Giáo án Ngữ văn 7 - Tiết 93: Đức tính giản dị của Bác Hồ

Bài 23 
Tiết 93
Tuần 25
Văn bản: ĐỨC TÍNH GIẢN DỊ CỦA BÁC HỒ (GDKNS)
 - Phạm Văn Đồng - 
 I. MUÏC TIEÂU
 1. Kiến thức:
 - Sơ giản về tác giả Phạm Văn Đồng.
 - Đức tính giản dị của Bác Hồ được biểu hiện trong lối sống, trong quan hệ với mọi người, trong việc làm và trong sử dụng ngôn ngữ nói , viết hằng ngày.
 - Cách nêu dẫn chứng và bình luận, nhận xét; giọng văn sôi nổi nhiệt tình của tác giả.
 2. Kĩ năng:
 - Đọc, hiểu văn bản nghị luận xã hội.
 - Đọc diễn cảm và phân tích nghệ thuật nêu luận điểm và luận chứng trong văn bản nghị luận 
 3. Thái độ: Giaùo duïc HS hoïc taäp ñöùc tính giaûn dò cuûa Bác Hồ.
II. NỘI DUNG HỌC TẬP: ñöùc tính giaûn dò: giaûn dò trong loái soáng, trong quan heä vôùi moïi ngöôøi, trong vieäc laøm, lôøi noùi vaø baøi vieát.
 III. CHUẨN BỊ
 - GV :Saùch tham khaûo
 -HS : Soaïn baøi theo gôïi yù GV
IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
 1.Ổn định tổ chức và kiểm diện : Kiểm diện HS(1 phút)
 2. Kiểm tra miệng : không kiểm tra vì bài trước đọc thêm
 3. Tiến trình bài học(37 phút)
 HOẠT ĐỘNG GIỮA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
Hoạt động 1: Giới thiệu bài( Giới thiệu tác giả - tác phẩm)(4 phút)
Phạm Văn Đồng là một trong những học trò xuất sắc và là cộng sự gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Suốt trong mấy chục năm ông được sống và làm việc bên cạnh Bác Hồ. Vì vậy, ông đã viết nhiều bài và sách về Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng sự hiểu biết tường tận và tình cảm yêu kính chân thành, thắm thiết của mình. Bài “Đức tính giản dị của Bác Hồ” là đoạn trích từ bài diễn văn của Phạm Văn Đồng trong lễ kỉ niệm 80 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ chí Minh (19/5/1970).
Hoạt động 2: Đọc - tìm hiểu chung(10 phút)
Cách đọc: Đoạn trích này không chỉ thuyết phục bằng lí lẽ, dẫn chứng mà còn bằng cả thái độ, tình cảm của tác giả. Vì vậy khi đọc không chỉ cần rõ ràng, mạch lạc mà còn phải thể hiện được tình cảm của tác giả (sôi nổi cảm xúc), lưu ý những câu cảm.
- G đọc 1 đoạn. Gọi 2 H đọc tiếp cho đến hết bài. G nhận xét cách đọc.
Gọi H đọc chú thích sgk/54, bổ sung thêm:
Nhất quán: thống nhất, không khác biệt từ trước đến sau.
Tươm tất(tt): chu đáo, đẹp đẽ, cẩn thận 
? Trong vaên baûn naøy, taùc giaû ñaõ keát hôïp caùc kieåu nghò luaän chứng minh, giaûi thích, bình luaän. Theo em kieåu nghò luaän naøo laø chính ?
-Theå loaïi: Nghò luaän chöùng minh.
? Bài văn nghị luận về vấn đề gì? Cụ thể hoá trong câu văn nào? 
- Luận điểm chính :Đức tính giản dị của Bác Hồ.
- Câu chốt : “Söï nhaát quaùn giöõa ñôøi hoaït ñoängkhieâm toán cuûa HCT”
? Mục đích chứng minh của văn bản này là gì? 
- Làm rõ để mọi người hiểu về đức tính giản dị của Bác Hồ trong những biểu hiện rất cụ thể.
? Taùc giaû ñaõ CM ôû nhöõng ph.dieän naøo trong ñôøi soáng vaø con ngöôøi cuûa Baùc ?
- Ñc bieåu hieän trong caùch aên ôû, s.hoaït, caùch öùng xöû vaø trong lôøi noùi, baøi vieát.
? Để đạt được mục đích đó, tác giả đã tổ chức lập luận theo trình tự nào? 
- Đi từ nhận xét khái quát đến những biểu hiện cụ thể đức tính giản dị của Bác Hồ.
+ Duøng lí leõ ñeå khñònh ñsoáng cuõng nhö hoaït ñoäng CM cuûa BH
+ Duøng nhieàu daãn chöùng ñeå chöùng minh veà söï giaûn dò ñoù 
? Từ đó em hãy xác định bố cục của văn bản này .
- Từ đầu ...tuyệt đẹp : Giời thiệu nội dung chính của bài văn ( Sự nhất quán trong cuộc đời hoạt động cách mạng với đức tính giản dị và khiêm tốn của bác Hồ).
- Còn lại: Chứng minh sự giản dị của Bác Hồ qua các phương diện trong đời sống và ở con người của Bác.
? Nhìn vào bố cục của văn bản trích em có nhận xét gì? Từ đó hãy lập dàn ý cho văn bản trên? 
- Không có kết bài vì là văn bản trích.
® Dàn ý:
1. MB: Sự nhất quán giữa cuộc đời cách mạng và cuộc sống giản dị, thanh bạch của Bác Hồ.
2. TB: Chứng minh sự giản dị của Bác Hồ trong sinh hoạt, lối sống, việc làm:
- Giản dị trong lối sống:
+ Bữa ăn chỉ vài ba món đơn giản.
+ Cái nhà sàn chỉ vài ba phòng, hoà cùng thiên nhiên.
+ Việc làm: từ việc nhỏ đến việc lớn ít cần đến người phục vụ.
+ Sự giản dị trong đời sống vật chất đi liền với đời sống tinh thần phong phú cao đẹp.
- Giản dị trong lời nói, bài viết.
3. KB: Không có
Hoạt động 3 : phân tích văn bản (15 phút)
G nhấn mạnh: Phép lập luận chủ yếu trong bài là chứng minh, vì vậy để chứng minh thuyết phục, tác giả phải đưa ra hệ thống luận cứ đầy đủ, với lí lẽ chặt chẽ và những dẫn chứng chính xác, cụ thể, toàn diện, làm sáng tỏ từng luận cứ. Vì thế, tìm hiểu điều đó cũng có nghĩa là tìm hiểu nghệ thuật chứng minh của tác giả. 
Gọi H đọc đoạn đầu “Điều rất quan  tuyệt đẹp”.
(?)Trong phần mở đầu này tác giả đã viết 2 câu văn: một nêu nhận xét chung, một giải thích nhận xét ấy. Đó là những câu văn nào? 
- Câu mở đầu và câu thứ hai.
? Nhận xét được nêu thành luận điểm ở câu thứ nhất là gì?
- “Sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị và đời sống bình thường của Bác” ® luận điểm của văn bản 
? Luận điểm này đề cập đến 2 phạm vi đời sống của Bác, đó là đời sống cách mạng to lớn và đời sống hằng ngày giản dị. Em nhận thấy văn bản tập trung làm nổi rõ phạm vi đời sống nào của Bác?
- Đời sống giản dị hằng ngày.
? Trong đời sống hằng ngày, đức tính giản dị của Bác Hồ được bộc lộ. Qua đoạn đầu em nhận thấy đức tính này được tác giả nhận định bằng những từ nào? Trong đó từ nào quan trọng nhất? Vì sao? 
- Trong “thanh bạch” có giản dị, trong sáng và đẹp trong lối sống của người Cách mạng® thâu tóm được đức tính giản dị của Bác
? Trong khi nhận định về đức tính giản dị của Bác Hồ tác giả đã có thái độ như thế nào? Lời văn nào chứng tỏ thái độ đó?
® thể hiện niềm tin của tác giả vào nhận định của mình (điều rất quan trọng cần phải làm nổi bật là ) và sự ngợi ca đối với Bác (rất lạ lùng, rất kì diệu là)
G chốt: Ngay đoạn văn đầu tác giả vừa nêu vấn đề trực tiếp vừa nhấn mạnh tầm quan trọng của nó, đặt nó trong mối quan hệ giữa đời hoạt động chính trị cách mạng lay trời chuyển đất với đời sống hằng ngày, trong sự nhất quán thống nhất cao độ. Nghĩa là có sự hài hoà kết hợp và thống nhất giữa 2 phẩm chất vĩ đại và giản dị, chính trị và đạo đức trong con người, trong lối sống, tính cách của Bác. Tiếp theo tác giả giải thích, mở rộng phẩm chất giản dị đặc biệt ấy vẫn được giữ nguyên vẹn qua cuộc đời 60 năm hoạt động cách mạng đầy sóng gió của Người vì một mục đích duy nhất và vô cùng cao đẹp: tất cả vì nước, vì dân, vì sự nghiệp lớn của dân tộc không hề gợn chút cá nhân.
GDKNS:Tự nhận thức được đời sống giản dị hằng ngày của bản thân cần học tập ở Bác .
- GV cho HS chú ý phần còn lại
? Trong đoạn tiếp theo tác giả đã đề cập đến 2 phương diện trong lối sống giản dị của Bác, đó là những phương diện nào? 
- Giản dị trong tác phong sinh hoạt và giản dị trong quan hệ với mọi người.
(?)Để làm rõ nếp sinh hoạt giản dị của Bác tác giả đã dựa trên những chứng cứ nào? Nhận xét những dẫn chứng được nêu trong đoạn này? 
+ Bữa cơm của Bác (Bữa cơm chỉ có sắp xếp tươm tất)
+ Cái nhà sàn nơi Bác ở (Cái nhà sàn  vườn hoa)
-> Dẫn chứng chọn lọc, tiêu biểu, giản dị, đời thường, gần gũi với mọi người nên dễ hiểu, dễ thuyết phục người đọc. 
(?)Để thuyết phục người đọc về sự giản dị của Bác trong quan hệ với mọi người tác giả đã nêu những chi tiết cụ thể nào? Nhận xét về cách đưa dẫn chứng trong đoạn này? 
+ Viết thư cho một đồng chí
+ Nói chuyện với các cháu miền Nam
+ Đi thăm nhà tập thể của công nhân từ nơi làm việc đến phòng ngủ, nhà ăn.
+ Việc gì tự làm được thì không cần người khác giúp
+ Đặt tên cho người phục vụ: Trường, Kì, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi.
- > Liệt kê,tiêu biểu, làm nổi rõ con người của Bác trong quan hệ với mọi người.
? Trong đoạn văn này ngoài việc đưa ra những dẫn chứng chọn lọc tiêu biểu để chứng minh tác giả còn kết hợp với bình luận và biểu cảm. Hãy chỉ ra những câu văn biểu cảm đó? Tác dụng? 
+ Ở sự việc nhỏ đó, chúng ta còn thấy Bác quý trọng biết bao kết quả sản xuất của con người và kính trọng như thế nào người phục vụ. 
+ Một đời người như vậy thanh bạch và tao nhã biết bao. 
-> Có tác dụng khẳng định lối sống giản dị của Bác, bày tỏ tình cảm quý trọng của người viết, tác động tới tình cảm, cảm xúc người đọc người nghe.
? Trong đoạn văn tiếp theo, tác giả giải thích và bình luận về lí do và ý nghĩa của đức tính giản dị của Bác. Em hiểu gì về lí do của lối sống giản dị của Bác từ lời giải thích sau đây của tác giả: Bác Hồ sống đời sống giản dị, thanh bạch như vậy, bởi vì Người sống sôi nổi, phong phú đời sống và cuộc đấu tranh gian khổ và ác liệt của quần chúng nhân dân? 
- Bác sống giản dị vì cuộc đời Bác luôn gắn liền với cuộc đấu tranh gian khổ của nhân dân. Bác sống giản dị vì Người được tôi luyện trong cuộc đấu tranh gian khổ của nhân dân.
? Em hiểu như thế nào về ý nghĩa của lối sống giản dị của Bác Hồ từ lời bình luận sau đây: Đời sống vật chất giản dị càng hoà hợp với đời sống tâm hồn phong phú với những tình cảm, tư tưởng, những giá trị tinh thần cao đẹp nhất. Đó là đời sống thực sự văn minh mà Bác Hồ nêu gương sáng trong thế giới ngày nay? 
- Lối sống giản dị hoà hợp với các giá trị tinh thần khác làm thành phẩm chất cao quý tuyệt đẹp ở Bác. Đó là biểu hiện của đời sống thật sự văn minh mà mọi người cần lấy làm gương sáng noi theo. Ngay cả trong thơ của mình Bác đã nhiều lần nói lên quan niệm và cách sống như thế: Ăn khoẻ, ngủ ngon, làm việc khoẻ; Trần mà như thế kém gì tiên (Sáu mươi tuổi); Sống quen thanh đạm nhẹ người; Việc làm tháng rộng ngày dài ung dung (Sáu mươi ba tuổi)
Thảo luận 2 phút: Vì sao tác giả nói đó là cuộc sống thật sự văn minh? 
- Vì đó là cuộc sống phong phú, cao đẹp về tinh thần, tình cảm, không màng đến hưởng thụ vật chất, không vì riêng mình.
(?)Em hãy nhận xét về những lời giải thích, bình luận này của tác giả? 
- Sâu sắc, sát, đúng với con người của Bác. Mang cảm xúc ngưỡng vọng của tác giả.
? Đoạn cuối văn bản để làm sáng tỏ sự giản dị trong cách nói và viết của Bác tác giả đã dẫn những câu nói nào của Bác?
- Dẫn những câu nói của Bác: Không có gì quý hơn độc lập tự do; Nước VN là một, dân tộc VN là một, sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lí ấy không bao giờ thay đổi.
? Tại sao tác giả lại dẫn những câu nói này để chứng minh cho sự giản dị trong cách nói và viết của Bác? 
- Đó là những câu nói nổi tiếng về ý nghĩa (nội dung) và ngắn gọn, dễ nhớ, dễ thuộc (hình thức). Mọi người dân đều biết, đều thuộc và hiểu câu nói này.
? Thật bất ngờ là những điều lớn lao đó đã được Bác nói ra rất giản dị, dễ hiểu. Tác giả đã giải thích lí do Bác nói giản dị như thế nào? Từ đó em hiểu thêm gì về tác dụng của những lời nói và viết của Bác? 
- Vì Bác muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được. Có sức tập hợp, lôi cuốn, cảm hoá lòng người.
? Tác giả đã bình luận như thế nào về tác dụng của lối nói giản dị sâu sắc của Bác Hồ? Em hiểu như thế nào về ý nghĩa của lời bình này? 
- “Những chân lí anh hùng cách mạng”. Đề cao sức mạnh phi thường của lối nói giản dị và sâu sắc của Bác, đó là sức mạnh khơi dậy lòng yêu nước, ý chí cách mạng trong quần chúng nhân dân. Từ đó khẳng định tài năng có thể viết thật giản dị về những điều thật lớn lao của Bác Hồ.
GDKNS: Làm chủ bản thân: Xác định được mục tiêu phấn đấu , rèn luyện về lối sống của bản thân theo tấm gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi bước vào thế kỉ mới.
+ Giao tiếp, trao đổi, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng, cảm nhận của bản thân về lối sống giản dị của Bác.
Hoạt động 4: GV hướng dẫn HS tổng kết ghi nhớ SGK/55(5 phút)
? Em hãy nhận xét những nét đặc sắc trong nghệ thuật nghị luận của bài văn.
- Chứng minh kết hợp với bình luận và biểu cảm .
- Dẫn chứng cụ thể, lí lẽ bình luận sâu sắc, có sức thuyết phục
- Lập luận theo trình tự hợp lí.
? Em h.taäp ñöôïc gì veà caùch nghò luaän cuûa taùc giaû ? 
- Nghò luaän cuûa taùc giaû giaøu söùc th.phuïc. Vì: L.ñieåm roõ raøng, maïch laïc, d.c toaøn dieän, ph.phuù, xaùc thöïc; xen giöõa d.c laø giaûi thích, bình luaän nheï nhaøng, saâu saéc).
? Vaên baûn naøy cho em hieåu bieát theâm gì veà Baùc ? 
- Cuøng vôùi nhieàu ph.chaát cao quí khaùc, giaûn dò laø ñöùc tính noåi baät ôû Baùc Hoà. Giaûn dò trong ñôøi soáng, trong qh vôùi moïi ngöôøi, Baùc Hoà cuõng giaûn dò trong lôøi noùi vaø baøi vieát. ôû Baùc ñôøi soáng v.chaát giaûn dò hoaø hôïp vôùi ñ.s tinh thaàn ph.phuù, vôùi tö töôûng vaø tình caûm cao ñeïp.
? Qua vaên baûn, em hieåu gì veà tình caûm cuûa taùc giaû 
-Taùc giaû: Laø ngöôøi kính yeâu vaø traân troïng Baùc.
? Em hãy nêu ý nghĩa của văn bản.
- Ca ngợi đức tính giản dị của BH
- Bài học về việc học tập, rèn luyện, noi theo tấm gương đạo đức của Chủ tịch HCM
Hoạt động 5: Hướng dẫn HS luyện tập(3 phút)
-Tìm moät soá ví duï chöùng minh söï giaûn dò trong thô vaên cuûa Baùc ?
+ Toâi noùi ñoàng baøo nghe roõ khoâng ? (Tuyeân ngoân ñoäc laäp).
+Saùng ra bôø suoái, toái vaøo hang,... (Töùc caûnh Paùc Boù).
-“Aên khoeû, nguû ngon, laøm vieäc khoeû
 Traàn maø nhö theá khaùc gì tieân.
-“Soáng quen thanh ñaïm nheï ngöôøi
Vieäc laøm thaùng roäng ngaøy daøi ung dung.”
 (Saùu möôi tuoåi)
I. Tác giả - tác phẩm: SGK/54
- Tác giả:Phạm Văn Đồng là một trong những học trò xuất sắc và là cộng sự gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh
- Tác phẩm :Bài “Đức tính giản dị của Bác Hồ” là đoạn trích từ bài diễn văn của Phạm Văn Đồng trong lễ kỉ niệm 80 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ chí Minh (19/5/1970).
II. Đọc - Tìm hiểu chung
1. Đọc
2. Chú thích : SGK/54
3. Thể loại: Nghị luận chứng minh (bằng dẫn chứng và lí lẽ có xen chút ít giải thích và bình luận)
4. Vấn đề nghị luận : Đức tính giản dị của Bác Hồ ( câu mở đầu đoạn văn)
5. Trình tự lập luận
- Đi từ nhận xét khái quát đến những biểu hiện cụ thể đức tính giản dị của Bác Hồ.
6 . Bố cục: 2 phần
III. Phân tích văn bản
1. Nhận định về đức tính giản dị của Bác Hồ:
- “Sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị và đời sống bình thường của Bác” ® luận điểm của văn bản 
- Đời sống giản dị hằng ngày: Trong sáng, thanh bạch tuyệt đẹp 
® thể hiện niềm tin của tác giả vào nhận định của mình và sự ngợi ca đối với Bác 
2. Những biểu hiện của đức tính giản dị của Bác Hồ
 a . Giản dị trong lối sống
- Giản dị trong tác phong sinh hoạt:
+ Bữa cơm của Bác (Bữa cơm chỉ có sắp xếp tươm tất)
+ Cái nhà sàn nơi Bác ở (Cái nhà sàn  vườn hoa)
- Giản dị trong quan hệ với mọi người:
+ Viết thư cho một đồng chí
+ Nói chuyện với các cháu miền Nam
+ Đi thăm nhà tập thể của công nhân từ nơi làm việc đến phòng ngủ, nhà ăn.
+ Việc gì tự làm được thì không cần người khác giúp
+ Đặt tên cho người phục vụ: Trường, Kì, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi.
b . Giản dị trong cách nói và viết:
- Dẫn những câu nói của Bác: Không có gì quý hơn độc lập tự do; Nước VN là một, dân tộc VN là một, sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lí ấy không bao giờ thay đổi. - >Đó là những câu nói nổi tiếng, ngắn gọn, dễ nhớ, dễ thuộc. Mọi người dân đều biết, đều thuộc và hiểu câu nói này.
- Bình luận về cách nói giản dị đó: Những chân lí giản dị mà sâu sắc đó lúc thâm nhập vào quả tim và bộ óc của hàng triệu con người đang chờ đợi nó, thì đó là sức mạnh vô địch, đó là chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
® đề cao sức mạnh phi thường của lối nói giản dị mà sâu sắc của Bác, đó là sức mạnh khơi dậy lòng yêu nước, ý chí cách mạng trong quần chúng nhân dân .
IV. Tổng kết
 1 . Nghệ thuật
- Chứng minh kết hợp với bình luận và biểu cảm .
- Dẫn chứng cụ thể, lí lẽ bình luận sâu sắc, có sức thuyết phục
- Lập luận theo trình tự hợp lí.
 2. Nội dung 
 - Ca ngợi đức tính giản dị của BH
 - Bài học về việc học tập, rèn luyện, noi theo tấm gương đạo đức của Chủ tịch HCM
 * Ghi nhớ :SGK/ 55
V. Luyện tập 
 4 .Tổng kết(Củng cố , rút gọn kiến thức)(4 phút)
 - Em hãy cho biết những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài văn? 
 + Cách chứng minh: luận cứ toàn diện, dẫn chứng phong phú, cụ thể, xác thực.Có sức thuyết phục vì tác giả rất gần gũi với Bác.)
 - Qua bài văn em có thể học tập được điều gì ở Bác?
 - Em rút ra được kinh nghiệm gì trong việc làm kiểu bài lập luận chứng minh từ văn bản trên?
 5. Hướng dẫn học tập( Hướng dẫn HS tự học ở nhà)(3 phút)
 * Đối với bài học ở tiết học này 
 - Học bài ghi nhớ, vở ghi và đoạn văn em thích nhất.
 - Thực hiện phần luyện tập (G gợi ý: Bài 1 các em có thể sưu tầm thêm 1 số mẩu chuyện, bài thơ của các tác giả khác viết về đạo đức, tác phong của Bác như: Theo chân Bác, Đêm nay Bác không ngủ, Việt Bắc, Bác ơi.)
 - Tìm trong chương trình Ngữ văn 6 đã học những tác phẩm nói về Bác, đối chiếu với tác phẩm này
 * Đối với bài học ở tiết học tiếp theo
 - Chuẩn bị bài “Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động” theo hướng dẫn sgk/57.
V. PHỤ LỤC : tư liệu về Tác giả
VI. RÚT KINH NGHIỆM:
a.Nội dung......................................................................................................................................................
...........................
b.Phương pháp......................................................................................................................................................
...............................
c.Đồ dùng thiết bị dạy học
...............