Bài giảng GDCD 10 - Bài 7: Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận thức (2 tiết)

 1. Thế nào là phủ định biện chứng ? Nêu đặc điểm của phủ định biện chứng.KIỂM TRA BÀI CŨ 2. Vaän duïng quan ñieåm phuû ñònh bieän chöùng ñeå phaân tích phaûn öùng trao ñoåi cuûa a-xit clo-hi-ñric vaø xut sau ñaây :HCL + NaOH = NaCL + H2O 3. Chuùng ta phaûi luoân luoân ñoåi môùi phöông phaùp hoïc taäp. Theo em, ñaây coù phaûi laø yeâu caàu cuûa phuû ñònh bieän chöùng khoâng ? Taïi sao ? 4. Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, ta caàn phaûi pheâ bình vaø töï pheâ bình nhö theá naøo môùi phuø hôïp vôùi quan ñieåm phuû ñònh bieän chöùng ? 5. Em haõy nhaän xeùt moät vaøi bieåu hieän söï phuû ñònh bieän chöùng trong vieäc thôø cuùng, leã hoäi, ma chay, cöôùi xin ôû nöôùc ta hieän nay. Thùc tiÔn vµ vai trß cña thùc tiÔn®èi víi nhËn thøc.Baøi 7 (2tieát) Noäi Dung Baøi Hoïc 1. THẾ NÀO LÀ NHẬN THỨC ?2. THỰC TIỄN LÀ GÌ ?3. VAI TRÒ CỦA THỰC TIỄN ĐỐI VỚI NHẬN THỨCa. Thùc tiÔn lµ c¬ së cña nhËn thøc.b. Thùc tiÔn lµ ®éng lùc cña nhËn thøc.c. Thùc tiÔn lµ môc ®Ých cña nhËn thøc.d. Thùc tiÔn lµ tiªu chuÈn cña ch©n lý.1. THẾ NÀO LÀ NHẬN THỨC ?	Bàn về nhận thức, từ xưa đến nay có nhiều quan điểm khác nhau :  Các nhà triết học duy tâm cho rằng : nhận thức do bẩm sinh hoặc do thần linh mách bảo mà có.  Các nhà triết học duy vật trước C. Mác lại quan niệm : nhận thức chỉ là sự phản ánh đơn giản, máy móc, thụ động về sự vật, hiện tượng. Em có nhận xét gì về hai quan điểm nêu trên ?  Triết học duy vật biện chứng cho rằng, nhận thức bắt nguồn từ thực tiễn, quaù trình nhận thức diễn ra rất phức tạp, gồm 2 giai đoạn : nhận thức cảm tính vaø nhận thức lí tính.Haõy dieãn taû baèng lôøi caùc hình aûnh sau :Linh tröôûng Gaáu truùcVoi Seáu ñaàu ñoûHoå Boø toùt Qua caùc hình aûnh treân, cho bieát taïi sao caùc em ñoaùn ñöôïc caùc vaät ñoù ?caûm giaùcTri giaùcBieåu töôïngNhôøNhaän thöùc ñöôïc theå hieän baèng caùc giaùc quan : caûm giaùc –tri giaùc – bieåu töôïngthì goïi laø nhaän thöùc gì ?Nhaän thöùc caûm tínhVaäy nhaän thöùc caûm tính laø gì ? - Nhaän thöùc caûm tính : Laø giai ñoaïn nhaän thöùc ñöôïc taïo neân do söï tieáp xuùc tröïc tieáp cuûa caùc cô quan caûm giaùc vôùi söï vaät, hieän töôïng, ñem laïi cho con ngöôøi hieåu bieát caùc ñaëc ñieåm beân ngoaøi cuûa chuùng.	Ví dụ : SGK/39Khi muối ăn tác động vào cơ quan cảm giác :mắt sẽ cho ta biết muối có màu trắng, dạng tinh thể, mũi cho ta biết muối không có mùi, lưỡi cho ta biết muối có vị mặn.Tuy vậy, nó vẫn chưa phản ánh được bản chất, quy luật của sự vật, hiện tượng.	Nhờ đi sâu phân tích, người ta tìm ra cấu trúc tinh thể của muối, công thức hóa học của muối, điều chế được muối.Nhaän thöùc lyù tínhVaäy,nhaän thöùc lyù tínhlaø gì ?	Em hãy cho biết ví dụ trên nói lên nhận thức nào ? Em hiểu nhận thức là gì ?- Nhaän thöùc lyù tính : Laø giai ñoaïn nhaän thöùc tieáp theo, döïa treân caùc taøi lieäu do nhaän thöùc caûm tính ñem laïi, nhôø caùc thao taùc cuûa tö duy nhö phaân tích, so saùnh, toång hôïp, khaùi quaùt hoaù tìm ra baûn chaát, quy luaät cuûa söï vaät, hieän töôïng.Nhận thức là quá trình phản ánh sự vật, hiện tượng của thế giới khách quan vào bộ óc con người, để tạo nên những hiểu biết về chúng.Ngµy mïa - Cao B»ng§¸nh chiÕm s©n bay T©n S¬n NhÊtNghiªn cøu vµ trång thö nghiÖm c©y d­a MüEm cã nhËn xÐt g× vÒ c¸c ho¹t ®éng trªn cña con ng­êi ?C¸c ho¹t ®éng trªn cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi ?Ví dụ 1: Ông cha ta đã dựa vào cơ sở nào để đúc kết thành các câu ca dao, tục ngữ sau :  Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.  Chuồn chuồn bay thấp thì mưa,Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.  Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.  Mấy đời bánh đúc có xương,Mấy đời mẹ ghẻ mà thương con chồng.1. THẾ NÀO LÀ NHẬN THỨC ?2. THỰC TIỄN LÀ GÌ ?Ông cha ta đã dựa vào kinh nghiệm thực tiễn để đúc kết thành các câu ca dao, tục ngữ trên. VÝ dô 2 :Em có nhận xét gì về các hoạt động trên của con người ?Hoạt động thực tiễn* Con ng­êi s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt.* Con ng­êi ®Êu tranh giai cÊp ®Ó gi¶i phãng mình khái ¸p bøc bãc lét.* Con ng­êi nghiªn cøu khoa häc øng dông vµo cuéc sèng. 	Thực tiễn là toàn bộ những hoạt động vật chất có mục đích, mang tính lịch sử - xã hội của con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội.Em hiểu thực tiễn là gì ?	Em có nhận xét gì các hoạt động trong những bức ảnh trên và cho biết chúng thuộc các hoạt động nào?HĐ. Thực nghiệm khoa họcHĐ. Sản xuất vật chấtHĐ. Chính trị -xã hộiHĐ. Sản xuất vật chấtHĐ. Chính trị -xã hộiHĐ. Thực nghiệm khoa họcCác hình thức cơ bản của hoạt động thực tiễn:+ Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt.+ Ho¹t ®éng chÝnh trÞ -x· héi.+ Ho¹t ®éng thùc nghiÖm khoa häc. Hoạt động sản xuất vật chất là cơ bản nhất, vì nó quyết định các hoạt động khác và xét cho cùng, các hoạt động khác cũng nhằm phục vụ hoạt động cơ bản này.Ho¹t ®éng nµo lµ c¬ b¶n nhÊt?Ng­êi n«ng d©n ®ang h¸i chÌøng dông trång gièng cµ chua míi trong nhµ kÝnhB¸c Hå tham gia kh¸ng chiÕn1. THẾ NÀO LÀ NHẬN THỨC ?2. THỰC TIỄN LÀ GÌ ?	Có lần một sinh viên hỏi Clốt Béc-na (1813 – 1878), nhà sinh lí học người Pháp : Thưa thầy, điều gì quan trọng nhất trong y học ? Những sự kiện thực tiễn ! - ông rành rọt trả lời. Dựa vào hiểu biết của mình em hãy cho biết : a) Ý kiến của Clốt Béc-na đúng hay sai ? b) Thực tiễn có những vai trò gì đối với nhận thức ?3. VAI TRÒ CỦA THỰC TIỄN ĐỐI VỚI NHẬN THỨC (Trọng tâm).	Nhóm 1 : Vì sao nói thực tiễn là cơ sở của nhận thức ? Nêu 1 ví dụ để chứng minh ?	Nhóm 2 : Vì sao nói thực tiễn là động lực của nhận thức ? Lấy ví dụ trong học tập để chứng minh ?	Nhóm 3 : Vì sao nói thực tiễn là mục đích của nhận thức? Lấy ví dụ để chứng minh ?	Nhóm 4 : Vì sao thực tiễn được coi là tiêu chuẩn của chân lý ? Lấy ví dụ để chứng minh ? 	Thảo luận nhóm : 5 phút.Cá nhân tự đọc các mục a, b, c, d trong SGK/41-43a. Thöïc tieãn laø cô sôû cuûa nhaän thöùc :	Ví dụ: Người thợ nhuộm, do nhiều lần nhuộm quần áo, đã có thể phân biệt 12 mầu đen khác nhau; Khi biết chế tạo và sử dụng công cụ LĐ, bàn tay con người trở nên khéo léo hơn, tư duy phát triển hơn.	Ví dụ : Từ sự đo đạc ruộng đất, đo lường vật thể mà con người có tri thức về toán học.	- Moïi söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi ñeàu tröïc tieáp naûy sinh töø thöïc tieãn.	- Thoâng qua hoaït ñoäng thöïc tieãn caùc giaùc quan ñöôïc hoaøn thieän, khaû naêng nhaän thöùc ngaøy caøng saâu saéc, ñaày ñuû hôn veà söï vaät, hieän töôïng. b. Thöïc tieãn laø ñoäng löïc cuûa nhaän thöùc :	- Thöïc tieãn luoân luoân ñaât ra nhöõng yeâu caàu môùi cho nhaän thöùc.  thuùc ñaåy nhaän thöùc phaùttrieån.	Vd : Baùc só Ñaëng Vaên Ngöõ nghieân cöùu tìm ra khaùng sinh (SGK trang 41-42).GS. BS ĐẶNG VĂN NGỮ & PENNICILIN	Ví dụ : Việc học tập đặt ra yêu cầu học sinh phải giải bài tập và học kiến thức mới, khókhi giải quyết được những bài tập khó đó thì nhận thức của em sẽ được nâng cao hơn.	- Thöïc tieãn coøn taïo ra caùc tieàn ñeà vaät chaát caàn thieát cho nhaän thöùc.Häc sinh trong giê thùc hµnh tin häcTrång thö nghiÖm gièng lóa míiN©ng cao n¨ng suÊt mÝa ®­êng ViÖt NamChanh cho qu¶ tr¸i mïaRau s¹ch Mét sè thµnh tùu cña ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Namc. Thöïc tieãn laø muïc ñích cuûa nhaän thöùc :	- Caùc tri thöùc khoa hoïc chæ coù gía trò khi noù ñöôïc vaän duïng vaøo thöïc tieãn. Muïc ñích cuûa nhaän thöùc laø caûi taïo hiện thöïc khaùch quan, ñaùp öùng nhu caàu vaät chaát, tinh thaàn cuûa con ngöôøi. 	- Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ töøng noùi : “Lí luaän maø khoâng lieân heä vôùi thöïc tieãn laø lí luaän suoâng”.	Ví dụ : Nhà bác học Điêzen đã viết giả thuyết về động cơ sử dụng chất thải công nghiệp làm nhiên liệu và giả thuyết của ông đã được ứng dụng để chế tạo ra các loại động cơ chạy dầu như bây giờ.d. Thöïc tieãn laø tieâu chuaån cuûa chaân lí :	- Nhaän thöùc cuûa con ngöôøi coù theå ñuùng ñaén hoaëc sai laàm. Chæ coù ñem nhöõng tri thöùc thu nhaänñöôïc kieåm nghieäm qua thöïc tieãn môùi ñaùnh giaù ñöôïc tính ñuùng ñaén hay sai laàm cuûa chuùng.	Ví duï : Thuyeát Nhaät taâm cuûa Coâ-peùc-níc cho raèng, Traùi ñaát quay xung quanh Maët trôøi. Nhôø coù kính vieãn voïng töï saùng cheá vaø kieân trì quan saùt baàu trôøi, Ga-li-leâ (1564 – 1642) ñaõ khaúng ñònh Thuyeát Nhaät taâm cuûa Coâ-peùc-níc laø ñuùng vaø coøn boå sung : Maët trôøi coøn töï quay xung quanh truïc cuûa noù.Xem TLTKvề Ga-li-leâ trong SGK43-44OÂng laøm thí nghieäm nhaèm muïc ñích gì ?Toùm laïi :Thöïc tieãn laø cô sôû, laø ñoäng löïc, laø muïc ñích cuûa nhaän thöùc vaø laø tieâu chuaån ñeå kieåm tra keát quaû cuûa nhaän thöùc.Baøi taäp 1 	Hoïat ñoäng thöïc tieãn cô baûn nhaát cuûa con ngöôøi laø : a.- Hoïat ñoäng saûn xuaát vaät chaát. b.- Hoïat ñoäng chính trò - xaõ hoäi. c.- Hoïat ñoäng thöïc nghieäm khoa hoïc .d.- Hoïat ñoäng vaên hoùa, ngheä thuaät, giaùo duïc. aBaøi taäp 2 	Cô sôû cuûa söï thoáng nhaát giöõa nhaän thöùccaûm tính vaø lyù tính laø :a.- Theá giôùi vaät chaát toàn taïi khaùch quan.b.- Taøi lieäu caûm tính coù theå tin caäy, phong phuù.c.- Thöïc tieãn xaõ hoäi. d.- Tính naêng ñoäng chuû quan cuûa con ngöôøi. CBaùc coù vieát : “ Tieác vì caùc keá hoïach ñoù ñeàu laø chuû quan, khoâng caên cöù vaøo thöïc teá, cho neân moät khi gaëp söï thöû thaùch nhö traän ñòch taán coâng vöøa roài thì taùn loaïn heát.”Trong noäi dung ñoaïn vaên treân, chuû tòch Hoà Chí Minh muoán nhaán maïnh vai troø naøo cuûa thöïc tieãn?Baøi taäp 3 ATieâu chuaån cuûa chaân lí BCô sôû cuûa nhaän thöùc CÑoäng löïc cuûa nhaän thöùùc DMuïc ñích cuûa nhaän thöùc AÑieàn vaøo choã troáng nhöõng cuïm töø thích hôïp : Lí luaän raát caàn thieát, nhöng neáu caùch hoïc taäp khoâng ñuùng thì seõ khoâng coù keát quaû. Do ñoù, trong hoïc taäp lí luaän, chuùng ta caàn nhaán maïnh: Lí luaän phaûi (1) vôùi thöïc tieãn. Thoáng nhaát giöõa lí luaän vaø thöïc tieãn laø (2) cuûa chuû nghóa Mac – Leânin. Thöïc tieãn khoâng coù lyù luaän höôùng daãn laø (3) Lyù luaän maø khoâng coù lieân heä vôùi thöïc tieãn laø (4)	a.- Thöïc tieãn muø quaùng. 	b.- Lyù luaän suoâng. 	 c.- Moät nguyeân taéc caên baûn. 	 d.- Lieân heä tröïc tieáp. 1.- d	2.- c	3.- a 	4.- b Baøi taäp 4 Nhaän thöùc Cô sôû Ñoäng löïc Thöïc tieãn Muïc ñích Chaân lí Caûm tính Lí tính Saûn xuaátThöïc nghieämXaõ hoäi Chúc các em học tập tốt !