Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 47: Bài thơ về tiểu đội xe không kính

Ngày soạn: 18/10/2014
Tiết 47:
BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH
 - Phạm Tiến Duật -
I. Mức độ cần đạt
Thấy được vẻ đẹp của hình tượng người chiến sĩ lái xe Trường Sơn những năm tháng đánh Mỹ ác liệt và chất giọng hóm hỉnh, trẻ trung trong một bài thơ của Phạm Tiến Duật.
II. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
1. Kiến thức
- Những hiểu biết bước đầu về nhà thơ Phạm Tiến Duật.
- Đặc điểm của thơ Phạm Tiến duật qua một sáng tác cụ thể: giàu chất hiện thực và tràn đầy cảm hứng lãng mạn.
- Hiện thực cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước được phản ánh trong tác phẩm; vẻ đẹp hiên ngang, dũng cảm, tràn đầy niềm lạc quan cách mạng,…của những con người đã làm nên con đường Trường Sơn huyền thoại được khắc hoạ trong bài thơ.
2. Kỹ năng:
- Đọc – hiểu một bài thơ hiện đại.
- Phân tích được vẻ đẹp hình tượng người người chiến sĩ lái xe Trường Sơn trong bài thơ.
- Cảm nhận được giá trị của ngôn ngữ, hình ảnh độc đáo của bài thơ.
III. Chuẩn bị
 GV: Sách GK, Sách giáo viên, mạng...
	HS : SGK, M ột s ố tư liệu về tác giả PTD và bài thơ
IV. Tiến trình lên lớp
 1. Ổn định lớp 
2.Kiểm tra bài cũ:
?. Đọc thuộc lòng bài thơ “đồng chí” của Chính Hữu và cho biết: bài thơ được sáng tác trong thời điểm nào, ở đâu, sau được đưa vào tập thơ nào?
?. HÌnh ảnh thơ đầu súng trăng treo đã gợi cho em cảm xúc và suy nghĩ gì ? Lí giải vì sao tác giả lại chọn nói làm nhan đề cho một tập thơ của mình?
 3. Bài mới. 
 Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới
Cuối những năm 60- đầu những năm 70, ở Việt Nam , xuất hiện một lớp nhà thơ trẻ tài năng : Lưu Quang Vũ , Bằng Việt , Vũ Quần Phương , Phạm Tiến Duật . Trong số đó Phạm Tiến Duật nổi lên như một nhà thơ chiến sĩ của những chàng trai , cô gái thanh niên xung phong trên nẻo đường Trường Sơn đầy bom đạn . Bài thơ Tiểu đội xe không kính góp phần tạo nên tiếng nói mới mẻ về thế hệ trẻ VNtrong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 
 Hoạt động 2:
 - GV HD đọc, đọc mẫu, HS đọc.
Gọi HS đọc chú thích * SGK
? Giới thiệu một vài nét chính về tác giả Phạm Tiến Duật?
? Em biết gì về bài thơ "Bài thơ về tiểu đội xe không kính"?
? Nêu đề tài, chủ đề của bài thơ?
? Bài thơ được làm theo thể thơ gì? So sánh với b/thơ “Đồng chí”
Kiểm tra việc nắm chú thích của HS
- Tiểu đội: đơn vị nhỏ khoảng 12 người
- Chông chênh: ko vững chắc, đu đưa, chao đảo.
? Theo em cảm xúc chủ đạo của bài thơ là gì? (B/thơ viết về những chiếc xe ko có kính hay những người lái những chiếc xe k có kính?)
( Bài thơ có bảy khổ thơ, ở khổ thơ nào cũng có 2 hình ảnh gắn liền nhau- Xe không kính và người lính- nên khi phân tích sẽ không phân tích theo bố cục hình thức mà sẽ phân tích theo nội dung)
 Hoạt động 3: 
? Theo em nhan đề b/thơ có gì khác lạ?
? Em hiểu 2 từ "Bài thơ" ở nhan đề này có ý nghĩa gì?
GV bình về sự độc đáo của nhan đề bài thơ?
(Hiện thực những chiếc xe cộ đời thường thường được mĩ lệ hoá, lãng mạn hoá thường mang ý nghĩa tượng trưng hơn là tả thực.)
? H/ảnh những chiếc xe không kính đã được miêu tả như thế nào trong bài thơ?
? Em có NX gì về giọng điệu, số câu, số chữ của câu thơ thứ nhất? ( Chỉ với 2 câu thơ, giọng điệu ngang tàng, hàng loạt từ phủ định mang ý nghĩa khẳng định “Không có, không phải, vì không” ngôn ngữ giản dị tự nhiên) 
? Vì sao những chiếc xe không có kính?
? Từ h/ảnh những chiếc xe không kính ấy em có NX gì về hình tượng thơ này?
? Không những xe ko có kính mà xe còn không có những gì?
? Hình dạng những chiếc xe đó ntn?
? Qua h/ảnh những chiếc xe đó đã nói lên t/hình ch/sự của đ/nước khi đó ntn? Tại sao có thể nói là hình ảnh độc đáo?
(Giáo viên liên hệ với môi trường của con đườngTrường Sơn)
I. Đọc - Tìm hiểu chung.
1. Đọc
2. Tác giả: (1941)
- Là người lính - nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ.
- Đề tài: Viết về người lính, cô gái TNXP.
- Tác phẩm chính: Lửa đèn, Trường Sơn Đông - Trường Sơn Tây, Bthơ về tiểu đội xe không kính.
3. Tác phẩm:
 a, Hoàn cảnh sáng tác
- Sáng tác (1969) in trong tập “Vầng trăng quầng lửa”.
- Ca ngợi những người lính lái xe Trường Sơn hiên ngang, dũng cảm, trẻ trung, sôi nổi.
b,Thể thơ: Tự do (câu dài, ít vần, giọng điệu thơ đậm đà chất lính).
c, Từ khó
- Bếp H.Cầm, tiểu đội, chông chênh
II. Đọc - tìm hiểu chi tiết
1. Nhan đề "Bài thơ về tiểu đội xe không kính".
- Viết về tiểu đội xe không kính.
->Phản ánh h/thực của cuộc chiến tranh.
- "Bài thơ": Tác giả muốn thổi một hồn thơ vào hiện thực ấy - chất thơ của tuổi trẻ hiên ngang, dũng cảm, trẻ trung, vượt lên thiếu thốn, gian khổ, hiểm nguy của chiến tranh.
2. Hình ảnh những chiếc xe không kính
- Những chiếc xe:
+ Không có kính bom giật
 bom rung
 kính vỡ
-> do chiến tranh ác liệt.
+ Không có mui xe
+ Không có đèn 
+ Thùng xe có xước 
-> Chiếc xe bị biến dạng.
NT: M/tả tăng tiến: CT ngày càng ác liệt hơn, nhưng xe vẫn chạy vượt qua bom đạn, chấp nhận ác liệt của CT
=> Đây là hiện tượng hiện thực đầy chất thơ, độc đáo.
- GV chuyển ý.
HS đọc diễn cảm hai khổ thơ đầu.
? Tư thế, cảm giác và tâm trạng của người lái xe được hiện lên như thế nào?
? Có gì độc đáo trong cách diễn đạt này?
- GVbình:
- Học sinh đọc: khổ 3, 4.
? Nhận xét giọng điệu thơ ở khổ 3, 4.
? Cách dùng từ "ừ thì" "chưa cần" thể hiện điều gì?
? Hình ảnh "Bụi phun ... ha ha"
 " Mưa ngừng ... mau thôi" 
đã bộc lộ bức chân dung tư tưởng của người lính như thế nào?
- Học sinh đọc khổ 5, 6:
? "Bếp Hoàng Cầm" là gì?
? Hai khổ thơ cho người đọc thấy rõ hơn nét sinh hoạt gì của những tiểu đội xe không kính?
- GV: So sánh liên hệ với tình cảnh giữa những người chiến sĩ trong kháng chiến chống Pháp ở bài "Đồng chí"và tình cảnh giữa người lính lái xe ở bài này.
- Bình hình ảnh "Lại đi … xanh thêm" 
Học sinh đọc khổ thơ cuối.
? Khổ thơ cuối có gì độc đáo?
? Hãy nêu cảm nhận của em về câu thơ cuối bài: "Chỉ cần … trái tim".
? Qua hình ảnh những người lính lái xe em có cảm nhận gì về thế hệ trẻ thời kì kháng chiến chống Mĩ?
 Hoạt động 4: 
- Học sinh thảo luận nhóm.
? Những đặc sắc NT của bthơ về ngôn ngữ, giọng điệu, chi tiết, h/ảnh, thể thơ?
? Cảm nhận của em về n/dung bài thơ?
- HS đọc ghi nhớ.
? HS thảo luận nhóm câu hỏi 4 SGK.
 Hoạt động 5: 
GV gọi HS đọc thuộc lòng bài thơ hoặc một đoạn thơ.
2. Hình ảnh người lính lái xe.
*Khổ thơ 1 - 2.
- Tư thế: Ung dung ngồi.
- Nhìn: Đất, trời, nhìn thẳng.
- Nhìn thấy:Gió, con đường, 
cánh chim, sao trời
NT: Điệp từ, so sánh, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác -> đặc tả tốc độ phi thường của chiếc xe, hiện lên tư thế ung dung, hiên ngang, tự tin, chủ động.
* Khổ 3 - 4:
- Giọng điệu, sôi nổi, ngang tàn.
- "Ừ thì", "chưa cần" -> sự b/chấp khó khăn gkhổ, chấp nhận chủ quan rất thoải mái.
-> Bất chấp khó khăn, gian khổ, lạc quan, yêu đời, coi thường hiểm nguy, ngang tàng, mang đậm chất lính.
* Khổ 5- 6:
- Những ng lính gặp nhau trong h/ cảnh chiến tranh đã trở thành đồng đội của nhau
+ Bắt tay qua cửa 
 kính vỡ rồi Cuộc sống vội vã
+ Bếp Hoàng Cầm hối hả, khẩn 
+ Võng mắc chông trương. 
 chênh 
 + Chung bát đũa .. gia đình đấy, hạnh phúc, ấm cúng.
-> Tình đồng đội trong chiến đấu, sôi nổi, trẻ trung, đậm chất lính…
* Khổ cuối:
- Những chiếc xe không kính >< Hình ảnh trái tim.
- Ba cái không >< Một cái có.
-> H/ảnh hoán dụ thể hiện ý chí kiên cường, sức mạnh quyết tâm sắt đá của người lính, quyết tâm chiến đấu vì Miền Nam thân yêu.
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật:
 Giọng điệu ngang tàng, nghịch ngợm, hình ảnh thơ độc đáo.
2. Nội dung: 
 Hình ảnh người lính lái xe Trường Sơn trong thời chống Mĩ: tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan, dũng cảm, bất chấp khó khăn nguy hiểm và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam. 
Ghi nhớ SGK-133 
IV. Luyện tập.
 4. Củng cố: 
 ? Vì sao tác giả không đặt đầu đề bài thơ Tiểu đội xe không kính mà lại là “ Bài thơ ...”
 ?Qua bài thơ này và bài thơ Đồng chí , em thấy người lính ở hai thời điểm kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ có gì giống và khác nhau ?
? Những cảm giác, ấn tượng của người lái xe trong chiếc xe không kính trên đường ra trận đã được tác giả diễn tả rất cụ thể, sinh động. Em hãy phân tích khổ thơ thứ hai để thấy rõ điều ấy.
 5. Hướng dẫn về nhà ở nhà
 - Học thuộc lòng bài thơ
 - Cảm nhận về thế hệ trẻ thời chống Mĩ qua hình ảnh người lính trong bài thơ.
 - Những cảm giác, ấn tượng của người lái xe trong chiếc xe không kính trên đường ra trận đã được tác giả diễn tả rất cụ thể, sinh động. Em hãy phân tích khổ thơ thứ hai để thấy rõ điều ấy. 
 - Sưu tầm những bài thơ hay viết về người lính.
 - Ôn tập chuẩn bị kiểm tra truyện trung đại.
======================================