Một số giải pháp bồi dưỡng học sinh giỏi đạt hiệu quả

MỘT SỐ GIẢI PHÁP BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐẠT HIỆU QUẢ
Kính thưa các quý vị đại biểu, kính thưa các đồng chí giáo viên.
Hòa trong không khí hân hoan của hội nghị CNVC hôm nay, tôi xin được phép đại diện cho tổ Toán – Lý tham luận về “một số giải pháp bồi dưỡng học sinh giỏi đạt hiệu quả”.
Kính thưa các đồng chí, đối với người giáo viên, bên cạnh công tác đứng lớp giảng dạy thì công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một trong những công tác chuyên môn quan trọng nhất. Là người giáo viên chúng ta luôn ý thức được điều đó.
Tuy nhiên bồi dưỡng HSG như thế nào cho hiệu quả luôn là vấn đề được các giáo viên chúng ta quan tâm nhất. Vì lý do đó mà tổ Toán – Lý chúng tôi hôm nay rất vinh dự được tham luận về các giải pháp bồi dưỡng HSG đạt hiệu quả. 
	Thưa các đồng chí, qua quá trình tham gia bồi dưỡng HSG và tham khảo các phương pháp bồi dưỡng HSG hay của những đồng nghiệp, chúng tôi nhận thấy rằng để công tác bồi dưỡng HSG đạt hiệu quả thì chúng ta cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp sau đây.
1) Đối với giáo viên bồi dưỡng:
Thưa các đồng chí, người xưa có câu “danh sư xuất cao đồ” muốn có HSG phải có thầy giỏi vì thế người thầy phải luôn luôn có ý thức tự rèn luyện, tích lũy tri thức và kinh nghiệm, trau dồi chuyên môn, luôn xứng đáng là “người dẫn đường tin cậy” cho học sinh noi theo. Bên cạnh đó chúng tôi cũng cho rằng giáo viên phải là người có lập trường tư tưởng vững vàng, phải xác định tư tưởng cho mình và tâm huyết với công việc bồi dưỡng HSG này.
Giáo viên phải thường xuyên tìm tòi các đầu sách - tư liệu, kiến thức nâng cao trên các diễn đàn giáo dục trên mạng internet. Lựa chọn trang Web nào hữu ích nhất, tiện dụng nhất, tác giả nào có các chuyên đề hay (ưu tiên sách do nhà xuất bản giáo dục phát hành), khả quan nhất để sưu tầm tài liệu…
Trong công tác BDHSG khâu đầu tiên là khâu tuyển chọn học sinh khâu này rất quan trọng. Việc bồi dưỡng HSG cũng như gieo một mầm xanh vậy, giống có tốt thì mầm xanh mới phát triển tốt và ra những hoa thơm và đậu trái ngọt được. Học sinh được chọn phải là những em học giỏi, có tố chất thông minh – sáng tạo và trên hết là tinh thần yêu thích môn học.
Bước tiếp theo, sau khi lựa chọn được học sinh, chúng ta lập kế hoạch cho HS và cho mình một cách cụ thể tránh tình trạng thích đâu dạy đó. Dạy theo chuyên đề là biện pháp mà tổ chúng tôi thấy hữu hiệu nhất.
Nắm vững phương châm dạy chắc cơ bản rồi mới nâng cao - thông qua những bài luyện cụ thể để dạy phương pháp tư duy - dạy kiểu dạng bài có quy luật trước, loại bài có tính đơn lẻ, đặc biệt sau.
Để giải được các bài toán dành cho học sinh giỏi, học sinh cần phải hiểu kiến thức cơ bản – nền tảng cũng như là những kiến thức nâng cao một cách vững chắc, sâu sắc và có khả năng vận dụng linh hoạt, sáng tạo.
Mỗi loại kiến thức (khái niệm, định luật, định lý…) đều có nội hàm riêng và cách vận dụng (hay quy tắc, phương pháp, công thức) đặc trưng của nó. Khi dạy cần phải thông qua một số bài thí dụ cụ thể để khắc sâu cho học sinh đầy đủ, cặn kẽ nội hàm và phương pháp vận dụng của kiến thức đó. Được như vậy, khi gặp hàng chục, hàng trăm bài khác, mặc dù có những chi tiết cụ thể khác nhau nhưng học sinh vẫn làm được vì chúng giống nhau ở điểm cốt lõi.
Có những loại bài liên quan đến rất nhiều loại kiến thức kỹ năng khác nhau, học sinh muốn làm được cần phải biết chia bài đó thành nhiều bài toán nhỏ, trong mỗi bài nhỏ dùng kiến thức, kỹ năng nào. Muốn làm được như vậy, học sinh phải nắm thật vững nội hàm và phương pháp vận dụng của từng loại kiến thức, biết được chúng liên quan với nhau như thế nào (hay từng kiến thức nằm trong một hệ thống như thế nào, sử dụng công thức nào…), từ đó mới biết khi nào cần sử dụng kiến thức nào, phương pháp nào. Dù cho bài toán biến hoá nhiều kiểu, nhưng cũng không ra ngoài những kiến thức và phương pháp trong chương trình đã học.
 Lý do phải dạy theo nhưng phương châm nêu trên:
Dạy chắc cơ bản trước rồi mới nâng cao: Các bài cơ bản là những bài dễ, chỉ liên quan đến một hoặc vài loại kiến thức kỹ năng, cần phải luyện tập nắm vững từng loại trước đã. Sau đó mới nâng cao dần những bài tổng hợp nhiều loại kiến thức, học sinh đã nắm vững từng loại sẽ dễ dàng nhận ra và giải quyết được. Đối với học sinh giỏi bước này có thể làm nhanh, hoặc cho tự làm nhưng phải kiểm tra, biết nắm chắc cơ bản rồi mới nâng cao, nếu bỏ qua bước này trình độ của học sinh sẽ không ổn định và không vững chắc.
Mỗi loại cần thông qua một hoặc hai bài điển hình, quan trọng là phải rút ra phương pháp rồi cho thêm một số bài cho học sinh tự vận dụng cho thành thạo phương pháp, cần kiểm tra thẩm định xem học sinh đã nắm chắc chắn chưa, nếu chưa chắc chắn cần phải củng cố đến khi được mới thôi.
Hầu hết các bài đều có thể quy về một loại nào đó giống dạng với nhiều bài khác và chúng có quy tắc giải chung. Bên cạnh đó mỗi loại bài toán có một loại nguyên tắc, cứ xác định đúng loại bài, sử dụng đúng nguyên tắc là giải quyết được. Nhưng cá biệt có một số ít bài không theo những nguyên tắc chung, thuộc những tình huống cá biệt, có thể sử dụng những cách riêng, thường không có quy luật cố định nào. Cần phải coi loại bài có nguyên tắc – quy luật là chính. Loại không có quy luật cố định nào chỉ nên giới thiệu sau khi đã học kỹ loại trên, vì loại đó học bài nào chỉ biết bài đó mà không áp dụng cho nhiều bài khác được.
Nên tránh:
Một số giáo viên mới bồi dưỡng học sinh giỏi, thường hay nôn nóng, bỏ qua bước làm chắc cơ bản, cho ngay bài khó, học sinh mới đầu đã gặp ngay một “mớ bòng bong”, không nhận ra và ghi nhớ được từng đơn vị kiến thức kỹ năng, kết quả là không định hình được phương pháp từ đơn giản đến phức tạp, càng học càng hoang mang và chán nản.
Một số giáo viên bồi dưỡng lại coi những bài đơn lẻ không có quy luật chung là quan trọng, cho học sinh làm nhiều hơn và trước những bài có nguyên tắc chung (coi những bài đó mới là “thông minh, sáng tạo”), kết quả là học sinh bị rối loạn, không học được phương pháp tư duy khoa học là: mỗi loại bài toán đều có một nguyên tắc chung để giải quyết, chỉ cần tìm ra các nguyên tắc chung ứng với từng loại bài toán đó là có thể giải quyết được hầu hết các bài toán.
Cuối cùng là công tác kiểm tra kiến thức sau mỗi chủ đề để nắm chắc khả năng tiếp thu, vận dụng của các em từ đó các em rút ra được những sai sót mà sửa chữa, GV cũng có kế hoạch bù đắp những lỗ hổng (nếu có).
2) Chương trình bồi dưỡng:
Giáo viên cần biên soạn chương trình, nội dung bồi dưỡng rõ ràng, cụ thể, chi tiết cho từng khối lớp, về từng mảng kiến thức rèn luyện các kỹ năng theo số tiết quy định nhất định và nhất thiết phải bồi dưỡng theo quy trình từ thấp đến cao, từ dễ đến khó để các em HS bắt nhịp dần.
Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần xác định rõ trọng tâm kiến thức giảng dạy cho từng khối lớp để tránh trùng lặp. Chương trình bồi dưỡng cần có sự liên thông trong suốt 2 năm liền từ lớp 8 đến lớp 9.
3) Tài liệu bồi dưỡng:
Giáo viên sưu tầm các bộ đề thi các cấp trong tỉnh nhà và các tỉnh khác được chia sẽ trên các diễn đàn học tập trên mạng internet. Việc giải các đề này sẽ giúp các em quen với các dạng đề và rèn được kỹ năng làm bài.
Giáo viên hướng dẫn học sinh các tài liệu, sách vở, phù hợp với trình độ của các em để tự rèn luyện thêm ở nhà. Đồng thời giáo viên cũng nên giới thiệu với các em HS các diễn đàn học tập bổ ích trên internet để học sinh có thể tự học, tự nghiên cứu, bổ sung kiến thức.
4) Thời gian bồi dưỡng:
Để chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả thì giáo viên cần phải có kế hoạch bồi dưỡng liên tục và đều đặn, không dồn ép ở tháng cuối trước khi thi. Làm như vậy vừa quá tải vừa ảnh hưởng đến quá trình tiếp thu kiến thức ở môn học khác của học sinh. (Thông thường thì ít nhất 2 buổi/1 tuần kể cả trong hè).
5) Đối với học sinh:
Học sinh phải nhận thức đúng về tầm quan trọng của việc tự học.
Học sinh phải yêu thích môn học, say mê trong học tập và ham học hỏi (đây là điều quan trọng).
Học sinh phải cần cù tích luỹ và chăm chỉ rèn luyện, ngoài luyện sách giáo khoa, học sinh cần luyện thêm ở sách tham khảo và tài liệu khác.
6) Đối với phụ huynh:
Thưa các đồng chí, chúng tôi nghĩ để việc bồi dưỡng HSG có kết quả thì sự phối hợp giữa giáo viên bồi dưỡng và phụ huynh HS là rất quan trọng. Phụ huynh cần quan tâm tạo điều kiện, động viên tích cực con em học tập tốt hơn, trang bị đầy đủ dụng cụ học tập và thường xuyên liên lạc với GV, nhà trường để nắm tình hình học tập của con mình.
7) Sự phối hợp giữa các tổ chức trong trường và khen thưởng:
Để hỗ trợ cho công tác dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả, các bộ phận gián tiếp như: Chi bộ, Ban giám hiệu, Công đoàn, Đoàn thanh niên, giáo viên chủ nhiệm… cũng cần quan tâm đặc biệt và có những biện pháp hỗ trợ đúng mức như: tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tham gia bồi dưỡng. Ví dụ: giảm bớt tiết, bớt công tác kiêm nhiệm, bồi dưỡng thỏa đáng cho giáo viên, có chế độ ưu tiên khuyến khích đối với học sinh đạt giải; tuyên dương khen thưởng kịp thời đối với các giáo viên và học sinh đạt thành tích; quan tâm theo dõi và đáp ứng các nhu cầu chính đáng của giáo viên và học sinh về phòng học, điện, nước…
Chúng tôi nghĩ rằng người thầy giáo có vai trò quyết định nhất đối với kết quả HSG, các em HS có vai trò quyết định trực tiếp đối với kết quả của mình; Kết quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi có đạt hay không, điều đó còn phụ thuộc rất lớn ở các em học HS. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi giống như chúng ta ươm một mầm non. Nếu chúng ta biết rào, biết thường xuyên chăm sóc, vun xới thì mầm non sẽ phát triển xanh tốt và đem lại những hoa thơm và trái ngọt.
Trên đây là chuyên đề tham luận của tổ Toán – Lý chúng tôi về vấn đề “ các giải pháp bồi dưỡng HSG đạt hiệu quả”. Chúng tôi rất mong nhận được sự góp ý của các đồng chí giáo viên để chúng ta có thể tìm ra các giải pháp bồi dưỡng HSG đạt hiệu quả nhất rồi cùng đem các giải pháp hay ấy ra mà áp dụng thì tôi tin là chúng ta sẽ có thật nhiều những học sinh giỏi – những nhân tài tương lai của đất nước sau này.
Cuối lời tôi xin cảm ơn các đông chí đã chú ý lắng nghe, tôi xin chúc các đồng chí có sức khỏe thật tốt để tiếp tục công tác và cống hiến cho sự nghiệp giáo dục nước nhà. Xin cảm ơn!