọi. 
 - Vâng : (lời chị Dậu): đáp. 
 → Quan hệ trên - dưới; thân quen. 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
I/ Thành phần gọi - đáp . 
II/ Thành phần phụ chú . 
III/ Luyện tập . 
 1. Bài tập 1 – Tr.32. 
TP gọi – đáp : Bầu ơi 
 -> Có tính chất chung, hướng đến tất cả người dân Việt Nam sống trong cùng một đất nước, cùng dân tộc. 
 ( baàu, bí, giaøn → aån duï: chæ nhöõng ngöôøi trong cuøng moät nöôùc, tuy khaùc nhau nhöng cuøng daân toäc, cuøng truyeàn thoáng lòch söû) 
2. Bài tập 2 – Tr.32. 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
I/ Thành phần gọi - đáp . 
II/ Thành phần phụ chú . 
III/ Luyện tập . 
 1. Bài tập 1 – Tr.32. 
 2. Bài tập 2 – Tr.32. 
3. Bài tập 3 – Tr.33. 
 a) “ kể cả anh ”: bổ sung cho cụm danh từ “ mọi người” 
 b) “ các thầy, cô giáo người mẹ ” giải thích cho các từ ngữ “ Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này. ” 
 c) “ Những người chủ thực sựthế kỉ tới ” giải thích cho cụm danh từ “ lớp trẻ ” 
 d) + “ có ai ngờ ”: thể hiện sự ngạc nhiên của nhân vật trữ trình “ tôi ” 
 + “ thương thương quá đi thôi ”: thể hiện tình cảm trìu mến của nhân vật trữ tình “ tôi ” đối với “ cô bé nhà bên ” 
THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ 
NHỮNG TỪ NGỮ LIÊN QUAN 
kể cả anh 
mọi người 
các thầy, cô giáo người mẹ 
Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này 
Những người chủ thực sự thế kỉ tới 
lớp trẻ 
có ai ngờ 
thương thương quá đi thôi 
Cô bé nhà bên 
Tôi 
I/ Thành phần gọi - đáp . 
II/ Thành phần phụ chú . 
III/ Luyện tập . 
 4. Bài tập 4 – Tr.33. 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
Tạo lập, duy trì quan hệ giao tiếp 
Bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu 
Thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu 
Bộc lộ tâm lý của người nói 
Tiết 117 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TT) 
Hướng dẫn học ở nhà: 
- Phân biệt tất cả các TP biệt lập đã học 
 Làm BT5/ Sgk/33 
 Chuẩn bị bài: “ Liên kết câu và liên kết đoạn văn”.