Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tuần 25 - Năm học 2018-2019

Tuần 25
Tiết 47
Ch­¬ng II- HÖ sinh th¸i
Bµi 47
QuÇn thÓ sinh vËt
Ngày soạn:03/03/2019
Ngày dạy: 05/03/2019
MỤC TIÊU:
- Häc sinh n¾m ®­îc kh¸i niÖm, c¸ch nhËn biÕt quÇn thÓ sinh vËt, lÊy VD.
- ChØ ra ®­îc c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quÇn thÓ tõ ®ã thÊy ®­îc ý nghÜa thùc tiÔn cña nã.
KỸ NĂNG SỐNG CƠ BẢN:
-Kĩ năng thu thập và xử lý thông tin khi đọc SGK.
-Kĩ năng tự tin trong đóng vai
TRỌNG TÂM: Đặc trưng cơ bản của quần thể.
PHƯƠNG PHÁP:
-Đóng vai
- Hỏi chuyên gia
-Trực quan
-Dạy học nhóm
PHƯƠNG TIỆN:
- Tranh phãng to h×nh 47 SGK.
- T­ liÖu vÒ 1 vµi vµi quÇn thÓ sinh vËt.
CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
Ổn định tổ chức: 1’
Kiểm tra bài cũ: 3’ Đánh giá qua bài thực hành.
Khám phá:1’ HST rất đa dạng và phong phú, trong đó có rất nhiều loài, nhiều quần thể khác nhau. Vậy quần thể sinh vật là gì? Đặc trưng của nó là gì?
Kết nối:
Ho¹t ®éng 1: ThÕ nµo lµ mét quÇn thÓ sinh vËt 5’
HĐ của giáo viên
HĐ của học sinh
Nội dung
- GV cho HS quan s¸t tranh: ®µn ngùa, ®µn bß, bôi tre, rõng dõa...
- GV th«ng b¸o r»ng chóng ®­îc gäi lµ 1 quÇn thÓ.
- Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái:
- ThÕ nµo lµ 1 quÇn thÓ sinh vËt?
- GV l­u ý HS nh÷ng côm tõ: 
+ C¸c c¸ thÓ cïng loµi .
+ Cïng sèng trong kho¶ng kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
+ Cã kh¶ n¨ng giao phèi.
- Yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 47.1: ®¸nh dÊu x vµo chç trèng trong b¶ng nh÷ng VD vÒ quÇn thÓ sinh vËt vµ kh«ng ph¶i quÇn thÓ sinh vËt.
- GV nhËn xÐt, th«ng b¸o kÕt qu¶ ®óng vµ yªu cÇu HS kÓ thªm 1 sè quÇn thÓ kh¸c mµ em biÕt.
- GV cho HS nhËn biÕt thªm VD quÇn thÓ kh¸c: c¸c con voi sèng trong v­ên b¸ch thó, c¸c c¸ thÓ t«m sèng trong ®Çm, 1 bÇy voi sèng trong rõng rËm ch©u phi ...
- HS nghiªn cøu SGK trang 139 vµ tr¶ lêi c©u hái.
- 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.
- HS trao ®æi nhãm, ph¸t biÓu ý kiÕn, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.
+ VD 1, 3, 4 kh«ng ph¶i lµ quÇn thÓ.
+ VD 2, 5 lµ quÇn thÓ sinh vËt.
+ Chim trong rõng, c¸c c¸ thÓ sèng trong hå nh­ tËp hîp thùc vËt næi, c¸ mÌ tr¾ng, c¸ chÐp, c¸ r« phi...
I ThÕ nµo lµ mét quÇn thÓ sinh vËt :
- QuÇn thÓ sinh vËt lµ tËp hîp nh÷ng c¸ thÓ cïng loµi, sinh sèng trong kho¶ng
 kh«ng gian nhÊt ®Þnh, ë 1 thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ cã kh¶ n¨ng sinh s¶n t¹o thµnh nh÷ng thÕ hÖ míi.
Ho¹t ®éng 2: Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quÇn thÓ 10’
HĐ của giáo viên
HĐ của học sinh
Nội dung
- C¸c quÇn thÓ trong 1 loµi ph©n biÖt nhau ë nh÷ng dÊu hiÖu nµo?
- TØ lÖ giíi tÝnh lµ g×? Ng­êi ta x¸c ®Þnh tØ lÖ giíi tÝnh ë giai ®o¹n nµo? TØ lÖ nµy cho phÐp ta biÕt ®­îc ®iÒu g×?
- TØ lÖ giíi tÝnh thay ®æi nh­ thÕ nµo? Cho VD ?
- Trong ch¨n nu«i, ng­êi ta ¸p dông ®iÒu nµy nh­ thÕ nµo?
- Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, quan s¸t b¶ng 47.2 vµ tr¶ lêi c©u hái:
- Trong quÇn thÓ cã nh÷ng nhãm tuæi nµo?
- Nhãm tuæi cã ý nghÜa g×?
- GV yªu cÇu HS ®äc tiÕp th«ng tin SGK, quan s¸t H 47 vµ tr¶ lêi c©u hái:
- Nªu ý nghÜa cña c¸c d¹ng th¸p tuæi?
- MËt ®é quÇn thÓ lµ g×?
- GV l­u ý HS: dïng khèi l­îng hay thÓ tÝch tuú theo kÝch th­íc cña c¸ thÓ trong quÇn thÓ. KÝch th­íc nhá th× tÝnh b»ng khèi l­îng...
- MËt ®é liªn quan ®Õn yÕu tè nµo trong quÇn thÓ? Cho VD?
- Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cÇn cã biÖn ph¸p g× ®Ó gi÷ mËt ®é thÝch hîp?
- Trong c¸c ®Æc tr­ng cña quÇn thÓ, ®Æc tr­ng nµo c¬ b¶n nhÊt? V× sao?
- HS nghiªncøu SGK nªu ®­îc:
+ TØ lÖ giíi tÝnh, thµnh phÇn nhãm tuæi, mËt ®é quÇn thÓ.
- HS tù nghiªn cøu SGK trang 140, c¸ nh©n tr¶ lêi, nhËn xÐt vµ rót ra kÕt luËn.
+ TÝnh tØ lÖ giíi tÝnh ë 3 giai ®o¹n: giai ®o¹n trøng míi ®­îc thô tinh, giai ®o¹n trøng míi në hoÆc con non, giai ®o¹n tr­ëng thµnh.
+ TØ lÖ ®ùc c¸i tr­ëng thµnh cho thÊy tiÒm n¨ng sinh s¶n cña quÇn thÓ.
+ Tuú loµi mµ ®iÒu chØnh cho phï hîp.
- HS trao ®æi nhãm, nªu ®­îc:
+ H×nh A: ®¸y th¸p rÊt réng, chøng tá tØ lÖ sinh cao, sè l­îng c¸ thÓ cña quÇn thÓ t¨ng nhanh.
+ H×nh B: §¸y th¸p réng võa ph¶i (trung b×nh), tØ lÖ sinh kh«ng cao, võa ph¶i (tØ lÖ sinh = tØ Ö tö vong) sè l­îng c¸ thÓ æn ®Þnh (kh«ng t¨ng, kh«ng gi¶m).
+ H×nh C: §¸y th¸p hÑp, tØ lÖ sinh thÊp, nhãm tuæi tr­íc sinh s¶n Ýt h¬n nhãm tuæi sinh s¶n, sè l­îng c¸ thÓ gi¶m dÇn.
- HS nghiªn cøu GSK trang 141 tr¶ lêi c©u hái.
- HS nghiªn cøu SGK, liªn hÖ thùc tÕ vµ tr¶ lêi c©u hái:
- Rót ra kÕt luËn.
+ BiÖn ph¸p: trång dµy hîp lÝ lo¹i bá c¸ thÓ yÕu trong ®µn, cung cÊp thøc ¨n ®Çy ®ñ.
+ MËt ®é quyÕt ®Þnh c¸c ®Æc tr­ng kh¸c v× ¶nh h­ëng ®Õn nguån sèng, tÇn sè gÆp nhau gi÷a ®ùc vµ c¸i, sinh s¶n vµ tö vong, tr¹ng th¸i c©n b»ng cña quÇn thÓ
II.Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quÇn thÓ:
1. TØ lÖ giíi tÝnh
- TØ lÖ giíi tÝnh lµ tØ lÖ gi÷a sè l­îng c¸ thÓ ®ùc víi c¸ thÓ c¸i.
- TØ lÖ giíi tÝnh thay ®æi theo løa tu«it, phô thuéc vµo sù tö vong kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i.
- TØ lÖ giíi tÝnh cho thÊy tiÒm n¨ng sinh s¶n cña quÇn thÓ.
2. Thµnh phÇn nhãm tuæi
- B¶ng 47.2.
- Dïng biÓu ®å th¸p ®Ó biÓu diÔn thµnh phÇn nhãm tuæi.
3. MËt ®é quÇn thÓ
- MËt ®é quÇn thÓ lµ sè l­îng hay khèi l­îng sinh vËt cã trong 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch hay thÓ tÝch.
- MËt ®é quÇn thÓ kh«ng cè ®Þnh mµ thay ®æi theo mïa, theo n¨m vµ phô thuéc vµo chu k× sèng cña sinh vËt.
Ho¹t ®éng 3: ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng tíi quÇn thÓ sinh vËt 10’
HĐ của giáo viên
HĐ của học sinh
Nội dung
- GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái trong môc s SGK trang 141.
- GV gîi ý HS nªu thªm 1 sè VD vÒ biÕn ®éng sè l­îng c¸ thÓ sinh vËt t¹i ®Þa ph­¬ng.
- GV ®Æt c©u hái:
- Nh÷ng nh©n tè nµo cña m«i tr­êng ®· ¶nh h­ëng ®Õn sè l­îng c¸ thÓ trong quÇn thÓ?
- MËt ®é quÇn thÓ ®iÒu chØnh ë møc ®é c©n b»ng nh­ thÕ nµo?
- HS th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy vµ bæ sung kiÕn thøc, nªu ®­îc:
+ Vµo tiÕt trêi Êm ¸p, ®é Èm cao muçi sinh s¶n m¹nh, sè l­îng muçi t¨ng cao
+ Sè l­îng Õch nh¸i t¨ng cao vµo mïa m­a.
+ Chim cu g¸y lµ lo¹i chim ¨n h¹t, xuÊt hiÖn nhiÒu vµo mïa gÆt lóa.
- HS kh¸i qu¸t tõ VD trªn vµ rót ra kÕt luËn.
III.¶nh h­ëng cña m«i tr­êng ®Õn quÇn thÓ sinh vËt .
- C¸c ®êi sèng cña m«i tr­êng nh­ khÝ hËu, thæ nh­ìng, thøc ¨n, n¬i ë... thay ®æi sÏ dÉn tíi sù thay ®æi sè l­îng cña quÇn thÓ.
- Khi mËt ®é c¸ thÓ t¨ng cao dÉn tíi thiÕu thøc ¨n, chç ë, ph¸t sinh nhiÒu bÖnh tËt, nhiÒu c¸ thÓ sÏ bÞ chÕt. khi ®ã mËt ®é quÇn thÓ l¹i ®­îc ®iÒu chØnh trë vÒ møc ®é c©n b»ng.
Thực hành/luyện tập:5’Cho HS tr¶ lêi c©uhái 1, 2 SGK.
Vận dụng: 5’ Trả lời câu hỏi cuối bài.
Dặn dò:5’
- Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2,3 SGK.
- Lµm bµi tËp 2 vµo vë.
ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG SỐNG:
Kĩ năng sống được đánh giá:
Công cụ đánh giá:
Đánh giá:
Rút kinh nghiệm:
 Tuần 25
Tiết 48
Bµi 48: QuÇn thÓ ng­êi
Ngày soạn:04/03/2019
Ngày dạy: 06/03/2019
I. MỤC TIÊU:
- Häc sinh tr×nh bµy ®­îc 1 sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña quÇn thÓ ng­êi liªn quan ®Õn vÊn ®Ò d©n sè.
- Tõ ®ã thay ®æi nhËn thøc d©n sè vµ ph¸t triÓn x· héi, gióp c¸n bé víi mäi ng­êi d©n thùc hiÖn tèt ph¸p lÖnh d©n sè.
KỸ NĂNG SỐNG CƠ BẢN:
-Kĩ năng thu thập và xử lý thông tin khi đọc SGK, để tìm hiểu về sự khác nhau giữa quần thể người với các quần thể khác ; Các đặc trưng của quần thể người ; Ý nghĩa của sự tăng dân dân số đến sự phát triển xã hội .
-Kĩ năng tự tin trong đóng vai
TRỌNG TÂM: Tăng dân số và phát triển xã hội.
PHƯƠNG PHÁP:
-Đóng vai
- Hỏi chuyên gia
-Trực quan
-Dạy học nhóm
PHƯƠNG TIỆN:
- Tranh phãng to H 48, 47 SGK.
- GiÊy trong kÎ s½n b¶ng 48.1; 48.2.
- T­ liÖu vÒ d©n sè ViÖt Nam n¨m 2000 – 2005 vµ ë ®Þa ph­¬ng.
CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
Ổn định tổ chức: 1’
Kiểm tra bài cũ: 3’ 
- QuÇn thÓ lµ g×? Nªu nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quÇn thÓ?
Khám phá:1’ Quần thể người khác với quần thể sinh vật khác như thế nào?
Kết nối:
Ho¹t ®éng 1: Sù kh¸c nhau gi÷a quÇn thÓ ng­êi
 víi c¸c quÇn thÓ sinh vËt kh¸c 5’
HĐ của giáo viên
HĐ của học sinh
Nội dung
GV yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 48.1 SGK.
- GV chiÕu kÕt qu¶ 1 vµi nhãm, cho HS nhËn xÐt.
- GV nhËn xÐt vµ th«ng b¸o ®¸p ¸n.
- QuÇn thÓ ng­êi cã ®Æc ®iÓm nµo gièng víi c¸c ®Æc ®iÓm cña quÇn thÓ sinh vËt kh¸c?
- GV l­u ý HS: tØ lÖ giíi tÝnh cã ¶nh h­ëng ®Õn møc t¨ng gi¶m d©n sè tõng thêi k×, ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng ...(nh­ SGV).
- QuÇn thÓ ng­êi kh¸c víi quÇn thÓ sinh vËt kh¸c ë nh÷ng ®Æc tr­ng nµo? do ®©u cã sù kh¸c nhau ®ã?
- HS vËn dông kiÕn thøc ®· häc ë bµi tr­íc, kÕt hîp víi kiÕn thøc thùc tÕ, trao ®æi nhãm, thèng nhÊt ý kiÕn vµ hoµn thµnh b¶ng 48.1 vµo phim trong.
- §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.
- HS quan s¸t b¶ng 48.1, nhËn xÐt vµ rót ra kÕt luËn.
- HS tiÕp tôc quan s¸t b¶ng 48.1, nhËn xÐt vµ rót ra kÕt luËn.
I.Sù kh¸c nhau gi÷a quÇn thÓ ng­êi vµ c¸c quÇn thÓ sinh vËt kh¸c.
- QuÇn thÓ ng­êi cã ®Æc tr­ng sinh häc ch­ nh÷ng quÇn thÓ sinh vËt kh¸c, ®ã lµ ®Æc ®iÓm giíi tÝnh, løa tuæi, mËt ®é, sinh s¶n, tö vong.
- QuÇn thÓ ng­êi cã nh÷ng ®Æc tr­ng kh¸c víi quÇn thÓ sinh vËt kh¸c ë nh÷ng ®Æc ®iÓm nh­: ph¸p luËt, chÕ ®é h«n nh©n, v¨n ho¸, gi¸o dôc, kinh tÕ...
- Sù kh¸c nhau ®ã lµ do con ng­êi cã lao ®éng vµ t­ duy nªn cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh c¸c ®Æc ®iÓm sinh th¸i trong quÇn thÓ, ®ång thêi c¶i t¹o thiªn nhiªn.
Ho¹t ®éng 2: §Æc ®iÓm vÒ thµnh phÇn nhãm tuæi cña mçi quÇn thÓ ng­êi 10’
HĐ của giáo viên
HĐ của học sinh
Nội dung
Gv Nªu vÊn ®Ò:
? Trong quÇn thÓ ng­êi nhãm tuæi ®­îc ph©n chia nh­ thÕ nµo ? 
?t¹i sao ®Æc tr­ng vÒ nhãm tuæi trong quÇn thÓ ng­êi l¹i cã vai trß quan träng ?
?D¹ng th¸p nµo cã biÓu hiÖn ë h×nh 48.2?
GV treo b¶ng 48.2 ®Ó häc sinh ch÷a bµi .
GV ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ..
? Cho biÕt thÕ nµo lµ mét n­íac cã d¹ng th¸p d©n sè trÎ vµ n­íc cã d¹ng th¸p d©n sè giµ 
? ViÖc nghiªn cøu th¸p tuæi ë qu©n thÓ ng­êi cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ?
Gi¸o viªn tæng hîp kiÐn thøc chuÈn hoµn thµnh néi dung phÇn häc .
-Hs nghiªn cøu SGK tr¶ lêi c©u hái yªu cÇu nªu ®­îc :C¸c nhãm tuæi vµ rót ra ®­îc kÕt luËn ...
-C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt ®Ó hoµn chØnh c©u tr¶ lêi .
-Trao ®æi nhãm dùa trªn ph©n tÝch h×nh 48 vµ néi dung trong b¶ng 48.2
-Häc sinh tr¶ lêi theo ý hiÓu c¸c nhãm kh¸c bæ xung ®Î hoµn thµnh kiÕn thøc.
II.§Æc tr­ng vÒ thµnh phÇn nhãm tuæi cña mçi quÇn thÓ ng­êi ,
- QuÇn thÓ ng­êi gåm 3 nhãm tuæi:
+ Nhãm tuæi tr­íc sinh s¶n tõ s¬ sinh ®Õn 15 tu«it.
+ Nhãm tuæi sinh s¶n vµ lao ®éng: 15 – 65 tuæi.
+ Nhãm tuæi hÕt kh¶ n¨ng lao ®éng nÆng nhäc: tõ 65 tuæi trë lªn.
- Th¸p d©n sè (th¸p tuæi) thÓ hiÖn ®Æc tr­ng d©n sè cña mçi n­íc.
+ Th¸p d©n sè trÎ lµ th¸p d©n sè cã ®¸y réng, sè l­îng trÎ em sinh ra nhiÒu vµ ®Ønh th¸p nhän thÓ hiÖn tØ lÖ tö vong cao, tuæi thä thÊp.
+ Th¸p d©n sè giµ lµ th¸p cã ®¸y hÑp, ®Ønh kh«ng nhän, c¹nh th¸p gÇn nh­ th¼ng ®øng biÓu thÞ tØ lÖ sinh vµ tØ lÖ tö vong ®Òu thÊp, tuæi thä trung b×nh cao.
Ho¹t ®éng 3: T¨ng d©n sè vµ ph¸t triÓn x· héi 10’
HĐ của giáo viên
HĐ của học sinh
Nội dung
-GV yªu cÇu HS ®äc th«ng tin SGK.
- Ph©n biÖt t¨ng d©n sè tù nhiªn víi t¨ng d©n sè thùc?
- GV ph©n tÝch thªm vÒ hiÖn t­îng ng­êi di c­ chuyÓn ®i vµ ®Õn g©y t¨ng d©n sè.
- Yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp SGK trang 145.
- GV nhËn xÐt vµ ®Æt c©u hái:
- Sù t¨ng d©n sè cã liªn quan nh­ thÕ nµo ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng?
- ë ViÖt Nam ®· cã biÖn ph¸p g× ®Ó gi¶m sù gia t¨ng d©n sè vµ n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng?
- GV giíi thiÖu t×nh h×nh t¨ng d©n sè ë ViÖt Nam (SGK trang 134).
- Cho HS th¶o luËn vµ rót ra nhËn xÐt.
- HS nghiªn cøu 3 dßng ®Çu SGK trang 145 ®Ó tr¶ lêi:
- HS trao ®æi nhãm, liªn hÖ thùc tÕ vµ hoµn thµnh bµi tËp.
- §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.
+ Lùa chän a, b, c, d, e, f, g.
+ Thùc hiÖn ph¸p lÖnh d©n sè.
+ Tuyªn truyÒn b»ng tê r¬i, pan«.
+ Gi¸o dôc sinh s¶n vÞ thµnh niªn.
- HS th¶o luËn,tr¶ lêi vµ rót ra kÕt luËn.
III.T¨ng d©n sè vµ ph¸t triÓn x· héi .
- T¨ng d©n sè tù nhiªn lµ kÕt qu¶ cña sè ng­êi sinh ra nhiÒu h¬n sè ng­êi tö vong.
* T¨ng d©n sè tù nhiªn + sè ng­êi nhËp c­ – sè ng­êi di c­ = T¨ng d©n sè thùc.
- Khi d©n sè t¨ng qu¸ nhanh dÉn tíi thiÕu n¬i ë, nguån n­íc uèng, « nhiÔm m«i tr­êng, t¨ng chÆt ph¸ tõng vµ c¸c tµi nguyªn kh¸c.
- HiÖn nay ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn ph¸p lÖnh d©n sè nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o chÊt l­îng cuéc sèng cña mçi c¸ nh©n, gia ®×nh vµ toµn x· héi. Mçi con sinh ra ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng nu«i d­ìng, ch¨m sãc cña mçi gia ®×nh vµ hµi hoµ víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, tµi nguyªn m«i tr­êng ®Êt n­íc.
Thực hành/luyện tập:5’
- HS nh¾c l¹i néi dung bµi häc.
- §äc ghi nhí SGK.
Vận dụng: 5’Trả lời câu hỏi cuối bài.
Dặn dò:5’
- Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK.
ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG SỐNG:
Kĩ năng sống được đánh giá:
Công cụ đánh giá:
Đánh giá:
Rút kinh nghiệm: