Giáo án Ngữ văn lớp 8 tiết 122: Chữa lỗi diễn đạt (lỗi lô gíc)

 Tiết: 122 
 Chữa lỗi diễn đạt ( Lỗi lô gíc)
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Phỏt hiện và khắc phục được một số lỗi diễn đạt liờn quan đến lụ-gớc.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
1. Kiến thức:
- Hiệu quả của việc diễn đạt lụ – gớc.
2. Kỹ năng:
- Phỏt hiện và chữa được cỏc lỗi diễn đạt liờn quan đến lụ – gớc.
B. Chuẩn bị:
 * GV:Nghiên cứu tài liệu, soạn giáo án.
 * HS: Học bài cũ, xem trước bài mới.
C. Tiến trình lên lớp:
1. ễn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh.
 3. Bài mới:
Hoạt động 1. Giới thiệu bài.
HĐ CỦA GV - HS
NỘI DUNG
Hoạt động 2. HDHS chữa lỗi
? Những câu dưới đây mắc một số lỗi diễn đạt liên quan đến lô gíc. Hãy phát hiện và chữa lỗi đó ?
a-Các từ quần áo, giầy dép và cụm từ đồ dùng học tập có mqh với nhau ntn ?
 (Quần áo, giầy dép không phải là một loại đồ dùng học tập; nói cách khác phạm vi nghĩa của đồ dùng học tập không bao hàm phạm vi nghĩa của quần áo, giầy dép. Vì vậy nếu viết: "quần áo, giầy dép và nhiều đồ dùng học tập khác" thì sẽ làm cho người đọc hiểu lầm quần áo hoặc giầy dép là một loại đồ dùng học tập).
?Vậy ta có thể sửa lại ntn ? (Bỏ từ khác ở cuối câu để không đồng nhất về loại giữa quần áo, giầy dép và đồ dùng học tập. Hoặc thay một số từ để mqh về nghĩa giữa các từ ngữ hợp lô gíc).
b-Phạm vi nghĩa của từ thanh niên có bao hàm phạm vi nghĩa của từ bóng đá không ? (Thanh niên: người trẻ tuổi; bóng đá: một môn thể thao).
? Em sửa lại câu này ntn ? (Thay từ thanh niên bằng từ có phạm vi nghĩa bao hàm phạm vi nghĩa của từ bóng đá, đó là từ thể thao).
c-"Lão Hạc", "Bước đường cùng" là tên tác giả hay tên tác phẩm văn học ? Ngô Tất Tố là tên tác phẩm hay tên tác giả ?
-Gv:"Lão Hạc", "Bước đường cùng" là là tên hai TP văn học hiện thực giai đoạn 1930-1945. NTTố là tên tácgiả của TP "Tắt Đèn".
? Các từ: "Lão Hạc", "Bước đường cùng" có cùng trường từ vựng với Ngô Tất Tố không ? (không cùng trường từ vựng). Vì vậy không thể xác lập mqh bình đẳng giữa các từ này như đã viết: "Lão Hạc", "Bước đường cùng", và Ngô Tất Tố.
? Em hãy nêu cách sửa câu này ? 
d-Phạm vi nghĩa của từ trí thức có bao hàm nghĩa của từ bác sĩ không ? (có). Vì thế bác sĩ cũng là trí thức, cho nên hai từ này không thể dùng trg qh lựa chọn như ý mà người viết muốn diễn đạt.
?Ta có thể sửa lại ntn ? (Thay một trg hai từ trí thức, bác sĩ bằng một từ ngữ khác không có qh với từ còn lại theo kiểu qh nghĩa bao hàm nhau).
e-Phạm vi nghĩa của nghệ thuật có bao hàm phạm vi nghĩa của ngôn từ không? (có). Nói sắc sảo về ngôn từ cũng có nghĩa là nói cái hay về một phương diện của nghệ thuật. Vì vậy không thể viết: không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc sảo về ngôn từ.
?Em sẽ sửa lại câu này ntn ? (Thay ngôn từ = nội dung hoặc thay nghệ thuật = bố cục).
g-Cao gầy có cùng trường từ vựng với mặc áo ca rô không ? (Không). Vì thế không thể so sánh hai đặc điểm này với nhau.
?Em hãy nêu cáh sửa câu này ? (Phải thay từ ngữ miêu tả đặc điểm của một người).
h-Đức tính rất mực yêu thương chồng con có phụ thuộc vào đức tính rất cần cù, chịu khó không ? (không). Vì vậy không thể xác lập qh phụ thuộc nhân- quả giữa hai đức tính này. Viết như câu này là phạm lỗi lập luận.
?Em hãy trình bày cách sửa ? (Biến qh nhân- quả thành qh bổ sung bằng cách thay qh từ nên = qh từ và; bỏ từ chị thứ hai để tránh lặp từ ).
i-Gv: Lỗi của câu này cũng là lỗi lập luận. Người viết muốn diễn đạt qh điều kiện- k.quả bằng cặp qh từ nếu... thì. Tuy nhiên hai sự việc nêu ở hai vế câu không có mqh điều kiện- k.quả.
?Vậy em sẽ sửa câu này như thế nào ? (Thay từ có được = hoàn thành được).
k-Phạm vi nghĩa của từ sức khỏe có bao hàm phạm vi nghĩa của từ tuổi thọ không ? (có). Vì thế sức khỏe cũng là tuổi thọ, cho nên hai từ này không thể không thể dùng tr qh lựa chọn như ý mà người viết muốn diễn đạt.
?Em hãy trình bày cách sửa câu này ? (Thay một trg hai từ sức khỏe hoặc tuổi thọ = một từ ngữ khác không có qh với từ còn lại theo kiểu qh nghĩa bao hàm).
1-Bài 1 (127 ):
a-Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giầy dép và nhiều đồ dùng học tập khác.
*Sửa lại:
- Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giầy dép và đồ dùng học tập.
- Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giầy dép và nhiều đồ dùng sinh hoạt khác.
- Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt giấy bút, sách vở và nhiều đồ dùng học tập khác.
b-Trong thanh niên nói chung và trong bóng đá nói riêng, niềm say mê là nhân tố quan trọng dẫn đến thành công.
*Sửa lại:
-Trong thanh niên nói chung và trong sinh viên nói riêng, niềm say mê là nhân tố quan trọng dẫn đến thành công.
- Trong thể thao nói chung và trg bóng đá nói riêng, niềm say mê là nhân tố quan trọng dẫn đến thành công.
c-"Lão Hạc", "Bước đường cùng", và Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của người nông dân VN trước CM/8.1945. 
*Sửa lại:
-"Lão Hạc", "Bước đường cùng", và "Tắt đèn" đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của người nông dân VN trước CM/8.1945. 
-Nam Cao, Nguyễn Công Hoan và Ngô Tất Tố đã giúp c.ta hiểu sâu sắc thân phận của người nông dân VN trước CM/8.1945. 
d- Em muốn trở thành một người trí thức hay một bác sĩ ?
*Sửa lại:
- Em muốn trở thành một người trí thức hay một người công nhân ?
- Em muốn trở thành một giáo viên hay một bác sĩ ?
e-Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc sảo về ngôn từ.
*Sửa lại:
- Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc sảo về nội dung.
- Bài thơ không chỉ hay về bố cục mà còn sắc sảo về ngôn từ.
- Bài thơ hay về nghệ thuật nói chung, sắc sảo về ngôn từ nói riêng.
g-Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì cao gầy, còn một người thì mặc áo ca rô.
*Sửa lại:
-Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì cao gầy, còn một người thì lùn và mập.
-Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì mặc áo trắng, còn một người thì mặc áo ca rô.
h-Chị Dậu rất cần cù, chịu khó nên chị rất mực yêu thương chồng con.
*Sửa lại:
-Chị Dậu rất cần cù, chịu khó và rất mực yêu thương chồng con.
i-Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa thì người phụ nữ VN ngày nay không thể có được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó.
*Sửa lại:
-Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa thì người phụ nữ VN ngày nay không thể hoàn thành được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó.
k-Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khỏe, vừa làm giảm tuổi thọ của con người.
*Sửa lại:
-Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khỏe, vừa tốn kém về tiền bạc. 
4. Củng cố:
- Thế nào là từ ngữ nghĩa rộng ? Thế nào là từ ngữ nghĩa hẹp ? trường từ vựng là gì ?
5. Hướng dẫn học ở nh:.
- Ôn tập lại kiến thực về tự vựng đã học.
 *************************************