Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 103,104: Cô Tô

Tiết: 103,104. Văn bản: CÔ TÔ 
 Nguyễn Tuân
I. Mức độ cần đạt:
 1. Kiến thức:
 - Vẻ đẹp của đất nước ở một vùng biển đảo.
 - Tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản.
 2. Kĩ năng:
 - Đọc diễn cảm văn bản: giọng đọc vui tươi hồ hởi.
 - Đọc – hiểu văn bản kí có yếu tố miêu tả.
 - Trình bày suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về vùng đảo C/Tô sau khi học xong v/ bản.
 3. Thái độ: G/d lòng yêu thiên nhiên, cảnh đẹp, bảo vệ môi trường.
II. Phương pháp: Hỏi đáp + Thảo luận + Quy nạp
III. Chuẩn bị:
GV : Nghiên cứu bài à Soạn bài
HS : Soạn bài theo hướng dẫn của GV
IV. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
	1/ KIỂM TRA BÀI CŨ :(5’)
Đọc 5 khổ thơ đầu của bài thơ “Lượm” và nêu nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
Cho biết tên t/giả bài thơ Lượm và bài thơ được viết theo phương thức biểu đạt nào ?
a/ Miêu tả	b/ Kể chuyện c/ Biểu hiện cảm xúc	bd/ Cả 3 câu trên đều đúng
Đọc đoạn thơ từ “Một hôm nào đó” đến hết bài thơ
	2/ BÀI MỚI :
Hoạt động 1:(1’) Giới thiệu bài : Thiên nhiên và hình ảnh con người lao động là nguồn cảm hứng của các nhà văn, nhà thơ. Trong bài “Sông nước Cà Mau” nhà văn Đoàn Giỏi đã cho ta cảm nhận được bức tranh thiên nhiên hoang dã mà rất phong phú, độc đáo và cuộc sống của con người ở vùng đất cực Nam của Tổ Quốc. Hôm nay, tiết học này, chúng ta sẽ được nhà văn Nguyễn Tuân đưa ta đến vùng đảo Cô Tô trong vịnh Bắc bộ để tham quan cảnh sắc thiên nhiên và con người lao động ở vùng đảo này mà nhà văn thu nhận được trong chuyến ra thăm đảo.
Hoạt động dạy -học
Phần nội dung
Hoạt động 2: (10’)GV hướng dẫn HS tìm hiểu tác giả-tác phẩm.
Phương pháp: Hỏi đáp + Quy nạp
Nội dung:
- Cô Tô là bài đầu tiên trong cụm bài kí hiện đại. Bài Cô Tô trích từ một thiên kí dài cùng tên của Nguyễn Tuân. Bài văn có 3 đoạn và cũng là ba cảnh chính bổ sung cho nhau để làm hiện lên bức tranh về vùng đảo giàu đẹp của Tổ Quốc.
 HĐ 3: (20’)GV hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu chung về bài văn 
*GV hướng dẫn HS cách đọc : đọc đúng các từ ngữ đặc sắc nhất là các tính từ, cum tính từ (như lam biếc, xanh mượt, vàng giòn, vắng tăm biệt tích, hững hồng,…)
Câu văn thường dài bởi có nhiều mệnh đề phụ bổ sung, nên khi đọc cần chú ý ngừng nghỉ đúng chổ và bảo đảm sự liền mạch của từng câu, từng đoạn.
*GV đọc mẫu một đoạn (đoạn 1). Gọi 2 HS đọc tiếp đoạn 2 và đoạn 3.
*Câu 1 (SGK T91)
- Bài văn có thể chia làm mấy đoạn ? Nội dung chính của mỗi đoạn là gì ? à chia làm 3 đoạn :
 + Đoạn 1 : Từ đầu đến “theo mùa sóng ở đây” : Toàn cảnh Cô Tô với vẻ đẹp trong sáng sau trận bão đã đi qua.+ Đoạn 2 : Từ “Mặt trời rọi lên … là là nhịp cánh” : Cảnh mặt trời mọc trên biển một cảnh tượng tráng lệ và hùng vĩ
+ Đoạn 3 : Phần còn lại : Cảnh sinh hoạt buổi sáng sớm trên đảo và hình ảnh những người lao động chuẩn bị cho chuyến ra khơi.
II. Đọc –hiểu văn bản.
1/ Vẻ đẹp trong sáng của đảop Cô Tô sau trận bão :
* Hoạt động 4: (9’)GV hướng dẫn HS tìm hiểu vẻ đẹp trong sáng của Cô Tô sau khi trận bão đi qua
Phương pháp: Hỏi đáp + Thảo luận + Quy nạp
Nội dung:
GV cho HS đọc lại đoạn 1
- Vẻ đẹp trong sáng của đảo Cô Tô sau trận bão đi qua đã được miêu tả như thế nào? Tìm chi tiết miêu tả vẻ đẹp trong sáng của đảo Cô Tô?
 à Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa 
 Bầu trời Cô Tô trong sáng
 Cây trên núi đảo xanh mượt, nước biển lam biếc, cát lại vàng giòn…
- Thảo luận : Để miêu tả vẻ đẹp trong sáng, tinh khiết của đảo Cô Tô sau cơn bão, tác giả đã sử dụng những từ ngữ nào? Em hãy nhận xét từ ngữ, hình ảnh trong đoạn đầu của bài diễn tả cụ thể vẻ đẹp ấy? à Từ ngữ : trong trẻo, sáng sủa, trong sáng, xanh mượt, lam biếc, vàng giòn, …
Þ Tác giả đã dùng hàng loạt tính từ chỉ màu sắc và ánh sáng cùng các hình ảnh miêu tả được chọn lọc để làm nổi rõ cảnh sắc một vùng biển và đảo như : bầu trời, cây trên núi đảo, nước biển, bãi cát…
* GV bình : Nguyễn Tuân thường nhìn người và cảnh dưới con mắt thẩm mỹ. Oâng thường có cảm hứng dào dạt trước những cảnh tượng hùng vĩ. Chuyến ra đảo Cô Tô đã tạo cho nhà văn được chiêm ngưỡng vẻ đẹp trong sáng, thơ mộng, hùng vĩ của đảo Cô Tô sau trận bão. Nhà văn đã ghi nhận tất cả những vẻ đẹp trong sáng của bầu trời Cô Tô, của cây trên núi đảo, của nước biển, của cát ở mức độ ngày càng tăng. Nhờ có vẻ đẹp trong sáng ấy mà nhà văn có thể trèo lên nóc đồn, nhìn ra bao la Thái Bình Dương mà ngắm toàn cảnh Cô Tô. Một vẻ đẹp phóng khoáng lớn lao mà rất gần gũi, gắn bó và càng cảm thấy yêu mến hòn đảo như bất cứ người chài nào đã từng sinh ra và lớn lên ở đây.
Chuyển : Từ cảm nhận vẻ đẹp trong sáng của đảo Cô Tô sau trận bão, ta còn thấy được một cảnh tráng lệ và hùng vĩ của thiên nhiên ưu đãi vùng đảo này.
2/ Cảnh mặt trời mọc trên biển :
* Hoạt động 5: (15’)GV hướng dẫn HS tìm hiểu phương pháp miêu tả cảnh mặt trời mọc trên biển trong bài.
Phương pháp: Hỏi đáp + Thảo luận + Quy nạp
Nội dung:
Cho HS đọc đoạn 2 : (Tìm hiểu câu hỏi 3 trong SGK)
- Đây là một bức tranh rất đẹp và đầy chất thơ. Em hãy tìm những từ ngữ chỉ hình dáng, màu sắc, những hình ảnh mà tác giả đã dùng để vẽ nên cảnh đẹp rực rỡ ấy?
à chân trời, nhấn bể …
tròn trỉnh, phúc hậu, lòng đỏ, thăm thẳm, đường bệ, mâm bạc, ngọc trai, hửng hồng …
- Thảo luận : Những hình ảnh so sánh mà tác dùng ở đây đặc sắc như thế nào? Nếu em đã từng được ngắm mặt trời mọc trên biển, em có thấy hình ảnh này là chính xác mà độc đáo không?
à Hình ảnh so sánh mà tác giả dùng ở đây thật đặc sắc. Hình ảnh so sánh ấy vừa rất thực mà cũng rất mơ, rất kì ảo. “Thực”là vì qua làn hơi nước của mặt biển, mắt thường có thể nhìn rõ dáng hình “tròn trĩnh” của vầng thái dương. Mặt trời lúc ấy dịu êm, chưa chói lòa, chưa làm nhức mắt, khiến cho người ta có thể ngắm nhìn và có cảm giác vầng mặt trời hiền hòa phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Hình ảnh so sánh ấy rất mơ, rất kì ảo vì nó là kết quả của óc quan sát, nhận xét tinh tế và kết hợp trí tưởng tượng phong phú, táo bạo của tác giả. Hình ảnh này hết sức chính xác, tinh tế và độc đáo, chứng tỏ năng lực cảm thụ và sáng tạo của nhà văn Nguyễn Tuân.
GV giảng : Bức tranh bình minh trên biển Cô Tô sẽ giảm đi rất nhiều vẻ đẹp nếu như Nguyễn Tuân không điểm vào đó mấy cánh chim hải âu không khi nào thiếu trên biển. Đôi nét chấm phá cuối cùng đã làm cho bức tranh sống động, đầy chất thơ … Đó cũng là nét tài hoa của ngòi bút văn chương Nguyễn Tuân.
Chuyển : Chúng ta không chỉ cảm phục Nguyễn Tuân vì tài năng mà còn vô cùng kính trọng cái “tâm” rất đẹp của ông luôn hướng về người lao động của đất nước mình.
3/ Cảnh sinh hoạt và lao động trên đảo :
 HĐ 6: (14’)GV hướng dẫn HS tìm hiểu đoạn cuối bài văn.
Phương pháp: Hỏi đáp + Thảo luận + Quy nạp
Nội dung:
*Cho HS đọc đoạn 3 (đoạn cuối - Hình ảnh người lao động trên đảo Cô Tô)
- Cảnh sinh hoạt và lao động trên đảo trong một buổi sáng được tác giả miêu tả như thế nào trong đoạn cuối bài văn?
 à Cảnh sinh hoạt và lao động trên đảo trong một buổi sáng được tác gải miêu tả tập trung vào một địa điểm là quanh cái giếng nước ngọt ở rìa đảo, mở rộng ra đến cảnh đoàn thuyền chuẩn bị ra khơi và những người dân chài gánh nước ngọt từ giếng xuống thuyền. Cảnh lao động và sinh hoạt vừa khẩn trương, tấp nập lại vừa thanh bình : Điều đó dược thể hiện qua các chi tiết :
 + Cái giếng nước ngọt đảo Thanh Luân sớm nay có …gánh và múc.
 + Từ đoàn thuyền sắp ra khơi … đi đi về về”. Vẻ thanh bình của cuộc sống còn được thể hiện ở hình ảnh chị Châu Hòa Mãn địu con mà tác giả “thấy nó dịu dàng … lũ con lành” à Nổi bật trên cái nền chung ấy là hình ảnh anh hùng Châu Hòa Mãn phóng khoáng, tươi tre đầy sức sống. Anh hiện lên với tư cánh một người lao động bình dị. Anh điều khiển con thuyền ba buồm lướt nhẹ trên biển cả, sóng nước như một nghệ sĩ tài hoa trong công việc lao động của mình.
- Thảo luận : Vì sao có thể nói những cảnh ấy rất bình dị mà thể hiện được không khí thanh bình và lao động khẩn trương trên đảo?
à Một cơn bão vừa tràn qua nhưng cuộc sống lao động nơi đây hầu như không hề bị xáo trộn. Những con người lao động vẫn sinh hoạt, làm việc một cách bình thường với tư thế của người làm chủ hòn đảo thân yêu, làm chủ trời biển của mình. Họ vẫn vui vẻ, khẩn trương chuẩn bị cho những chuyến ra khơi đánh cá. Đây là hình ảnh gợi không khí thanh bình, vui tươi, yên ả.
- Thảo luận : Em hiểu như thế nào về sự so sánh của tác giả trong câu sau: “Cái giếng nước ngọt … trong đất liền”
à Cảnh tấp nập, người lên xuống múc nước, gánh nước gợi liên tưởng đến sự đông vui của bến hay chợ trong đất liền. Nhưng sự tấp nập ở đây lại gợi cảm giác đậm đà, mát mẻ bởi sự trong lành của không khí buổi sáng trên biển và dòng nước ngọt từ giếng chuyển vào các ang, rồi xuống thuyền.
- Em có cảm nhận gì về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài “Cô Tô”. à Ghi nhớ SGK T91
* Hoạt động 7: (12’)GV giúp HS tổng kết về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài văn:
à Cảnh thiên nhiên, cảnh sinh hoạt của con người trên đảo và vùng biển Cô Tô được miêu tả trong bài kí thật tươi đẹp, trong sáng và đa dạng qua ngòi bút điêu luyện giàu cảm xúc của Nguyễn Tuân. Đặc biệt cảnh mặt trời mọc trên biển là một bức tranh rực rỡ và đầy chất thơ. Bài văn cho ta hiểu biết và yêu mến một vùng đất của Tổ quốc ở ngời biển _ quần đảo Cô Tô.
I/ Tìm hiểu chung:
 1.Tác giả: Nguyễn Tuân (1910 _ 1987) quê ở Hà Nội, là nhà văn rất nổi tiếng, sở trường về tùy bút và kí.
 2. Tác phẩm: Bài văn Cô Tô là phần cuối của bài kí Cô Tô.
* Đọc:
* Bố cục: 3 phần 
II. Đọc –hiểu văn bản:
1/ Vẻ đẹp trong sáng của đảop Cô Tô sau trận bão :
- Cô Tô là một ngày trong trẻo , sáng sủa
- Bầu trời trong sáng
Cây trên núi đảo xanh mượt
Nước biển lam biếc
- Cát lại vàng giòn …
Þ Hàng loạt tính từ chỉ màu sắc và ánh sáng : Miêu tả vẻ đẹp tươi sáng của vùng đảo Cô Tô sau trận bão.
Tiết: 2
 2/ Cảnh mặt trời mọc trên biển :
- Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi.
- Mặt trời tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn.
- Quả trứng hồng hào thăm thẳm và đường bệ đặt lên một mâm bạc … bằng cả một cái chân trời màu ngọc trai nước biển hửng hồng.
Þ So sánh độc đáo : Miêu tả cảnh mặt trời mọc trên biển là một bức tranh tuyệt đẹp, tráng lệ, rực rỡ.
 3/ Cảnh sinh hoạt và lao động trên đảo :
- Cái giếng nước ngọt ở ria một hòn đảo … vui như một cái bến …
- Cái giếng nước ngọt đảo Thanh Luân sớm nay có biết bao nhiêu là người đến gánh và múc.
- Từ đoàn thuyền sắp ra khơi … nối tiếp đi đi về về.
- Anh hùng Châu Hòa Mãn … quẩy nước bên bờ giếng … quẩy 15 gánh cho thuyền anh.
Þ Miêu tả, so sánh cảm nhận tinh tế không khí thanh bình, yên ả, rộn ràng.
4. Nghệ thuật:
- Khắc họa hình ảnh tinh tế, chính xác, độc đáo.
- Sử dụng các phép so sánh mới la5va2 từ ngữ giàu tính sáng tạo.
5. Ý nghĩa văn bản:
Bài văn cho thấy vẻ đẹp độc đáo của thiên nhiên trên biển đảo Cô Tô, vẻ đẹp của người lao động trên vùng đảo này. Qua đó thấy được tình cảm yêu quí của tác giả đối với mảnh đất quê hương.
* GHI NHỚ: SGK - T91
Hoạt động 8: (4’)Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài mới:
*- Đọc kĩ văn bản, nhớ những chi tiết, hình ảnh tiêu biểu.
- Hiểu ý nghĩa của các hình ảnh so sánh.
- Tham khảo một số bài viết về Cô Tô để hiểu và thêm yêu mến một vùng đất của tổ quốc.
Chuẩn bị làm bài viết tả người ở lớp.
+Xem lại các dàn y đã làm.
+Đọc lại các bài văn, đoạn văn miêu tả.