Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 45: Văn bản Ôn dịch, thuốc lá - Năm học 2019-2020

Ngày soạn: 6/11/2019
Ngày dạy: 13/11/2019
Tiết 45
	Văn bản: ÔN DỊCH, THUỐC LÁ
I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
1. Kiến thức:
* Sau khi học xong tiết học này học sinh thấy được:
 - Thấy được mối nguy hại ghê gớm toàn diện của tệ nghiện thuốc lá đối với sức khoẻ con người và đạo đức xã hội. Từ đó có những suy nghĩ và hành động tích cực quyết tâm phòng chống, ngăn ngừa và hạn chế sử dụng thuốc lá. 
- Thấy được tính thuyết phục của việc kết hợp các phương thức biểu đạt lập luận trong cách thuyết minh và lời kêu gọi mà tác giả lên tiếng trong văn bản.
* Thông qua tiết học các em:
- Tính được số liệu sử dụng thuốc lá hằng ngày gây tốn kém về kinh tế của con người và cộng đồng xã hội. (Kiến thức Toán 6: Bàì 15 chương III: Tìm một số biết giá trị phân số).
 - Thấy được tác hại của việc sử dụng thuốc lá, bởi trong khói thuốc chứa nhiều chất độc gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đạo đức và kinh tế. (Kiến thức Hóa Học – “chất". Sinh học 8: Bài 65: Đại dịch AIDS – Thảm họa của loài người. Mĩ Thuật 8: Vẽ tranh đề tài. Địa lí (Biểu đồ).
- Học sinh mở rộng kiến thức về tác hại của thuốc lá đối với mọi người xung quanh, người thân trong gia đình, có tings kiên trì nhẫn nại giúp người thân hạn chế, cai nghiện thuốc lá bằng nhiều cách.
- Các biện pháp hạn chế việc sử dụng thuốc lá Bài 13: Giáo dục công dân 8: Phòng chống tệ nạn xã hội.
- Các em tìm và hát hoặc sáng tác những bài hát về bảo vệ sức khỏe con người, bảo vệ môi trường. (Kiến thức Âm nhạc 8 Bài 7 Ngôi nhà chung của chúng ta).
- Các em vẽ tranh cổ động phòng chống tệ nghiện thuốc lá (Kiến thức bài 20 Mĩ thuật 7).
- Các em có kiến thức viết bài văn thuyết minh.
- Đọc – Hiểu một văn bản nhật dụng đề cập đến một vấn đề xã hội bức thiết.
2. Kỹ năng:
 - Kỹ năng thu thập thông tin SGK, quan sát và trình bày một vấn đề.
 - Kỹ năng ra quyết định khi vận dụng kiến thức vào thực tế.
 - Kỹ năng lắng nghe và hoạt động nhóm.
 - Rèn kỹ năng khai thác tranh, khai thác thông tin.
 - Rèn kỹ năng vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề về sức khỏe, đạo đức, kinh tế. Đặc biệt tuyên truyền hiểu biết về tác hại của thuốc lá đến với mọi người. 
 - Kỹ năng liên kết các kiến thức giữa các phân môn.
- Kỹ năng khái quát nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy.
3. Thái độ:
* Qua tiết học:
 - Giáo dục học sinh biết làm chủ bản thân: “Nói không với thuốc lá”.
 - Giúp học sinh biết quý trọng sức khỏe và có ý thức bảo vệ bản thân, bảo vệ mọi người xung qanh và môi trường.
 - Rèn ý thức, tinh thần tham gia môn học.
 - Yêu thích môn Ngữ văn cũng như các môn khoa học khác như: Giáo dục công dân, Toán học, Hóa học, Vật lý, Sinh học, Âm nhac, Mỹ thuật.
II. CHUẨN BỊ
 * GV: Giáo án, bài giảng, thiết bị dạy học, tư liệu dạy học (Băng hình, hình ảnh, tài liệu....)
 * HS: Đọc tác phẩm, soạn bài, tìm hiểu các kiến thức về việc sử dụng thuốc lá ở địa phương, trường học.
 III. Tiến trình lên lớp:
 1 . Ổn định lớp: 
 2. Kiểm tra bài cũ
- :Trong văn bản Thông tin về ngày trái đất năm 2000. chúng ta đã được kêu gọi về vấn đề gì ?Vấn đề ấy có tầm quan trọng như thế nào ?Từ khi học bài đó đến nay , em đã thực hiện lời kêu gọi đó như thế nào?
3. Bài mới :
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài .
Mục tiêu : Tạo tâm thế định hướng cho học sinh .
Phương pháp : Thuyết trình .
Thời gian : 1 phút .
Hút thuốc lá , thuốc lào là một thói quen , một thú vui , thậm chí có thể xem là một phần phong tục tập quán của người Việt Nam . Hút nhiều ,hút mãi thành quen , thành nghiện , khó lòng cai bỏ được . Nghiện thuốc lá , thuốc lào từ lâu đã trở thành một căn bệnh khó chữa trị đối với nhiều người .
Hiện nay , hút thuốc lá dần thay thế cho thuốc lào ở thành thị cũng như ở nông thôn . Hút thuốc không chỉ tốn tiền mà còn để lại tác hại không thể lường hết . Đến mức chống thuốc lá , chống hút thuốc lá từ lâu đã trở thành vấn đề khoa học – xã hội mang tầm thế giới . Bài : Ôn dịch, thuốc lá chính là một trong những tiếng còi báo động gióng lên rất kịp thời .
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
Hoạt động 2: Đọc- Tìm hiểu chung
 Nhóm1 : trình bày những hiểu biết của nhóm em về tác giả Nguyễn Khắc Viện.
Gọi HS nhận xét, bổ sung
GV bổ sung và nhấn mạnh bản thân Nguyễn Khắc Viện là một bác sĩ nhiều kinh nghiệm tiếp xúc nhiều với bệnh nhân, là người một người tâm huyết với nghề, là một nhà nghiên cứu nên hơn ai hết ông hiểu rõ những tác hại ghê gớm từ khói thuốc lá đối với đời sống con người. 
? Xuất xứ tác phẩm?
GV hướng dẫn học sinh đọc :
+ Yêu cầu: Rõ ràng mach lạc ,chú ý những dòng chữ in nghiêng cần đọc chậm : Những câu cảm cần đọc với giọng phù hợp : Tôi hút , tôi bị bệnh, mặc tôi! Tội nghiệp thay những cái thai còn nằm trong bụng mẹ.
GV gọi 3 học sinh đọc –nhận xét cách đọc 
?Ta có thể hiểu như thế nào về cách đặt tiêu đề của văn bản .
? Có thể bỏ dấu phẩy ở phần tiêu đề được không .
- Ôn dịch , thuốc lá .
 + Chỉ dịch thuốc 
 + Tỏ thái độ nguyền rủa, tẩy chay dịch bệnh này - Nếu bỏ dấu phẩy :
+ Nội dung không sai
+ Tính chất biểu cảm không rõ bằng khi sử dụng dấu phẩy
? Hãy tách văn bản thành bố cục 3 phần và nêu ý chính của mỗi đoạn.
Hoạt động 3 : Hướng dẫn đoc, phân tích văn bản . 20’
- Giáo viên gọi học sinh đọc mục 1.
GV chuyển ý:
? Những tin tức nào được thông báo trong phần mở bài ?
? Trong đó thông tin nào được nêu thành chủ đề của văn bản ?
? Tác giả so sánh thuốc lá với đại dịch nào ?So sánh như thế có tác dụng gì ?
? Em hiểu gì về dịch hạch và căn bệnh AIDS? 
* Tích hợp : Kiến thức văn thuyết minh
? Nhận xét về đặc điểm lời văn thuyết minh trong thông tin này? (thông báo gắn gọn chính xác,)
GV hướng dẫn HS tích hợp kiến thức về Sinh học 8. Bài 65: Đại dịch AIDS – Thảm họa của loài người. 
Tiếng chuông: HIV/AIDS – căn bệnh thế kỷ.
? Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong lời cảnh báo trên? Với cách sử dụng lối so sánh ấy tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
? Nhận xét về đặc điểm lời văn thuyết minh trong thông tin này ?
GV bình và chuyển ý.
Các em ạ, theo báo Dân trí, tại Việt Nam khói thuốc “giết khoảng 40.000 người mỗi năm . So với số ca tử vong do HIV/AIDS là 48.000 ca kể từ ca nhiễm HIV/AIDS đầu tiên (năm 1992), hay so với tai nạn giao thông , mỗi năm 13-14.000 ca tử vong , thì số người chết do khói thuốc gây ra khủng khiếp hơn nhiều .. Chỉ một luận điểm ngắn gọn đã giúp chúng ta hiểu rõ về hiểm họa của thuốc lá. Vậy, vì sao thuốc lá bị xem là một ôn dịch? Nó có tác hại như thế nào đến với cộng đồng, với nhân loại chúng ta cùng tìm hiểu mục 2 .
- GV gọi học sinh đọc mục 2.
? Việc tác giả tiếp tục so sánh tác hại của thuốc lá bằng cách dẫn lời Trần Hưng Đạo như trên nhằm dụng ý gì ?
? Em hiểu câu nói ( trích dẫn nguyên văn câu nói của Trần Hưng Đạo) như thế nào?
(- Tác hại và sự nguy hiểm của giặc ngoại xâm gặm nhấm như tằm ăn dâu là đáng sợ hơn nhiều so với giặc đánh như vũ bão. Tác giả so sánh việc hút thuốc lá sẽ gây hại cho cơ thể, sức khỏe của người hút, người nghiện thuốc lá như là loại giặc gặm nhấm từ từ mà chắc chắn, mà khó gỡ, thậm chí không phương cách chũa trị ấy , đành phải cam chịu thất bại , mất nước nhà tan, mắc bệnh mãn tính, hiểm nghèo, thậm chí chết non...)
? Trích dẫn câu nói của Trần Hưng Đạo tác giả muốn khẳng định điều gì về tính chất nguy hại thuốc lá?
(- Đây là cách nói ấn tượng, mang tính ẩn dụ, trích dẫn câu nói của nhà quân sự thiên tài để thuyết minh một vấn đề y học, nó không chỉ đúng mà còn tạo sự ám ảnh đối với người nghe. Thực ra , nói đến tác hại của thuốc lá là nói đến tác hại của việc hút thuốc lá ,trong quá trình người hút hít vào nhả ra.. Câu văn mở đầu phần thân bài đúng là một hồi còi báo động cho chúng ta biết: Thuốc lá gặm nhấm sức lực và cả tâm hồn của con người thật đáng sợ. )
 ?Vậy , khói thuốc lá đã đem lại những nguy hiểm gì cho cơ thể người hút.
GV hướng dẫn HS tích hợp kiến thức về Hóa Học – “chất".
Chất ni-cô-tin đóng lại trong phổi
Chất Hắc-ín dính vào phổi
( Người viết chỉ ra thủ phạm đích thực của việc hút thuốc lá chính là việc hít vào thở ra của khói thuốc . Chất nicôtin trong thuốc lá làm người hút có thể có cảm giác say sưa , khoan khoái hít vào ,thở ra phì phà phì phèo làn khói thuốc thơm thơm tưởng thú vị lắm nhưng thật ra không bổ béo gì. “Cứ hút mỗi điếu thuốc lá là tự mình làm mất đi 5,5 giây cuộc sống . Tuổi thọ trung bình của người hút thuốc lá ngắn hơn so với người không hút thuốc lá từ 5-8năm . Hút thuốc lá sẽ gây ra nhiều bệnh và làm tăng tỷ lệ tử vong từ 30-80% “ (Thống kê của tổ chức y tế thế giới ) )
? Câu nói “tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi !” được đưa ra như một dẫn chứng , một tiếng nói khá phổ biến của những người nghiện thuốc lá ,có ý nghĩa gì .
(Thái độ vô trách nhiệm, đồng thời phê phán lời chống chế thường gặp ở những người hút, bác bỏ luận điệu sai lầm ấy.)
-GV cho học sinh xem hình thai nhi bị nhiễm độc khói thuốc lá.
Thai nhiễm độc.
? Có phải chỉ người hút mới bị hại không hay những người xung quanh ngửi khói thuốc cũng bị hại.
( Khói thuốc lá làm ô nhiễm môi trường , vẩn đục bầu không khí trong lành , làm cho những người chung quanh chịu vạ lây . Tác hại đến cả những bà mẹ , những bào thai là nguyên nhân gây đẻ non , quái thai )
? Quan sát bức hình trên, nêu suy nghĩ gì về tác hại của thuốc lá đối với con người?
HS trình bày cảm nhận.
? Hút thuốc lá đã có ảnh hưởng như thế nào đến đạo đức của con người.
(Theo thống kê của bộ công an các tên tội phạm hầu hết không ít thì nhiều dính đến nghiện ngập , xì ke, ma túy . Nhưng khởi đầu , có khi chỉ từ những điếu thuốc thơm tưởng chừng như vô hại đó )
? Em có nhận xét gì về việc sử dụng thông tin ở đoạn này .
? Ở đoạn này tác giả đã sử dụng phương pháp so sánh như thế nào ? Tác dụng.
GV chiếu những hình ảnh đã ghi lại về hiện tượng hút thuốc của giới trẻ. 
? Em có suy nghĩ gì từ những hình ảnh trên?
? Em đã từng gặp hình ảnh trên ở trường mình chưa? 
Hướng dẫn HS tích hợp Bài 13 – GDCD: phòng chống tệ nạn xã hội. 
Từ đó giúp chúng ta hiểu rằng không phải chỉ có người lớn hút thuốc mà hiện nay trẻ em hút thuốc cũng rất nhiều. Theo thống kê của Bộ y tế, năm 2013 có 17% HS hút thuốc trước 10 tuổi.
GV phân tích thêm không chỉ là bắt chước mà hút thuốc lá sang còn để thể hiện đẳng cấp, đến lúc thiếu tiền dẫn đến trộm cắp, phì phèo điều thuốc, lân la hàng quán, kết bạn với kẻ xấu, bị lôi kéo vào nhiều tệ nạn khác.Như vậy, con đường đến với phạm pháp có thể bắt đầu từ điếu thuốc.
 ? Hút thuốc sẽ ảnh hưởng như thế nào về kinh tế?
Hướng dẫn HS tích hợp Toán 6: Bàì 15 chương III: Tìm một số biết giá trị phân số. Địa lí – Biểu đồ.
Để tính số tiền mua thuốc lá hằng ngày : 
Một người nghiện thuốc lá trung bình một ngày hút hết 12000 đồng ( nửa bao 555 xanh ). Vậy 1 tháng người đó phải tiêu tốn bao nhiêu tiền cho việc mua thuốc lá ?( Nước ta mỗi ngày có khoảng 15 triệu người hút thuốc lá)
Hướng dẫn HS tích hợp Địa lí – Biểu đồ.
?Toàn bộ thông tin phần thân bài cho ta hiểu biết về thuốc lá như thế nào?
?Nhận xét về cách trình bày tác hại về thuốc lá của tác giả.
Hướng dẫn HS tích hợp phân môn Tập Làm văn: Phương pháp thuyết minh các em sẽ tìm hiểu ở tiết sau. 
 ? Với những tác hại của thuốc lá, các em có nhất trí với câu nói của tác giả không. 
Thuốc lá là một ôn dịch khủng khiếp nhất của thế kỉ 21 này. Nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của chúng ta. Hơn ai hết chính bản thân các em phải nói không với thuốc lá, và trở thành những tuyên truyền viên tích cực để tác động đến nhận thức của người hút và những người xung quanh hiểu răng: Hút thuốc không chỉ ảnh hưởng chính họ mà còn ảnh hưởng rất lớn đối với những người xung quanh.Vì trong tiềm thức của họ nghĩ rằng chỉ có người hút mới bị hại. 
Cô muốn các em hãy cùng theo dõi những hình ảnh sau( ảnh tác hại của thuốc lá).
Cảm nghĩ của em sau khi xem xong các hình ảnh này?
- ? Từ những tác hại đó tác giả kêu gọi điều gì .
 ? Phần cuối văn bản tác giả cung cấp thông tin gì. 
? Em hiểu thế nào là chiến dịch chống thuốc lá.
(- Chiến dịch chống thuốc lá: là các hoạt động thống nhất rộng khắp nhằm chống lại một cách hiệu quả ôn dịch thuốc lá.)
? Thực trạng ở nước ta như thế nào.
 - Từ đó tác giả đưa ra một tâm niệm, có thể xem đó là lời kêu gọi.
? Vậy, lời kêu gọi đó là gì.
? Câu cảm thán : Nghĩ đến mà kinh! đặt ở cuối bài thay cho kết luận gợi cho chúng ta những suy nghĩ gì ?
? Nhận xét về cách thuyết minh của tác giả qua lời kêu gọi trên.
GV bình và chốt nội dung:
Mở đầu văn bản là tiếng báo động trực tiếp vang lên và khép lại bằng lời kêu gọi tha thiết của tác giả, câu cảm thán như một sự truyền cảm, giục giã đã nhen nhóm trong lòng người đọc hãy khẩn trương, bức thiết hơn nữa, bởi chúng ta đã chịu nhiều dịch bệnh quái ác nay lại thêm ôn dịch thuốc lá. Hãy đáp lại tấm lòng của người thầy thuốc Nguyễn khắc Viện, công dân, HS chúng ta cùng đứng lên ngăn chặn, chống lại nạn ôn dịch thuốc lá. Đó là hành động thiết thực, là sự tồn tại duy nhất của nhân loại.
? Nếu trong gia đình em có một người là bố (anh, ông) nghiện thuốc , em sẽ làm gì? 
 GV hướng dẫn HS tích hợp môi trường
(Giữ gìn môi trường thủ đô xanh , sạch ,đẹp không
có khói thuốc lá ).
*Hoạt động 4: Hướng dẫn tổng kết .
Mục tiêu càn đạt : Học sinh khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn ban: Ôn dich , thuốc lá .Phương pháp : Phát vấn , khái quát hóa bằng sơ đồ 
Thời gian : 8 phút .
? Những nghệ thuật chính nào được tác giả sử dụng trong văn bản.
? Em hiểu gì về thuốc lá sau khi học xong văn bản này .
- GV Khái quát lại nội dung văn bản bằng sơ đồ tư duy.
- Gv gọi học sinh đọc ghi nhớ .
Học sinh thảo luận nhóm : Ẻm dự định sẽ làm gì trong chiến dịch chống thuốc lá rộng khắp hiện nay?
* Tích hợp :
- Kiến thức môn Giáo dục công dân lớp 7 bài 13: Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
-? Sau khi thấy được tác hại của việc hút thuốc lá , em thấy mình có trách nhiệm gì đối với môi trường và những người sống xung quanh em?
- ? Các bạn học sinh nam ,mỗi em sẽ viết một bản quyết tâm cụ thể xác định cho mình sẽ không bao giờ hút thuốc lá
I. Đọc- Tìm hiểu chung.
1. Tác giả -Tác phẩm 
 a) Tác giả :
b)Tác phẩm: Trích « Từ thuốc lá đến ma túy – Bệnh nghiện » 
2.Đọc- Giải thích từ khó .
3, Thể loại: Thuyết minh một vấn đề khoa học xã hội 
4, Bố cục: 3 phần 
- Mở bài : Từ đầu...nặng hơn cả AIDS. Thông báo về nạn dịch thuốc lá 
- Thân bài : Tiếp đến con đường phạm pháp tác hại của thuốc lá
- Kết bài : Phần còn lại, kiến nghị chống thuốc lá 
II. Phân tích 
1, Thông báo về nạn dịch thuốc lá 
- Ôn dịch thuốc lá - nặng hơn cả AIDS.
-> So sánh.
=> thông báo gắn gọn chính xác, nhấn mạnh được hiểm hoạ to lớn của thuốc lá. 
. 
2. Bàn về tác hại của thuốc lá.
- Khói thuốc lá – Giặc nguy hiểm.
a, Đối với sức khỏe 
 - Người hút:
- Chất hắc- ín => Gây ho hen, ung thư vòm họng , phổi .
- Chất Ni- cô –tin => Gây huyết áp cao, tắc động mạch , nhồi máu cơ tim , có thể tử vong .
=> Khoa học đã phân tích và minh họa bằng số liệu cụ thể => Có thể thuyết phục bạn đọc .
=> Thuốc lá hủy hoại nghiêm trọng sức khỏe con người và là nguyên nhân của nhiều bệnh tật và tử vong.
- Những người xung quanh: Nhiễm độc, nguy hiểm..
b, Đối với đạo đức:
- Tỉ lệ thanh thiếu niên ở nước tan gang với Âu – Mĩ 
- Để có tiền hút thuốc => sinh ra trộm cắp
- Từ nghiện thuốc có thể dẫn đến nghiện ma tuý 
-> Phương pháp so sánh : Cảnh báo nạn hút thuốc ở nước nghèo => Từ đó nãy sinh ra tệ nạn khác ở thanh thiếu niên nước ta Thuốc lá huỷ hoại lối sống, nhân cách con người Việt Nam nhất là thanh thiếu niên
- Bố, anh hút: Nêu gương xấu.
C, Đối với xã hội: 
Tốn kém, giảm ngày công lao động
-> Liệt kê, nêu ví dụ, so sánh, phân tích phân loại.
=> Tóm lại : Thuốc lá là một thứ độc hại nghê gớm đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng . Có thể hủy hoại nhân cách con trẻ . Thuốc lá là ôn dịch.
3. Lời kêu gọi chống thuốc lá.
- ở Bỉ : Vi phạm phạt 40$, tái phạt 50$ 
- Khẩu hiệu những năm cuối thế kỷ XX. Một Châu Âu không còn thuốc lá
- Nước ta nghèo hơn Châu Âu nay lại theo đòi các nước phát triển, nhiểm thêm các bệnh do thuốc lá
=> Thuyết phục một cách khách quan của chiến dịch chống thuốc lá
=> Tác giả : Cổ vũ chiến dịch chống thuốc lá, tin ở sự chiến thắng ở chiến dịch này
=> Sâu sắc, thuyết phục.
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật: 
- Liệt kê, so sánh, phân tích phân loại, nêu ví dụ.
- Lập luận chặt chẽ, lời văn ngắn gọn, thuyết phục.
2. Nội dung: Tác hại của thuốc lá với cuộc sống gia đình và xã hội. Cần có biện pháp phòng chống, ngăn chặn tệ hút thuốc lá.
 4. Củng cố :
Mục tiêu : Học sinh khái quát và khắc sâu kiến thức vừa được học.
Phương pháp : Vấn đáp, sử dụng sơ đồ tư duy 
Thời gian : 4 phút .
* Chiếu câu hỏi thảo luận nhóm .
? Qua bài học , em nắm được những nội dung gì ?Em hãy khái quát nội dung bài học bằng một sơ đồ tư duy.
5 . Hướng dẫn về nhà. 
Phương pháp : Thuyết trình .
Thời gian : 1 phút
Hoïc phaàn ghi nhôù , nắm vững nội dung đã học .
* Tích hợp ( Kiến thức môn Mỹ thuật lớp 7 bài 20 Vẽ tranh đề tài giữ gìn vệ sinh môi trường ).
 -Mỗi nhóm vẽ một bức tranh về chủ đề :”Tuyên truyền tác hại của thuốc lá” giờ sau nộp ,cô giáo chấm điểm 
- Chuẩn bị nội dung bài mới: