Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 79+80: Ôn tập Tập làm văn - Năm học 2014-2015

Ngày soạn: 30/11/2014
Ngày giảng: 9A
 9B
Ngữ văn. Tiết 79. Bài 15
ÔN TẬP TẬP LÀM VĂN
I. Mục tiêu 
* Mức độ cần đạt 
- Hệ thống kiến thức Tập làm văn đó học ở học kì I
- Bước đầu vận dụng vào đọc – hiểu, tạo lập văn bản thuyết minh, văn bản tự sự.
* Trọng tâm kiến thức kĩ năng .
1. Kiến thức
- Khái niệm văn bản thuyết minh và văn bản tự sự
- Sự kết hợp của các phương thức biểu đạt trong văn bản thuyết minh, văn bản tự sự
- Hệ thống văn bản thuộc kiểu văn bản thuyết minh và tự sự đã học
2. Kĩ năng
- Tạo lập văn bản thuyết minh và văn bản tự sự
- Vận dụng kiến thức đã học để đọc – hiểu văn bản thuyết minh và văn bản tự sự
II. Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài.
- Kĩ năng hợp tác: thảo luận nhóm để Phân biệt được văn thuyết minh có yếu tố miêu tả, tự sự với văn miêu tả, tự sự 
III. Chuẩn bị
1. Giáo viên: 
2. Học sinh: 
IV. Phương pháp, kĩ thuật
- Vấn đáp, thảo luận nhóm, thực hành 
V. Các bước lên lớp 
1. Ổn định tổ chức (1p)
2. Kiểm tra đầu giờ : (1p)
- Gv kiểm tra vở soạn của học sinh.
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động 
Hoạt động 1 : Khởi động
Để các em củng cố, khắc sâu kiến thức đã học về văn bản thuyết minh và văn bản tự sự đã học từ đầu năm, chúng ta đi vào tìm hiểu tiết ôn tập
Hoạt động của GV và HS
Tg
Nội dung
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh ôn tập.
* Mục tiêu: HS củng cố, hệ thống hóa các kiến thức về văn bản thuyết minh và văn bản tự sự. Khắc sâu kiến thức về vai trò của các yếu tố miêu tả, biểu cảm, nghị luận, độc thoại, độc thoại nội tâmtrong văn bản.
H: Phần tập làm văn trong ngữ văn 9 tập 1 có những nội dung lớn nào? Những nội dung nào là trọng tâm cần chú ý ?
HS hoạt động cá nhân trả lời.
HS khác nhận xét.
GV nhận xét-> kết luận.
GV: Như vậy, nội dung TLV trong Ngữ văn 9 
vừa lặp lại vừa nâng cao cả về kiến thức lẫn kĩ năng.
H: Thế nào là văn thuyết minh, nêu vai trò, vị trí, tác dụng của các biện pháp nghệ thuật và yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh ? Cho VD ?
HS hoạt động cá nhân trả lời.
HS khác nhận xét.
GV nhận xét-> kết luận.
( Văn thuyết minh nhằm cung cấp tri thức về đối tượng)
VD: Khi thuyết minh về 1 ngôi chùa cổ, người thuyết minh có khi phải sử dụng những liên tưởng, tưởng tượng, lối so sánh, nhân hoá ( như ngôi chùa tự kể chuyện mình ...) để khơi gợi sự cảm thụ về đối tượng được thuyết minh và đương nhiên cũng phải vận dụng miêu tả, ở đây để người nghe hình dung ra ngôi chùa ấy có dáng vẻ như thế nào, màu sắc không gian, hình khối, cảnh vật xung quanh ...
® Tõ ®ã ta thÊy nÕu thiÕu c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt vµ yÕu tè mªu t¶, bµi thuyÕt minh sÏ kh« khan, thiÕu sinh ®éng.
H: Ph©n biÖt v¨n thuyÕt minh cã yÕu tè 
miªu t¶, tù sù víi v¨n miªu t¶, tù sù ?
- HS ho¹t ®éng nhãm 2(4p)
- §¹i diÖn nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶
- Nhãm kh¸c chia sẻ
- Người điều hành kết luận
- GV nhËn xÐt-> kÕt luËn b»ng b¶ng phô.
V¨n miªu t¶, tù sù
V¨n b¶n thuyÕt minh :
* Gièng nhau 
 §èi t­îng lµ c¸c sù vËt , con ng­êi hoµn c¶nh cô thÓ 
*Kh¸c nhau 
- Cã h­ cÊu t­ëng t­îng 
- Dïng nhiÒu so s¸nh liªn t­ëng 
- Ýt dïng sè liÖu cô thÓ chi tiÕt 
- §a nghÜa 
* Gièng nhau 
§èi t­îng th­êng lµ ®å vËt , sù vËt 
* Kh¸c nhau
- Trung thµnh víi ®Æc ®iÓm cña ®èi t­îng, sù vËt 
- Ýt dïng t­ëng t­îng, kh¸ch quan 
- Dïng nhiÒu sè liÖu cô thÓ chi tiÕt 
- §¬n nghÜa 
H*: S¸ch ng÷ v¨n 9 tËp 1 nªu lªn nh÷ng néi dung g× vÒ v¨n b¶n tù sù ?
HS ho¹t ®éng c¸ nh©n tr¶ lêi.
HS kh¸c nhËn xÐt.
 - GV nhËn xÐt-> kÕt luËn
H: Cho biÕt vai trß, vÞ trÝ vµ t¸c dông cña c¸c yÕu tè miªu t¶ néi t©m vµ nghÞ luËn trong v¨n b¶n tù sù ?
( T¸i hiÖn nh÷ng ý nghÜ, c¶m xóc vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt.
Lµm cho c©u chuyÖn thªm phÇn triÕt lÝ)
H: T×m vÝ dô mét ®o¹n v¨n tù sù cã sö dông yÕu tè miªu t¶ néi t©m, mét ®o¹n sö dông yÕu tè nghÞ luËn, mét ®o¹n sö dông c¶ 2 ?
( Cæ «ng l·o nghÑn ¾ng l¹i, da mÆt tª r©n r©n(T165)/
-Vua Quang Trung c­ìi voi ra doanh nãi tr­íc(T226)
- L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy mét thªm ®¸ng buån)T227
H: ThÕ nµo lµ ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m, nªu vai trß, t¸c dông vµ h×nh thøc thÓ hiÖn cña c¸c yÕu tè nµy trong v¨n b¶n tù sù ?
- HS tr¶ lêi
- Gv gäi nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh
H: LÊy vÝ dô chøng minh 3 h×nh thøc trªn ?
( §èi tho¹i: 
- Ba con sao con kh«ng nhËn ?
- Kh«ng ph¶i.
§éc tho¹i: - Hµ n¾ng gím, vÒ nµo.
§éc tho¹i néi t©m: Chóng bay ¨n miÕng c¬m hay ..nhôc nh· thÕ nµy.)
H: T×m 2 ®o¹n v¨n tù sù, trong ®ã 1 ®o¹n ng­êi kÓ chuyÖn theo ng«i thø nhÊt, 1 ®o¹n kÓ theo ng«i thø 3 vµ nªu nhËn xÐt ?
HS ho¹t ®éng c¸ nh©n tr¶ lêi.
HS kh¸c nhËn xÐt.
 - GV nhËn xÐt-> kÕt luËn
VD: V¨n b¶n ChiÕc l­îc ngµ. (ng«i 1 ).
 V¨n b¶n: Cè h­¬ng.( ng«i 1)
 V¨n b¶n LÆng lÏ Sa Pa. ( ng«i 3).
 Lµng( Ng«i thø 3)
37p
1. C¸c néi dung lín vµ träng t©m :
a, V¨n b¶n thuyÕt minh: kÕt hîp víi c¸c yÕu tè nh­ nghÞ luËn, miªu t¶ .
b, V¨n b¶n tù sù víi 2 träng t©m :
- KÕt hîp víi biÓu c¶m, miªu t¶ néi t©m, nghÞ luËn.
- §èi tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m, ng­êi kÓ chuyÖn vµ vai trß cña ng­êi kÓ chuyÖn trong tù sù.
2. Vai trß, vÞ trÝ, t¸c dông cña c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt vµ yÕu tè miªu t¶ trong v¨n b¶n thuyÕt minh:
- Lµm cho bµi viÕt thªm sinh ®éng vµ hÊp dÉn.
3. Ph©n biÖt v¨n thuyÕt minh cã yÕu tè miªu t¶, tù sù víi v¨n miªu t¶, tù sù :
4. Néi dung vÒ v¨n b¶n tù sù, 
- NhËn diÖn c¸c yÕu tè miªu t¶ néi t©m, nghÞ luËn, ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i, ng­êi kÓ chuyÖn trong v¨n b¶n tù sù.
- ThÊy râ vai trß, t¸c dông cña c¸c yÕu tè trªn trong mçi v¨n b¶n tù sù.
- KÜ n¨ng kÕt hîp c¸c yÕu tè trªn trong mét v¨n b¶n tù sù.
5. §èi tho¹i, ®éc tho¹i, ®éc tho¹i néi t©m:
- §èi tho¹i : Lµ h×nh thøc ®èi ®¸p, trß chuyÖn gi÷a 2 hoÆc nhiÒu ng­êi. 
- §éc tho¹i lµ lêi cña 1 ng­êi nµo ®ã nãi víi chÝnh m×nh hoÆc nãi víi ai ®ã trong t­ëng t­îng. 
Khi ng­êi ®éc tho¹i nãi thµnh lêi th× phÝa tr­íc c©u nãi cã g¹ch ®Çu dßng; cßn kh«ng thµnh lêi gäi lµ ®éc tho¹i néi t©m.
-> Lµ nh÷ng h×nh thøc quan träng ®Ó thÓ hiÖn nh©n vËt trong v¨n b¶n tù sù.
6. vai trß cña ng«i kÓ trong v¨n b¶n tù sù.
- Ng«i thø nhÊt: mang tÝnh chñ quan.
- Ng«i thø 3: mang tÝnh kh¸ch quan.
4. Củng cố( 3p)
H:Những nội dung trọng tâm của phân tập làm văn trong Ngữ văn 9 là gì ?
GV hệ thống lại kiến thức của bài.
5. Hướng dẫn học bài (2p)
- Học bài nắm được những nội dung trọng tâm của phân tập làm văn trong Ngữ văn 9 về văn bản thuyết minh và văn bản tự sự.
- Chuẩn bị bài: Ôn tập phần tập làm văn ( tiếp theo).
+ Trả lời hệ thống câu hỏi phần ôn tập từ câu 7 đến câu 12( T220)
Ngày soạn: 30/11/2014
Ngày giảng: 9A
 9B
Ngữ văn. Tiết 80. Bài 15
ÔN TẬP TẬP LÀM VĂN
I. Mục tiêu 
* Mức độ cần đạt 
Như tiết 79
* Trọng tâm kiến thức kĩ năng .
1. Kiến thức
- Khái niệm văn bản thuyết minh và văn bản tự sự
- Sự kết hợp của các phương thức biểu đạt trong văn bản thuyết minh, văn bản tự sự
- Hệ thống văn bản thuộc kiểu văn bản thuyết minh và tự sự đã học
2. Kĩ năng
- Tạo lập văn bản thuyết minh và văn bản tự sự
- Vận dụng kiến thức đã học để đọc – hiểu văn bản thuyết minh và văn bản tự sự
II. Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài.
- Kĩ năng hợp tác: thảo luận nhóm để Phân biệt được văn thuyết minh có yếu tố miêu tả, tự sự với văn miêu tả, tự sự 
III. Chuẩn bị
1. Giáo viên: 
2. Học sinh: 
IV. Phương pháp, kĩ thuật
- Vấn đáp, thảo luận nhóm, thực hành 
V. Các bước lên lớp 
1. Ổn định tổ chức (1p)
2. Kiểm tra đầu giờ : (1p)
- Gv kiểm tra vở soạn của học sinh.
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động 
Hoạt động 1: Khởi động
Để củng cố, khắc sâu, hệ thống hóa kiến thức về phân môn Tập làm văn đã được học trong chương trình
Hoạt động của thầy - trò
Tg
Nội dung
 Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh ôn tập
* Mục tiêu: HS biết so sánh nội dung của văn bản tự sự ở lớp 9 so với các lớp dưới. Biết nhận diện văn bản và thấy được khả năng kết hợp của kiểu văn bản. Vai trò tích hợp của 3 phân môn.
H: Các nội dung văn bản tự sự đã học ở lớp 9 có gì giống và khác nhau so với các nội dung về kiểu văn bản này đã học ở những lớp dưới ? 
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác nhận xét.
- GV nhận xét-> kết luận
H: Tại sao trong 1 văn bản có đủ các yếu tố miêu tả, biểu cảm, nghị luận mà vẫn gọi đó là văn bản tự sự ? Theo em liệu có văn bản nào chỉ vận dụng 1 phương thức biểu đạt duy nhất không ?
- HS hoạt động nhóm 4(5p)
- Đại diện nhóm lớn báo cáo kết quả.
- Nhóm khác chia sẻ
- Người điều hành kết luận
- GV nhận xét-> kết luận
Khi gọi tên 1 văn bản, người ta căn cứ vào phương thức biểu đạt chính của văn bản đó.
VD:
- Phương thức tái tạo hiện thực bằng cảm xúc chủ quan : Văn bản miêu tả.
- Phương thức lập luận : Văn bản nghị luận.
- Phương thức tác động vào cảm xúc : văn bản biểu cảm.
- Phương thức của tri thức về đối tượng: văn bản thuyết minh.
- Phương thức tái tạo hiện thực bằng nhân vật và cốt truyện : văn bản tự sự.
- GV đưa ra bảng kẻ sẵn trên bảng phụ.
- GV yêu cầu học sinh lên bảng đánh dấu nhân vào ô tương ứng.
- HS khác nhận xét.
- GV nhận xét-> sửa chữa.
 STT
Kiểu văn
bản chính 
Các yếu tố kết hợp với văn bản chính 
Tự sự 
Miêu 
tả 
Nghị luận 
Biểu cảm 
Thuyết minh 
1
Tự sư
-
X
X
X
X
2
Miêu tả
X
_
X
X
3
Nghị Luận
X
_
X
X
4
Biểu cảm 
X
X
X
_
5
Thuyết minh 
X
X
_
6
Điều hành 
H: Một số tác phẩn tự sự được học trong SGK Ngữ văn từ 6- 9 không phải bao giờ cũng phân biệt rõ bố cục 3 phần : MB, TB, KB . Tại sao bài TLV tự sự của học sinh vẫn phải có đủ 3 phần ?
- HS hoạt động cá nhân giải thích
- GVnhận xét-> kết luận
 (Sau khi đã trưởng thành, học sinh có thể viết tự do, “phá cách” như các nhà văn.)
H*: Những kiến thức và kĩ năng về kiểu văn bản tự sự của phần TLV có giúp được gì trong việc đọc, hiểu các văn bản tác phẩn văn học tương ứng trong SGK Ngữ văn không ?
VD1: Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” với những suy nghĩ nội tâm thấm nhuần đạo hiếu và đức hi sinh :
 Xót người tựa cửa hôm mai
 ...
 Ầm Çm tiÕng sãng kªu quanh ghÕ ngåi.
VD2: Trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n cã 2 ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a bµ chñ nhµ víi vî chång «ng Hai rÊt thó vÞ:
+ Cuéc ®èi tho¹i thø 1: Bµ chñ nhµ “ trôc xuÊt” gia ®×nh «ng Hai.
“ S¸ng h«m nay, lóc bµ Hai...®Êy nhí”
+ Cuéc ®èi tho¹i thø 2: Bµ chñ nhµ “mêi” gia ®×nh «ng hai ë l¹i nhµ m×nh.
“ §Õn c¶ mô chñ nhµ...ph¶i nu«i chø”
* NhËn xÐt: Qua 2 cuéc ®èi tho¹i trªn, ta thÊy mô chñ nhµ cã 2 c¸ch øng xö rÊt kh¸c nhau, d­êng nh­ ®èi lËp nhau nh­ng l¹i rÊt thèng nhÊt vÒ “ Th¸i ®é chÝnh trÞ” : TÈy chay tuyÖt ®èi kÎ thï vµ nh÷ng ai lµm tay sai cho chóng, ®ång thêi s½n sµng c­u mang, ®ïm bäc nh÷ng ng­êi cïng c¶nh ngé. Nh­ vËy th«ng qua ®èi tho¹i, tÝnh c¸ch nh©n vËt còng ®­îc kh¾c ho¹ s©u s¾c vµ sinh ®éng.
H: Nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng vÒ t¸c phÈm tù sù cña phÇn ®äc hiÓu v¨n b¶n 
vµ phÇn TiÕng ViÖt t­¬ng øng ®· gióp em nh÷ng g× trong viÖc viÕt bµi v¨n tù sù ?
- Ch¼ng h¹n, c¸c v¨n b¶n tù sù trong s¸ch Ng÷ v¨n ®· cung cÊp cho häc sinh c¸c ®Ò tµi, néi dung vµ c¸ch kÓ chuyÖn, c¸ch dïng c¸c ng«i kÓ, ng­êi kÓ chuyÖn, c¸ch dÉn d¾t, x©y dùng vµ miªu t¶ nh©n vËt,sù viÖc ...
VD: Ng«i kÓ:
 ChiÕc l­îc ngµ, L·o H¹c,...ng«i thø nhÊt: mang tÝnh kh¸ch quan.
VD: KÕt hîp tù sù víi biÓu c¶m vµ nghÞ luËn víi miªu t¶:
- §o¹n trÝch L·o H¹c ( Nam cao).
“ Chao «i! §èi víi nh÷ng ng­êi ë quanh ta...chø kh«ng nì giËn” ( SGK – Tr 137).
“ MÆt l·o ®ét nhiªn co róm l¹i,...” ( SGK – Tr 117).
37p
7. So sánh nội dung văn bản tự sự
a. Giống nhau :
- Đều là hình thức, nội dung của văn bản tự sự.( nhân vật, cốt truyện)
b. Khác nhau: 
- Các nội dung lớp 9 được nâng cao: 
+ Sự kết hợp giữa tự sự với biểu cảm và miêu tả nội tâm.
+ Sự kết hợp giữa tự sự với các yếu tố nghị luận.
+ Đối thoại, độc thoại nội tâm trong tự sự.
+ Người kể chuyện và vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự.
8. Trong văn bản có đủ yếu tố miêu tả biểu cảm và nghị luận mà vẫn gọi là tự sự 
- Vì các yếu tố này chỉ có ý nghĩa bổ trợ cho phương thức chính 
- Khó có văn bản nào vận dụng một phương thức biểu đạt duy nhất
9. Khả năng kết hợp của kiểu văn bản với các yếu tố tương ứng:
 10. Mét sè t¸c phÈm tù sù trong SGK Ng÷ v¨n kh«ng ph©n biÖt râ bè côc 3 phÇn: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi.
- V× c¸c em ®ang trong giai ®o¹n luyÖn tËp, ph¶i rÌn luyÖn theo nh÷ng yªu cÇu “chuÈn mùc” cña nhµ tr­êng. 
11. Mèi quan hÖ gi÷a Tập làm văn vµ V¨n häc
- Nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng v¨n b¶n tù sù cña phÇn TLV ®· soi s¸ng thªm rÊt nhiÒu cho viÖc ®äc, hiÓu v¨n b¶n – t¸c phÈm v¨n häc t­¬ng øng trong SGK Ng÷ v¨n.
12. C¸c kiÕn thøc kÜ n¨ng vÒ c¸c t¸c phÈm tù sù cña phÇn ®äc hiÓu v¨n b¶n vµ tiÕng ViÖt víi phÇn TËp lµm v¨n.
- Cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt ®Ó lµm v¨n tù sù.
4. Củng cố (3p)
 H: Nêu hiểu biết của em về mối quan hệ giữa 3 phân môn trong môn Ngữ Văn ?
GV hệ thống lại kiến thức của bài.
5. Hướng dẫn học bài (2p)
- Học bài nắm được những nội dung đã ôn tập.
- Chuẩn bị bài chu đáo để kiểm tra học kì I.
+ Ôn về văn tự sự.
 =================================