Giáo án Sinh học 12 - Tiết 42 - Bài 40: Quần xã sinh vật và một số đặc trưng cơ bản của quần xã

Ngày soạn: 05/01/2013
Ngày giảng: ..................................12a1; ....................................12a2.
Tiết 42:
Bài 40:
QUẦN XÃ SINH VẬT VÀ MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN XÃ
A. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1. Kiến thức
 - §Þnh nghÜa ®­îc kh¸i niÖm quÇn x·.
 - Nªu ®­îc c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quÇn x·: TÝnh ®a d¹ng vÒ loµi, sù ph©n bè cña c¸c loµi trong kh«ng gian.
- Tr×nh bµy ®­îc c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi trong quÇn x· ( héi sinh, hîp sinh, céng sinh, øc chÕ - c¶m nhiÔm, vËt ¨n thÞt, con måi vµ vËt chñ - vËt kÝ sinh) 
2. Kỹ năng
	- H×nh thµnh ®­îc cho häc sinh kh¶ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i quÊt ho¸.
 	- S­u tÇm c¸c t­ liÖu vÒ sù biÕn ®éng sè l­îng c¸c c¸ thÓ cña quÇn thÓ 
B.PHƯƠNG PHÁP
 	 Sö dông ph­¬ng ph¸p vÊn ®¸p, th¶o luËn nhãm
C. PHƯƠNG TIỆN
	T­ liÖu vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi trong quÇn x·.
 1. Ổn định tổ chức
	 - Kiểm tra sỹ số
2. Kiểm tra bài cũ
	 - Ph©n biÖt biÕn ®éng theo chu k× vµ kh«ng theo chu k×, lÊy vÝ dô.
 - Nªu nguyªn nh©n g©y biÕn ®éng sè l­îng c¸ thÓ cña quÇn thÓ.
3. Bài mới: 
HOẠT ĐỘNG THẦY TRÒ
NỘI DUNG
H§ 1: T×m hiÓu kh¸i niÖm quÇn x·
- Môc tiªu: §Þnh nghÜa ®­îc kh¸i niÖm quÇn x·
- Thêi gian: 8 phót.
- §å dïng d¹y häc: 
- C¸ch tiÕn hµnh: 
+B1: GV:Dựa vào hình 40.1 và một số ví dụ thực tế (Quần xã ao Bà Ôm, quần xã đồng ruộng, quần xã ao hồ nuôi cá,…)
Trong quần xã có phải chỉ có 1 sinh vật sinh sống không?
Mối quan hệ giữa các quần thể đó?
Hãy cho VD về quần xã khác
+B2: HS trao dæi theo nhãm nhá, tr¶ lêi
+B3: GV nhËn xÐt, bæ sung
H§ II: T×m hiÓu c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quÇn x·.
- Môc tiªu: Nªu ®­îc mét sè ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quÇn x·
- Thêi gian: 9 phót.
- §å dïng d¹y häc: 
- C¸ch tiÕn hµnh: 
+B1: GV yªu cÇu hs nghiªn cøu SGK, trao ®æi theo nhãm nhá, tr¶ lêi c¸c c©u hái sau: 
Mỗi quần xã có cấu trúc như thế nào?
- Đặc trưng về thành phần loài trong quần xã thể hiện qua đâu?
- Số lượng loài và số lượng cá thể của mỗi loài nói lên điều gì ?
Ex: Trong ao nuôi cá gồm cá chép, cá mè hoa, cá phi, cá sặc, cá lóc … loài có số lượng nhiều là cá chép, cá phi, cá mè hoa -> loài ưu thế.
Thế nào là loài ưu thế? Cho ví dụ? 
Trong ví dụ trên loài cá nào đặc trưng? Thế nào là loài đặc trưng?
+B2: HS suy nghÜ, trao ®æi nhãm, tr¶ lêi
+B3: GV nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, kÕt luËn
H§II1: T×m hiÓu quan hÖ g÷a c¸c loµi trong quÇn x· sinh vËt
- Môc tiªu: Nªu ®­îc c¸c mèi quan hÖ trong quÇn x· sinh vËt
- Thêi gian: 12phót.
- §å dïng d¹y häc: 
- C¸ch tiÕn hµnh: 
+B1: GV yªu cÇu häc sinh nghiªn cøu SGK, kÕt hîp quan sát hình 40.2 và mô tả sự phân tầng của thực vật trong rừng mưa nhiệt đới sự phân bố của sinh vật như thế nào ?
Sự phân bố các cá thể trong không gian của quần xã diễn ra theo những chiều nào?
Sự phân bố các cá thể trong không gian của quần xã có ý nghĩa gì ? Giảm bớt mức độ cạnh tranh giữa các loài và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn sống của môi trường
Quan sát phân tích bảng 40 trang 177 SGK để thấy rõ mối quan hệ giữa các loài trong quần xã.
Ong mắt đỏ diệt sâu đục thân à hiện tượng khống chế sinh học.
Thế nào là khống chế sinh học? hiện tượng này có ý nghĩa gì trong trồng trọ và chăn nuôi
+B2: HS trao ®æi nhãm tr¶ lêi
+B3: GV nhËn xÐt, bá sung
I. Khái niệm về quần xã sinh vật:
Quần xã là tập hợp các quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác nhau, cùng sống trong không gian và thời gian nhất định. Các sinh vật có mối quan hệ gắn bó với nhau như một thể thống nhất và do vậy quần xã có cấu trúc tương đối ổn định, 
II. Một số đặc trưng cơ bản của quần xã:
1/. Đặc trưng về thành phần loài :
- Số lượng loài và số lượng cá thể của mỗi loài là mức độ đa dạng của quần xã, biểu thị sự biến động, ổn định hay suy thoái của quần xã
- Loài ưu thế và loài đặc trưng:
+ Loài ưu thế: Có số lượng cá thể nhiều, sinh khối lớn hoặc do hoạt động của chúng mạnh.
Ex: 
+ Loài đặc trưng: Chỉ có ở một quần x¸ nào đã hoặc loài c¸ số lượng nhiều hơn hẳn các loài khác trong quần xã.
Ex:
2. Đặc trưng về phân bố cá thể trong không gian của quần xã:
- Phân bố theo chiều thẳng đứng
Ex: Sự phân tầng của thực vật trong rừng mưa nhiệt đới
- Phân bố theo chiều ngang trên mặt đất
VD: + Phân bố của sinh vật từ đỉnh núi, Sườn núi, chân núi
 + Sinh vật phân bố từ vùng đất ven bờ biển, vùng ngập nước ven bờ, vùng khơi xa
III. Quan hệ giữa các loài trong quần xã sinh vật:
1. Các mối quan hệ sinh thái: Gồm quan hệ hỗ trợ và đối kháng
- Quan hệ hỗ trợ đem lại lợi ích hoặc ít nhất không có hại cho các loài khác gồm các mối quan hệ: Cộng sinh, hội sinh, hợp tác.
- Quan hệ đối kháng là quan hệ giữa một bên là loài có lợi và bên kia là loại bị hại, gồm các mối quan hệ: Cạnh tranh, ký sinh, ức chế, cảm nhiễm, sinh vật này ăn sinh vật khác.
Kẽ bảng 40 trang 177 SGK
2. Hiện tượng khống chế sinh học: Là hiện tượng số lượng cá thể của loài này bị số lượng cá thể của loài khác kìm hãm làm cho số lượng cá thể của mỗi loài luôn dao động quanh vị trí cân bằng.
Ý nghĩa: Ứng dụng trong nông nghiệp sử dụng thiên địch phòng trừ sâu hại cây trồng.
Ex:
 4.Củng cố
 GV: Hệ thống lại kiến thức cơ bản của bài học.
5.Hướng dẫn về nhà:
 -Hoàn thiện các câu hỏi cuối bài.
 6. Rút kinh nghiệm giờ dạy
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................