Bài giảng Môn Vật lý lớp 9 - Bài 10: Biến trở – điện trở dùng trong kỹ thuật

Tuần : 06 Ngày soạn : 22/09/2014
Tiết : 11 	 Ngày dạy : 26 /09/2014
Bài 10: BIẾN TRỞ – ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT
I . Mục tiêu : 
1.Kiến thức : 
 - Nhận biết được các loại biến trở . 
2. Kĩ năng : 
 - Giải thích được nguyên tắc hoạt động của biến trở con chạy.
 - Sử dụng được biến trở con chạy để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch.
 - Vận dụng được định luật ôm và công thức để giải toán về mạch điện sử dụng với hiệu điện thế không đổi, trong đó có mắc biến trở.
3. Thái độ : 
 - Ham hiểu biết , sử dụng an toàn điện.
II. Chuẩn bị :
1. Giáo viên: 
 - Đọc kĩ nội dung bài giảng và các tài liệu liên quan.
 - Đọc kĩ nội dung bài giảng và các tài liệu liên quan.
 - 1 biến trở con chạy ( 20W - 2A); 1 nguồn 3V, 1 bóng đèn 2,5V – 1W, 1 công tắc, 7 đoạn dây nối , 3 điện trở kỹ thuật cơ ghi trị số, 3 điện trở kỹ thuật loại có các vòng màu . 
 - 1 số loại biến trở, tay qua, con chạy, chiết áp. Tranh phóng to các loại biến trở.
2. Học sinh : 
 - Đọc kĩ nội dung bài học trước ở nhà.
 - Làm bài tập ở nhà.
III. Tổ chức hoạt động dạy và học :
1. Ổn định lớp : Kiểm tra sĩ số vệ sinh lớp .
9A1:
9A2:
9A3:
9A4:
2. Kiểm tra bài cũ : 
 - Điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào những yếu tố nào? phụ thuộc như thế nào? Viết công thức biểu diễn sự phụ thuộc đó? BT:C5 ( SGK)
3. Tiến trình:
GV tổ chức các hoạt động
Hoạt động của học sinh
Kiến thức cần đạt
Hoạt động 1 :Giới thiệu bài mới
- Từ công thức trên có cách nào làm thay đổi điện trở của dây dẫn không ? Trong 2 cách làm thay đổi trị số của điện trở, cách nào dễ thực hiện được? 
- HS lắng nghe
Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở
- Yêu cầu học sinh trong nhóm quan sát h 10.1 ( SGK) và đối chiếu với các biến trở có` trong bộ thí nghiệm để chỉ rõ từng loại biến trở ? . 
- Dựa vào hình 10.1 và đồ dùng thực tế yêu cầu trả lời câu hỏi :
- Cấu tạo chính của biến trở? 
- Chỉ ra 2 chốt nối với 2 đầu cuộn dây của các biến trở , chỉ ra con chạy của biến trở? 
 + Nếu mắc 2 đầu AB của cuộn dây này nối tiếp vào mạch điện thì khi dịch cuyển con chạy C, biến trở có tác dụng thay đổi điện trở không? 
à Vậy muốn biến trở con chạy này có tác dụng làm thay đổi điện trở phải mắc nó vào mạch điện qua các chốt nào? 
- Giáo viên giới thiệu kí hiệu của biến trở trên sơ đồ mạch điện . 
- Làm C4 ? 
* Chuyển ý: để tìm hiểu xem biến trở được sử dụng như thế nào à phần 2
- Hoạt động cá nhân làm C1. 
 + Nêu được các loại biến trở. 
 + Cách nhận dạng . 
- Thảo luận nhóm làm C2. 
- Học sinh chỉ được 2 chốt nối là đầu A, B trên hình vẽ, khi mắc 2 đầu A, B của cuộn dây nối tiếp vào mạch điện khi dịch chuyển con chạy C không làm thay đổi chiều dài của cuộn dây của cuộn dây có dòng điện chạy qua à không có tác dụng làm thay đổi điện trở R
- Học sinh chi ra chốt nối của biến trở khi mắc vào mạch điện và giải thích . 
- Hoạt động cá nhân làm C4 vào vở.
I/Biến trở 
 1. Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở 
 a. Cấu tạo : 
 + Con chạy ( hay tay quay) C. 
 + Cuộn dây dẫn có 2 đầu ngoài cùng của dây là A, B . 
 + Lõi .
 b. Hoạt động của biến trở 
 - Khi dịch chuyển con chạy hoặc tay quay C sẽ làm thay đổi chiều dài của phần cuộn dây có dòng điện chạy qua à Là thay đổi điện trở của biến trở và điện trở của mạch điện . 
 C1 : Học sinh nhận dạng 3loại biến trở. 
 C2 : Không vì nếu dịch chuyển con chạy C thì dòng điện vẫn chạy qua toàn bộ cuộn dây của biến trở à con chạy không làm thay đổi chiều dài của phần cuộn dây có dòng điện chạy qua. 
 C3 :
 c. Kí hiệu . Sơ đồ của biến trở .
 Hình 10.2 SGK trang29
Hoạt động 3 : Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện .
- Theo dõi học sinh vẽ sơ đồ mạch điện h10.3 ( SGK) và trợ giúp khi cần thiết 
- Quan sát biến trở của nhóm và trả lời các câu hỏi sau : 
 + Đọc số ghi trên biến trở và nêu ý nghĩa của con số đó ? 
 + Mắc mạch điện theo nhóm . 
- Giáo viên quan sát, giúp đỡ nhóm làm thí nghiệm 
* Lưu ý : Khi đẩy con chạy C về sát điểm N để biến trở có điện trở lớn nhất trước khi mắc nó vào mạch điện hoặc trước khi đóng công tắc, cũng như phải dịch cuyển con chạy nhẹ nhàng tránh mòn hỏng chỗ tiếp xúc giữa con chạy và cuộn dây của biến trở . 
* Đại diện nhóm làm C6: 
- Giáo viên uốn nắn sai xót. 
* Vật biến trở là gì? Nó có thể được dùng để làm gì 
- Trong gia đình: sử dụng biến trở than ( chiết áp) như trong rađiô, tivi, đèn để bàn .
- Hoạt động cá nhân làm C5. 
- Nhóm thực hiện C6 và theo các bước : Theo dõi độ sáng của bóng đèn à khi di chuyển con chạy ( thay đổi l của dây ) à R thay đổi à I trong mạch thay đổi . 
- Qua thí nghiệm nêu biến trở là gì , và công dụng vào vở . 
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện 2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện 
C5 
 3. Kết luận
- Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch . 
Hoạt động 4 : Nhận dạng 2 loại biến trở dùng trong kỹ thuật.
- Hướng dẫn chung cả lớp làm C7. 
 + Nếu lớp than hay lớp kim loại dùng để chế tạo các điện trở kỹ thuật mà rất mỏng thì R lớn hay nhỏ 
 + Quan sát các loại điện trở dùng trong kỹ thuật của nhóm làm C8? 
- Hoạt động cá nhân làm C7. 
- Quan sát các loại điện trở dùng trong kỹ thuật , nhận dạng được 2 loại điện trở qua dấu hiệu . 
 + Có trị số ghi ngay trên điện trở. 
+ Trị số được thể hiện bằng các vòng màu ghi trên điện trở 
II .CÁC ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT 
 1. Cấu tạo :
 - Được chế tạo bằng 1 lớp than hay lớp kim loại mỏng à S rất nhỏ à Có kích thước nhỏ và R có thể rất lớn . 
 2. Cách nhận dạng 2 loại điện trở trong kỹ thuật . 
 Có trị số ghi ngay trên điện trở . 
 - Trị số thể hiện bằng các vòng màu trên điện trở.
Hoạt động 5: Vận dụng
+ Đọc trị số của điện trở h10.4a 
( SGK) và 1 số khác làm C9? 
- Quan sát ảnh màu số 2 in ở bìa 3 (SGK) hoặc điện trở vòng màu trong bộ thí nghiệm để nhận biết màu của các vòng trên 1 hay 2 điện trở loại này
- Làm C10, gợi ý.
- Tính chiều dài của dây điện trở của biến trở này?
- Tính chiều dài của 1 vòng dây quấn quanh lõi sứ tròn ? 
- Tính số vòng dây của biến trở.
HS vận dụng những kiến thức vừa học để hoàn thành câu C9.
-HS độc lập suy nghĩ hoàn thành câu C10 dưới sự hướng dẫn của GV
III.Vận dụng
IV. Củng cố : 
- Em hãy nêu cấu tạo của biến trở?
- Tác dụng của biến trở?
V. Hướng dẫn về nhà :
 - Làm bài tập (SBT).Học bài cũ .
 - Đọc trước bài mới.
VI. RÚT KINH NGHIỆM:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………