Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 111: Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí - Năm học 2015-2016

Ngày soạn: 22/01/2016
Ngày giảng: 9A
 9B
 Ngữ văn. Tiết 111. Bài 20.
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ
I. Mục tiêu 
* Mức độ cần đạt:
- Biết làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý bằng các phèp lập luận giải thích, phân tích, chứng minh, tổng hợp
* Trong tâm kiến thức, kĩ năng.
1. Kiến thức
- Đặc điểm, yêu cầu của một bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
2. Kĩ năng.
- Làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Học sinh khuyết tật: Rèn kĩ năng đọc viết
II. Các kĩ năng sống cơ bản được GD trong bài
III. Chuẩn bị
Giáo viên: 
Học sinh: 
IV. Phương pháp, kĩ thuật
- Hỏi - đáp, giảng giải, thuyết trình/kĩ thuật động não, kĩ thuật trình bày 1 phút 
V. Các bước lên lớp
1. Ổn định tổ chức (1p)
2. Kiểm tra (5p)
H: Cho biết cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống ?
* Đáp án: 
- Muốn làm tốt bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống phải tìm hiểu kĩ đề bài, phân tích sự việc, hiện tượng đó để tìm ý, lập dàn bài, viết bài và sửa chữa. 
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học 
HĐ 1: Khởi động (1p) 
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí có ý nghĩa rất quan trọng đối với cuộc sống con người. Các tư tưởng, đạo lí đó thường được đúc kết trong những câu tục ngữ, danh ngôn, ngụ ngôn, khẩu hiệu... được nhắc đến trong đời sống. Để hiểu rõ hơn...
Hoạt động của thầy -trò
Tg
Nội dung
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới.
* Mục tiêu: HS hiểu được thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
GV: Gọi h/s đọc bài tập
H: Văn bản bàn về vấn đề gì ?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác chia sẻ
- GV nhận xét-> kết luận
H: Văn bản có thể chia làm mấy phần ? Nội dung từng phần và mối quan hệ giữa chúng ?.
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác chia sẻ
- GV nhận xét-> kết luận
 + Phần mở bài (Đ1) : Nêu vấn đề cần bàn luận.
 + Phần thân bài: (2 đoạn tiếp). Nêu 2 VD chứng minh tri thức là sức mạnh.
+ Phần kết bài: (Đoạn văn còn lại) : Phê phán những biểu hiện không coi trọng tri thức hoặc sử dụng tri thức không đúng chỗ.
H: Nêu những câu mang luận điểm chính?
- H/s hoạt động cá nhân tìm trong bài tập.
- GVnhận xét-> kết luận
 H: Các luận điểm ấy đã diễn đạt được rõ ràng, dứt khoát ý kiến của người viết chưa ?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác chia sẻ
- GV nhận xét-> kết luận
- GV: Nói cách khác, người viết muốn tô đậm, nhấn mạnh 2 ý:
 + Tri thức là sức mạnh.
 + Vai trò to lớn của người tri thức trên mọi lĩnh vực của đ/s.
H*: Văn bản đã sử dụng phép lập luận nào là chính? Cách lập luận có thuyết phục hay không ? Vì sao ?
- HS hoạt động cá nhân trả lời
- HS khác nhận xét.
- GV nhận xét-> kết luận
(Phép lập luận này có sức thuyết phục vì đã giúp cho người đọc nhận thức được vai trò của tri thức đối với sự tiến bộ của xã hội.)
H: Bài nghị luận về 1 tư tưởng, đạo lí khác với bài nghị luận về 1 sự việc hiện tượng đời sống như thế nào ?
- HS thảo luận nhóm 2 ( 5p)
- HS hoạt động cá nhân trả lời trong 1p
- Đại diện nhóm báo cáo kết quả
- Nhóm khác chia sẻ
- Người điều hành kết luận
- GV nhận xét- > Kết luận:
- Loại thứ nhất xuất phát từ thực tế đời sống (các sự vật, hiện tượng) để khái quát thành 1 vấn đề tư tưởng, đạo lí.
- Loại thứ 2 bắt đầu bằng 1 tư tưởng đạo lí sau đó dùng lập luận giải thích, chứng minh, phân tích... để thuyết phục người đọc nhận thức đúng vấn đề tư tưởng đạo lí đó.
H: Em rút ra nhận xét gì từ bài tập trên ?
- HS hoạt động cá nhân nhận xét
- GV nhận xét-> kết luận
H: Từ việc tìm hiểu bài tập, theo em thế 
nào là nghị luận về tư  tưởng , đao lí ?
GV: Gọi 1 h/s đọc ghi nhớ. 
GV khắc sâu kiến thức
Học sinh khuyết tật: Đọc phần ghi nhớ
GV uốn nắn
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh luyện tập.
* Mục tiêu: HS biết vận dụng kiến thức lí thuyết đã học về nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí để làm bài tập 
- GV: Yêu cầu học sinh đọc và nêu y/c bài tập 1.
 - GV hướng dẫn học sinh làm bài tập
Văn bản thuộc loại nghị luận nào? Nghị luận về vấn đề gì ? Chỉ ra các luận điểm chính ? Phép lập luận chủ yếu trong bài này là gì? Cách lập luận trong bài có sức thuyết phục như thế nào?
- HS làm bài tập-> trình bày.
- HS khác nhận xét.
- GV nhận xét-> kết luận.
22p
1p
10p
I/ Tìm hiểu bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí 
1. Bài tập:
a. Văn bản bàn về giá trị của tri thức khoa học và người tri thức.
b. VB chia làm 3 phần:
- Mối liên hệ giữa các phần là chặt chẽ, cụ thể:
 + Phần MB: Nêu vấn đề.
 + Phần TB: Lập luận chứng minh vấn đề.
 + Phần KB: Mở rộng vấn đề để bàn luận.
c. Các câu mang luận điểm chính:
- Nhà khoa học ...tri thức là sức mạnh
- Sau này Lê Nin... có được sức mạnh.
- Rõ ràng ... không làm nổi.
- Tri thức cũng là sức mạnh của cách mạng.
- Tri thức có sức mạnh to lớn... quí trọng tri thức.
- Họ không biết rằng... mọi lĩnh vực.
* Các luận điểm đã diễn đạt rõ ràng, dứt khoát ý kiến của người viết.
d. Văn bản sử dụng phép lập luận chứng minh là chủ yếu. 
=> Văn bản bàn luận về lĩnh vực tư tưởng, đạo lý, lối sống của con người -> Nghị luận về vấn đề tư tưởng , đạo lý.
2. Ghi nhớ:
II/ Luyện tập:
- Văn bản thuộc nghị luận về 1 vấn đề tư tưởng, đạo lí.
- Văn bản nghị luận về giá trị của thời gian. Các luận điểm chính của văn bản:
 + Thời gian là sự sống.
 + Thời gian là thắng lợi.
 + Thời gian là tiền.
 + Thời gian là tri thức.
- Phép lập luận chủ yếu của văn bản là phân tích và chứng minh. Cách lập luận ấy có sức thuyết phục vì giản dị, dễ hiểu.
4. Củng cố ( 3p) :
H: Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí ?
- GV chốt kiến thức cơ bản.
5. Hướng dẫn học bài ( 2p)
- Học bài , hiểu được Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí ?
- Chuẩn bị bài: Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí.
+ Tìm hiểu đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí
+ Các bước làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí.