Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 109: Cây tre Việt Nam

Tuần 28 : 	 CÂY TRE VIỆT NAM 
Thép Mới
I. Mức độ cần đạt:
 1. Kiến thức:
 - Hính ành cây tre trong đời sống và tinh thần của nhân dân Việt Nam.
 - Những đặc điểm nỗi bậc về giọng điệu, ngôn ngữ của bài kí. 
 2. Kĩ năng:
 - Đọc diễn cảm và sáng tạo bài văn xuôi giàu chất thơ bằng sự ch uyển dịch giọng đọc phù hợp.
 - Đọc –hiểu văn bản kí hiện đại có yếu tố miêu tả, biểu cảm.
 - Nhận ra phương thức biểu đạt chính: miêu tả kết hợp với biểu cảm, thuyết minh, bình luận.
 - Nhận biết và phân tích được tác dụng của phép so sánh, nhân hóa, ẩn dụ.
 3. Thái độ: G/d hs hiểu được lợi ích của cây tre đ/v đời sống con người.
II. Phương pháp: thuyết trình, qui nạp, vấn đáp.
III. Chuẩn bị:
GV : Nghiên cứu bài à Soạn bài
HS : Soạn bài theo hướng dẫn của GV
IV. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
	1/ KIỂM TRA BÀI CŨ :(5’)
Qua bài “Cô Tô” em có nhận xét gì về nghệ thuật tả cảnh của Nguyễn Tuân?
Cảnh thiên nhiên trong bài “Cô Tô” thật trong sáng, tươi đẹp. Em thích cảnh nào nhất. Hãy miêu tả lại cảnh ấy bằng lời văn của em.
2/ BÀI MỚI :
Hoạt động1:(1’) Giới thiệu bài: Bài “Cây tre Việt Nam” là lời bình cho bộ phim cùng tên của các nhà điện ảnh Ba Lan. Thông qua hình ảnh cây tre (tượng trưng cho đất nước và con người Việt Nam), bộ phim ca ngợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta kết thúc thắng lợi.
Hoạt động dạy- học
Phần nội dung
 Hoạt động2:(10’) GV hướng dẫn HS tìm hiểu tác giả, tác phẩm.
GV giúp HS tìm hiểu về tác giả “Thép Mới” và văn bản “Cây tre Việt Nam”, tìm hiểu vài từ ngữ chú thích trong bài. (Chú thích dấu * SGK T98)
* GV hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu chung về bài văn
GV hướng dẫn cách đọc: đúng giọng điệu và nhịp điệu ở từng đoạn của bài văn. Nhiều chỗ trong bài có những câu văn và hình ảnh tạo nên sự đối xứng, đối ứng nhịp nhàng, khi đọc cần làm nổi rõ được đặc điểm ấy.
GV đọc mẫu 1 đoạn à HS đọc tiếp.
- Hãy nêu đại ý văn bản ?
(GV gợi ý cho HS chú ý đến những câu mở đầu của bài đã bao quát được ý chính của bài văn)
Đại ý: Cây tre là người bạn thân của nhân dânViệt Nam. Tre có mặt ở khắp mọi vùng đất nước; tre đã gắn bó lâu đời và giúp ích cho con người trong đời sống hằng ngày, trong lao động sản xuất và cả trong chiến đấu chống giặc, trong quá khứ, hiện tại và cả trong tương lai.
- Tìm bố cục của văn bản và nêu ý chính từng đoạn?
 + Đoạn 1: Từ đầu đến “chí khí như người”: Cây tre có mặt ở khắp nơi trên đất nước và có những phẩm chất rất đáng quý.
 + Đoạn 2: Từ “Nhà thơ đã có lần … chung thủy”: Tre gắn bó với con người trong cuộc sống hằng ngày và trong lao động.
 + Đoạn 3: Từ “Như tre mọc thẳng … Tre, anh hùng chiến đấu”: Tre sát cánh với con người trong cuộc sống chiến đấu bảo vệ que hườn đất nước.
 + Đoạn 4: Phần còn lại : Tre vẫn là người bạn đồng hành của dân tộc ta trong hiện tại và trong tương lai.
II/ TÌM HIỂU VĂN BẢN :(18’)
1/ Những phẩm chất của cây tre:
* Hoạt động 3: GV hướng dẫn HS tìm hiểu những phẩm chất của cây tre.
a) Phương pháp: Hỏi đáp + Quy nạp
b) Nội dung:
- Trong đoạn 1, tác giả đã ca ngợi những phẩm chất nào của cây tre đã được thể hiện và thể hiện bằng biện pháp nghệ thuật nào?
- Để thể hiện những phẩm chất của cây tre, tác giả đã dùng thủ pháp nghệ thuật chủ yếu nào? (nhân hóa)
- Tìm và phân tích tác dụng của vài phép nhân hóa sử dụng trong bài?
- Ngoài những chi tiết, hình ảnh trong bài nói lên sự gắn bó thân thiết của cây tre với con người Việt Nam trong đời sống lao động hằng ngày, em còn có thể nêu lên những ví dụ nào khác nữa ?
Þ GV chốt lại và chuyển sang đoạn 2.
Cho 1 HS đọc lại đoạn 2 : “Như … thủy chung”
2/ Sự gắn bó của cây tre với con người và dân tộc Việt Nam :
* Hoạt động 4: GV hướng dẫn HS tìm hiểu sự gắn bó của tre với con người và dân tộc VN.
a) Phương pháp: Hỏi đáp + Thảo luận + Quy nạp
b) Nội dung:
- Ngoài những phẩm chất tốt đẹp, tre còn có vai trò như thế nào đối với đời sống con người và dân tộc Việt Nam?
(sự gắn bó của cây tre với con người và dân tộc Việt Nam)
- Thảo luận : Em hiểu như thế nào về cách nói “Tre anh hùng lao động! Tre anh hùng chiến đấu”.
GV chốt lại chuyển sang phần kết. Cho 1 HS đọc lại đoạn còn lại.
- Hình ảnh nổi bật gần gũi của tre đối với đời sống dân quê Việt Nam là gì? (nhạc của tre)
- Nói như thế có ý nghĩa gì? (thể hiện nét đẹp văn hóa độc đáo của tre)
- Hình ảnh măng mọc trên phù hiệu được tác giả đưa ra có tác dụng gì? (Dẫn tới những suy nghĩ về cây tre trong tương lai của đất nước và con người Việt Nam khi đi vào công nghiệp hóa)
3/ Tre với dân tộc Việt Nam trong hiện tại và tương lai :
* Hoạt động 5: GV hướng dẫn HS tìm hiểu đoạn kết.
a) Phương pháp: Hỏi đáp + Thảo luận + Quy nạp
b) Nội dung:
- Ở phần kết bài, tác giả đã thể hiện sự gắn bó của cây tre với đất nước và con người Việt Nam trong hiện tại và tương lai như thế nào?
- Ở phần kết bài, tác giả đã hình dung như thế nào về vị trí của cây tre trong tương lai khi đất nước ta đi vào công nghiệp hóa. Em hiểu và hãy nêu suy nghĩ của mình về điều đó?
- Thảo luận : Ngày mai sắt, thép có thể nhiều hơn tre, tre có thể bớt đi vai trò quan trọng của nó trong sản xuất và cả trong đời sống hằng ngày của con người. Thực tiễn sự phát triển của xã hội trong những năm gần đây đã chứng tỏ điều đó, vậy thì cây tre có còn thân thuộc, gắn bó với dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam nữa không?
- Em có nhận xét gì về giọng điệu, nhịp điệu của bài? Nêu tác dụng? (à Câu văn có nhiều nhạc tính tạo nên chất trữ tình, khi thiết tha, khi sôi nổi bay bổng, có sức lôi cuốn người đọc, người nghe.)
- Thảo luận : Người ta thường nói “Cây tre VN”. Cách nói này có ý nghĩa gì? Vì sao có thể nói như vậy. Hãy nói lên suy nghĩ của em về điều này?
- Đây là một văn bản thuộc thể kí. Qua văn bản, em hãy trình bày đặc điểm của thể kí? (Kí là thể văn tự sự viết về người thật, việc thật, có tính chất thời sự, trung thành với hiện thực đến mức cao nhất).
III/ TỔNG KẾT :(6’)
* Hoạt động 6: GV hướng dẫn HS tìm hiểu tổng kết về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài văn
- Nêu nội dung và nghệ thuật bài “Cây tre Việt Nam”?
(GV dựa vào phần ghi nhớ trong SGK để tổng kết bài học)
Þ Cho 1 --> 3 HS đọc lại phần Ghi nhớ SGK T100)
Các em hãy nêu một số câu tục ngữ, ca dao, thơ, truyện cổ tích VN có nói đến cây tre?
Ca dao : Tre già anh để pha nan
 Lớn đan nong nẻ bé đan giần sàng
 Gốc thì anh để kê giường
 Ngọn ngành anh để cắm giàn trầu dưa.
Tục ngữ : Tre già măng mọc
Cổ tích : Cây tre trăm đốt.
Thơ : Bụi tre/ Tần ngần / Gỡ tóc (Trần Đăng Khoa_Mưa) 
I/ Tìm hiểu chung:
- Thép Mới ( 1925-1991), tên khai sinh là Hà Văn Lộc, quê ở Hà Nội. Ngồi viết báo, ơng cịn viết nhiều bút kí, thuyết minh phim.
- Cây tre VN là lời bình cho một bộ phiim cùng tên của nhà điện ảnh Ba Lan ca ngợi cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc ta.
* Bố cục: 4 phần
II/ Đọc –hiểu văn bản:
1/ Những phẩm chất của cây tre:
- Mầm non măng mọc thẳng
- Ở đâu xe cũng xanh tốt
- Dáng tre vươn mộc mạc, màu tre tươi nhã nhặn …
- Tre cứng cáp, dẻo dai, vững chắc, thanh cao, giản dị, chí khí như người.
Þ Miêu tả, nhân hóa ca ngợi phẩm chất cao quý của tre cũng là ca ngợi những đức tính đẹp đẽ của con người.
2/ Sự gắn bó của cây tre với con người và dân tộc Việt Nam :
- Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn.
- Tre là cánh tay của người nông dân 
“Cánh đồng ta năm đôi bạn
Tre với người vất vả quanh năm”
- Tre giúp người trăm nghìn công việc
- Tre gắn bó với con người từ thuở lọt lòng cho đến khi nhắm mắt xuôi tay
- Tre là vũ khí
- Ta kháng chiến, tre là đồng chí chiến đấu của ta.
- Tre, anh hùng lao động. Tre, anh hùng chiến đấu
Þ Tre gắn bó với con người trong công việc hằng ngày, trong lao động sản xuất và trong chiến đấu.
3/ Tre với dân tộc Việt Nam trong hiện tại và tương lai :
- Trên đường ---- ta dấn bước, tre xanh vẫn là bóng mát
- Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình, vẫn tạo nên cổng che thắng lợi, vẫn tạo nên những chiếc đu tre ngày hội xuân.
- Cây tre Việt Nam!
à Tre là biểu tượng của đất nước và dân tộc Việt Nam.
4. Nghệ thuật:
-Kết hợp giữa chính luận và trữ tình.
- Xây dựng hình ảnh phong phú, chọn lọc, vừa cụ thể vừa mang tính biểu tượng.
- Lựa chọn lời văn giàu nhạc điệu và có tính biểu cảm cao.
- Sử dụng thành công các phép so sánh, nhân hóa, điệp ngữ.
5. Ý nghĩa văn bản: Văn bản cho thấy vẻ đẹp và sự gắn bó của cây tre với đời sông dân tộc ta. Qua đó cho thấy tác giả là người có hiểu biết về cây tre, có tình cảm sâu nặng, có niềm tin và tự hào chính đáng về cây tre Việt Nam.
III/ TỔNG KẾT :
(Ghi nhớ SGK T100)
4/ CỦNG CỐ : (2’)Cho HS nhắc lại những phẩm chất và sự gắn bó của tre với dân tộc.
5/ HƯỚNG DẪN HỌC TẬP :(3’)
* -Đọc kĩ văn bản, nhớ được những chi tiết, các hình ảnh so sánh, nhân hóa đặc sắc.
 - Hiểu vai trò của cây tre dối với đời sống của nhân dân ta trong quá khứ, hiện tại, tương lai.
 - Tìm thêm những câu tục ngữ, ca dao, những truyện cổ tích Việt Nam có nói đến hình ảnh cây tre để thấy cây tre đã gắn bó lâu đời đối với dân tộc ta.
* -Chuẩn bị bài : Câu trần thuật đơn
+ Trả lời các câu hỏi SGK T101
+ Tìm hiểu phần ghi nhớ
+ Làm phần luyện tập (SGK T101, 102)