Giáo án Vật lý 9 - Tiết 52, Bài 48: Mắt

TIẾT 52: BÀI 48: MẮT
I. Mục tiêu
Kiến thức
. Nêu và chỉ ra được trên hình vẽ (hay mô hình) hai bộ phận quan trọng nhất của mắt là thể thủy tinh và màng lưới. 
Nêu được chức năng của thể thủy tinh và màng lưới, so sánh được chúng với các bộ phận tương ứng của máy ảnh.
Trình bày được khái niệm sơ lược về sự điều tiết, điểm cực cận và điểm cực viễn. 
Biết cách thử mắt. 
Kỹ Năng
Rèn luyện kĩ năng tìm hiểu bộ phận quan trọng của cơ thể là Mắt theo khía cạnh vật lí.
Biết cách xác định điểm cực cận và điểm cực viễn bằng thực tế.
Thái độ
Say mê hứng thú tìm hiểu bài học, Nghiêm túc nghiên cứu ứng dụng vật lí.
 II. Tài liệu và phương tiện
 1. Giáo viên:
SGK, giáo án, SBT, mô hình con mắt, bảng thị lực y tế
 2. Học sinh:
Vở ghi, SGK
 III. Tiến trình dạy học.
Hoạt động 1:
Tổ chức: Sĩ số.
Kiểm tra bài cũ
Hai bộ phận quan trọng nhất của máy ảnh là gì? Tác dụng của các bộ phận đó?
Hai bộ phận quan trọng nhất của máy ảnh là vật kính và buồng tối. Vật kính của máy ảnh là một thấu kính hội tụ.
Giới thiệu bài mới
Hoạt động 2:
Dạy học bài mới
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung
-Yêu cầu HS đọc tài liệu, trả lời câu hỏi:
+Hai bộ phận quan trọng nhất của mắt là gì? 
+Bộ phận nào của mắt đóng vai trò như TKHT? Tiêu cự của nó có thể thay đổi như thế nào?
+Ảnh của vật mà mắt nhìn thấy hiện ở đâu?
-Yêu cầu HS yếu nhắc lại.
-Nêu những điểm giống nhau về cấu tạo giữa con mắt và máy ảnh?
Thể thuỷ tinh đóng vai trò như bộ phận nào trong máy ảnh? Phim trong máy ảnh đóng vai trò như bộ phận nào của con mắt
-Yêu cầu HS nghiên cứu tài liệu.
-Trả lời câu hỏi:
+ Để nhìn rõ vật thì mắt phải thực hiện quá trình gì?
+Sự điều tiết của mắt là gì?
-Yêu cầu 2 HS vẽ lên ảnh của vật lên võng mạc khi vật ở xa và gần f của thể thuỷ tinh thay đổi như thế nào?
( Chú ý yêu cầu HS phải giữ khoảng cách từ thể thuỷ tinh đến phim không đổi).
Các HS khác thực hiện vào vở.
- Từ đó rút ra nhận xét về kích thước của ảnh trên màng lưới và tiêu cự của thể thủy tinh trong 2 trường hợp khi vật ở gần và khi vật ở xa. 
+ HS căn cứ vào tia qua quang tâm để rút ra nhận xét về kìch thước ảnh trên màng lưới khi mắt nhìn cùng một vật ở gần và ở xa mắt . 
+ HS căn cứ vào tia song song với trục chính để rút ra nhận xét về tiêu cự của thể thủy tinh khi mắt nhìn cùng một vật ở gần và ở xa mắt.
-HS đọc tài liệu, trả lời câu hỏi:
+Điểm cực viễn là gì?
+Khoảng cực viễn là gì?
-GV thông báo HS thấy người mắt tốt không thể nhìn thấy vật ở rất xa mà mắt không phải điều tiết.
-HS đọc tài liệu và trả lời câu hỏi:
+Điểm cực cận là gì?
+Khoảng cực cận là gì?
-GV thông báo cho HS rõ tại điểm cực cận mắt phải điều tiết nên mỏi mắt.
-Yêu cầu HS xác định điểm cực cận, khoảng cực cận của mình.
-Yêu cầu HS tóm tắt, dựng hình, chứng minh C5.
C6: Khi nhìn một vật ở điểm cực viễn thì tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ dài nhất hay ngắn nhất? Khi nhìn một vật ở điểm cực cận thì tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ dài nhất hay ngắn nhất?
-Yêu cầu hai HS nhắc lại kiến thức đã thu thập được trong bài.
I. Cấu tạo của mắt
1.Cấu tạo:
-Hai bộ phận quan trọng nhất của mắt là thể thuỷ tinh và màng lưới.
-Thể thuỷ tinh là một TKHT, nó phồng lên, dẹt xuống để thay đổi f
-Màng lưới ở đáy mắt, tại đó ảnh hiện lên rõ.
2. So sánh mắt và máy ảnh.
C1: -Giống nhau: 
+Thể thuỷ tinh và vật kính đều là TKHT.
+Phim và màng lưới đều có tác dụng như màn hứng ảnh.
-Khác nhau: 
+Thể thuỷ tinh có f có thể thay đổi.
+Vật kính có f không đổi.
II. Sự điều tiết
Sự điều tiết của mắt là sự thay đổi tiêu cự của thể thuỷ tinh để ảnh rõ nét trên màng lưới.
Vật càng xa tiêu cự càng lớn. 
O
B
A
I
F
A’
B’
B
A
I
F
O
A’
B’
Câu C2: - Hai tam giác ABO và A1B1O đồng dạng với nhau. Ta có Hay A1B1 =AB
Vì AB và OA1 không đổi. Nếu OA lớn thì ảnh A1B1 nhỏ hơn và ngược lại. 
- Hai tam giác OIF1 và A1B1F1 đồng dạng nên: 
- Vì OA1 và AB không đổi. Nếu 
A1B1 nhỏ thì OF1 lớn và ngược lại. 
Kết quả là nếu OA càng lớn thì
A1B1 càng nhỏ, OF1 càng lớn và 
ngược lại. Nghĩa là khi nhìn các 
vật ở càng xa thì tiêu cự của mắt 
càng lớn, khi nhìn các vật càng gần thì tiêu cự của mắt càng nhỏ.
III. Điểm cực cận, điểm cực viễn
1.Cực viễn:
Cv: Là điểm xa nhất mà mắt còn nhìn thấy vật.
Khoảng cực viễn là khoảng cách từ điểm cực viễn đến mắt.
2.Cực cận:
Cc: Là điểm gần nhất mà mắt còn nhìn rõ vật.
Khoảng cách từ điểm cực cận đến mắt là khoảng cực cận.
C4: HS xác định cực cận và khoảng cách cực cận.
IV. Vận dụng
C5: d=20m=2000cm; h=8m=800cm; d’=2cm.
h’=?
Đáp : Chiều cao của ánh cột điện trên màng lưới là:
C6: Khi nhìn một vật ở điểm cực viễn thì tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ dài nhất.
Khi nhìn một vật ở điểm cực cận thì tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ ngắn nhất.
-Ghi nhớ: +Hai bộ phận quan trọng nhất của mắt là thể thuỷ tinh và màng lưới.
+Thể thuỷ tinh đóng vai trò như vật kính trong máy ảnh, còn màng lưới như phim. +Ảnh của vật mà ta nhìn hiện trên màng lưới.
+Trong quá trình điều tiết thì thể thuỷ tinh bị co giãn, phồng lên hoặc dẹt xuống, để cho ảnh hiện trên màng lưới rõ nét.
+Điểm xa mắt nhất mà ta có thể nhìn rõ được khi không điều tíêt gọi là điểm cực viễn.
+Điểm gần mắt nhất mà ta có thể nhìn rõ được gọi là điểm cực cận.
Hoạt động 3:
Củng cố
Đọc phần ghi nhớ SGK
Đọc có thể em chưa biết
Hoạt động 4:
Hoạt động nối tiếp
Làm bài tập từ 48.1 đến 48.5 SBT vào vở
Chuẩn bị trước bài "Mắt cận mắt lão"
Dự kiến kiểm tra đánh giá
Hai bộ phận quan trọng nhất của mắt là gì? Điểm xa mắt nhất gọi là gì? Điểm gần mắt nhất gọi là gì?