Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 4: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh - Năm học 2014-2015

Ngµy so¹n: 17/8/2014
Ngµy gi¶ng: 9A
 9B
Ngữ văn. Tiết 4. Bài 1.
Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật
trong văn bản thuyết minh
	I. Mục tiêu .
	* Mức độ cần đạt
	- Hiểu vai trò của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. 
	- Bước đầu tạo lập được văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật .
	* Trọng tâm kiến thức, kĩ năng .
	1. Kiến thức.
	- Nắm được văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng .
	- Nắm được vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh .
	2. Kĩ năng.
	- Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh
	- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn bản thuyết minh .
	II. Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài .
	III. Chuẩn bị
	1. Giáo viên. 
	2. Học sinh : 
	Đọc trước đoạn văn có sử dụng các biện pháp nghệ thuật
	IV. Phương pháp, kĩ thuật:
	- Đàm thoại, diễn dịch, thực hành
	V. Cỏc bước lên lớp
	1. Ổn định tổ chức (1p).
	2. Kiểm tra đầu giờ (3p)
	H: Em đã được học thuyết minh về vấn đề gì ? 
	* Đáp án:
	- Thuyết minh về một thể loại văn học .
	- Thuyết minh về một phương pháp (cách làm ) 
	- Thuyết minh về danh lam thắng cảnh
 	3. Bài mới 
 Hoạt động của GV và HS
Tg
 Nội dung
Hoạt động 1: Khởi động: 
Văn bản thuyết minh các em đã được học tập, vận dụng trong chương trình Ngữ văn lớp 8, lên lớp 9, các em tiếp tục học làm kiểu văn bản này với một số yêu cầu cao hơn như sử dụng một số biện pháp nghệ thuật vào văn bản thuyết minhĐể hiểu rõ hơn
Hoạt động 2: Hình thành kiến mới
*Mục tiêu: HS nhớ lại một số kiến thức về văn bản thuyết minh và biết cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
H: Văn bản thuyết minh là gì ?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác nhận xét
- GV nhận xét-> kết luận
( Là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức khách quan về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích. 
H: Văn bản thuyết minh được viết ra nhằm mục đích gì ?
( Cung cấp tri thức khách quan về những sự, vật hiện tượng, vấn đề được chọn làm đối tượng để thuyết minh) 
H: Cho biết các phương pháp thuyết minh thường gặp ?
( Định nghĩa, ví dụ, liệt kê, dùng số liệu, phân loại, so sánh ).
- HS đọc văn bản “Hạ Long đá và nước”
H: Văn bản thuyết minh về vấn đề gì . Vấn đề ấy có khó không ?Tại sao.?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác nhận xét
- GV nhận xét-> kết luận
H: Để cho sinh động, ngoài những phương pháp thuyết minh đã học, tác giã còn sử dụng biện pháp nghệ thuật nào ?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác nhận xét
- GV nhận xét-> kết luận
H: Nếu chỉ dùng phương pháp liệt kê: Hạ Long có nhiều nứơc, nhiều đảo, nhiều hang động lạ lùng thì chưa nêu đựơc sự kì lạ của Hạ Long. Vậy tác giả còn sử dụng những nghệ thuật nào ?
(Bắt đầu bằng sự miêu tả sinh động: “Chính nước làm cho đá sống dậy ; làm cho đá vốn bất động và vô tri bỗng trở nên linh hoạt, có thể động đến vô tận và có tri giác, có tâm hồn .
 Tác giả tưởng tượng, liên tưởng :
+ Nước tạo nên sự di chuyển và khả năng di chuyển theo mọi cách tạo nên sự thú vị của cảnh sắc .
+ Tuỳ theo tốc độ , góc độ di chuyển của du khách, tuỳ theo cả hướng ánh sáng rọi vào các đảo đá, mà thiên nhiên tạo nên thế giới sống động, biến hoá đến lạ lùng 
-> Sau mỗi đổi thaylà sự miêu tả những biến đổi của hình ảnh đảo đá, biến chúng từ những vật vô tri thành vật sống động, có hồn .
H: Em có nhận xét gì về tác dụng của cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh ?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác nhận xét
- GV nhận xét-> kết luận
H: Ta cần sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó như thế nào trong văn bản thuyết minh ?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác nhận xét
- GV nhận xét-> kết luận
- HS đọc ghi nhớ SGK-T13
- HS xác định kiến thức cơ bản
- GV khắc sâu kiến thức.
Hoạt động 3 : Hướng dẫn luyện tập 
* Mục tiêu: Học sinh vận dụng được kiến thức lí thuyết về sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh để làm bài tập 1,2
- HS đọc bài tập 1 SGK-T14 và xác định yêu cầu bài tập.
- GV chia lớp làm 3 tổ, mỗi tổ làm một phần: Tổ 1 phần a, tổ 2 phần b, tổ 3 phần c. HS trong tổ hoạt động cá nhân
- HS làm bài tập-> trình bày
- HS khác nhận xét
- GV nhận xét-> sửa chữa.
- GV gọi 1 hs đọc và nêu yêu cầu bài tập 2
- GV hướng dẫn học sinh làm bài tập.
- HS làm bài tập-> trình bày
- HS khác nhận xét
- GV nhận xét-> sửa chữa
1p
22p
1p
12p
I.Tìm hiểu việc sử dụng biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh .
1. Ôn tập văn bản thuyết minh 
- Tính chất của văn bản thuyết minh
- Mục đích của văn bản thuyết minh
- Các phương pháp thuyết minh 
2. Viết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật 
a. Bài tập : Đọc văn bản “Hạ Long đá và nước”
- Văn bản thuyết minh về sự kì lạ của Hạ Long. Đây là một vấn đề khó thuyết minh vì :
+ Đối tượng thuyết minh rất trừu
 tượng (giống như trí tuệ, tâm hồn, tình cảm, đạo đức)
+ Ngoài việc thuyết minh về đối
 tượng, còn phải truyền được cảm xúc và sự thích thú tới người đọc.
- Ngoài các phương pháp thuyết minh đã học tác giả còn sử dụng những biện pháp nghệ thuật như: Miêu tả, so sánh, liên tưởng 
- Vận dụng một số biện pháp nghệ thuật như kể chuyện, tự thuật, đối thoạilàm cho văn bản thuyết minh sinh động, hấp dẫn
- Cần sử dụng thích hợp làm nổi bật đặc điểm của đối tượng, gây hứng thú cho người đọc .
3. Ghi nhớ (sgk – 13) 
II. Luyện tập
1. Bài tập 1 : Nhận xét văn bản Ngọc Hoàng xử tội ruồi xanh .
a. 
- Bài văn có tính chất thuyết minh vì đã cung cấp cho người đọc những tri thức khách quan về loài ruồi .
- Tính chất ấy được thể hiện ở những chi tiết :
+ Con là ruồi xanhRuồi giấm 
+ Bên ngoài19 triệu tỷ con ruồi 
+ Một mắttrượt chân.
- Những phương pháp thuyết minh được sử dụng: Giải thích, nêu số liệu, so sánh 
b.
- Bài viết có nét đặc biệt như: 
+ Về hình thức: Giống như văn bản tường thuật một phiên toà .
+ Về cấu trúc: Giống như biên bản một cuộc tranh luận về mặt pháp lí .
+ Về nội dung: Giống như một câu chuyện kể về loài ruồi .
- Tác giả đã sử dụng các biện pháp nghệ thuật như: Kể chuyện, miêu tả, ẩn dụ, nhân hoá, có tình tiết .
c. Các biện pháp nghệ thuật có tác dụng, gây hứng thú cho bạn đọc nhỏ tuổi, vừa là truyện vui, vừa học thêm tri thức .
2. Bài tập 2 
 Đoạn văn nhằm nói về tập tính của chim cú dưới dạng một ngộ nhận (định kiến) thời thơ ấu, sau lớn lên đi học mới có dịp nhận thức lại sự nhầm lẫn cũ. Biện pháp nghệ thuật ở đây chính là lấy ngộ nhận hồi nhỏ làm đầu mối câu chuyện .
	4. Củng cố: (3p)
	H: Nêu một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh ? Tác giả dụng của các biện pháp nghệ thuật đó ?
 GV hệ thống lại những đơn vị kiến thức cơ bản .
 	5. Hướng dẫn học bài: (2p)
 	 - Học bài nắm được tác dụng và cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
 	 - Chuẩn bị bài: Luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
 	 + Ôn lại kiến thức lí thuyết về sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
	+ Lập dàn ý thuyết minh một trong các đồ dùng: cái quạt, cái bút, cái nón