Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 1,2: Ôn tập những lỗi về diễn đạt trong việc viết bài văn

Ngày soạn: 1/ 09/ 2009
Lớp dạy 10A4 Tiết ( theo TKB):3 Ngàydạy : 4 / 09 / 2009 sĩ số
 Tiết( theo TKB): 2 Ngày dạy: 12/ 09/ 2009 Sĩ số
Lớp dạy:10A5 Tiết ( theo TKB) 5 Ngày dạy: 4/ 09/ 2009 sĩ số 
 Tiết ( theo TKB): 4 Ngày dạy: 12/ 09/ 2009 Sĩ số
Bám sát: Tiết 1+2
 	ôn tập Những lỗi về diễn đạt 
 trong việc viết bài văn
A. Mục tiêu bài học
 Giúp học sinh hiểu:
- Nhận thức được yêu cầu về diễn đạt trong việc diễn đạt một bài văn và những lỗi thường mắc phải khi viết văn 
- Có kỹ năng về phân tích và chữa lỗi về diễn đạt trong bài văn để hoàn thiện và nâng cao kỹ năng diến đạt khi viết văn, có ý thức điễn đạt đúng và thích hợp khi viết văn 
 - Nâng cao thái độ thận trọng khi viết văn, có ý thức diễn đạt đúng khi viết văn
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
 - GV: - SGK tự chọn, SKH lớp 10, giáo án.
 - HS: + soạn bài và ôn lại những kiến thức đã học.
 + Xem lại các bài viết
C. Tiến trình dạy học
 1. Kiểm tra bài cũ: Hãy cho biết những lỗi cơ bản thương mắc phải khi viết văn? cần khắc hục những lỗi đó như thế nào?
 2. Nội dung bài mới 
Hoạt động của Thầy và Trò
Yêu cầu cần đạt
Theo em thế nào là kỹ năng diến đạt? kỹ năng diễn đạt ở dạng ngôn ngữ viết của bài văn có thể bao gồm những phương diện nào ?
Khi dùng từ cần phải có những kĩ năng nào?
Theo em trong bài viết phảiđạt những yêu cầu cơ bản nào về diễn đạt?
VD:
Trong khi gia đình bị tan nát, bọn sai nha hoành hành, hách dịch đem sử vương ông, vơ vét vơ vét của cải cho đầy túi tham, ND đã vạch bộ mặt thật của chúng là tiền địa vị của đồng tiền có thể đổi trắng thay đen, đồng tiền tác oai tác phúc hãm hại người dân 
VD:
Qua cuộc đời và sự nghiệp văn thơ của NT cho chúng ta thấy ông có lòng yêu nước căm thù giặc sâu sắc,với tất cả vì đất nước vì nhân dân
ông nghĩ như vậy mà nguyện hết lòng hết sức ra sức cứu nước giúp dân với cuộc đời thơ văn của ông là vũ khí sắc bén quân thù đã phải khiếm sợ và mãi mãi lưa truyền trong lịch sử đất nước ta.
Có thể chữa như sau: 
VD:Xét ví dụ SGK.
Giáo viên đọc ví dụ
Có thể chữa đoạn văn , để đoạn văn nhất quán, không mâu thuẫn và phù hợp với cảm hứng của bài thơ Huy Cận bằng cách loại bỏ những chi tiết tưởng tượng, không đúng và mâu thuẫn với nhau. 
Quan lại tham nhũng bóc lột nhân dân chính vì thế mà tên quan xử kiện đã bắt cha và em TK sau khi vơ vét của cải nhà Vương ông 
Tác phẩm “Sống mòn” của NC tập chung…
Mọi vật đều như ngừng đọng trong bài thơ “Câu cá mùa thu” của Nguyễn Khuyến. Cảnh vật phảng phất nỗi buồn man mác một chiếc thuyền câu bé tẻo teo cô quạnh Một ngõ trúc vắng vẻ đìu hiu 
Tác giả đã ca ngợi truyền thống yêu nước, thương yêu đùm bọc lẫn nhau, giúp đỡ nhau khi gặp hoạn nạn khó khăn 
Với truyện“Rừng xà nu” tác giả NTT còn tạc (tạt) vào mặt người đọc những ca nước lạnh làm thức tỉnh, xoá bỏ những suy nghĩ vẩn vơ bậy bạ mà xoa nhẹ vào tim gan mỗi con người 
Ví dụ:
Có thể nói, với tác phẩm ấy đã làm cho tên tuổi của nhà văn bay bổng khắp bốn phương trời.Tài văn chương của mình được giải rác khắp các nẻo đường từ bắc đến nam, từ đông sang tây. Không có nơi nào là không được nếm mùi vị văn chương vừa sâu sắc vừa ngọt ngào của ông 
Chữa bài tập:1
 Nam Cao viết về nông thôn. Lão Hạc ăn bả chó tự tử để tránh đói.
 Anh cu Phúc chết lặnh lẽ…
 -Khoanh tròn vào gạch đầu dòng chỉ câu trả lời đúng.
 Chữa lại lỗi trong đoạn văn.
Bài tập 2:
Hai vợ chồng Vương Viên ngoại có ba người con …Hai người con gáI có nhan sắc ven toàn trong làn đi tảo mộ Thuý Kiều gặp Kim Trọng một người bạn của Vương Quan
* Khái quát về kỹ năng diễn đạt trong bài văn 
1. Kỹ năng diễn đạt 
Kỹ năng diễn đạt và kỹ năng biểu hiện được nhận thức, tư tưởng, t/c của mình bắng phân tích ngôn ngữ khiến cho người đọc (hoặc người nghe) lĩnh hội được đầy đủ chính xác những nội dung đó 
- Kỹ năng viết chữ và sử dụng các kí hiệu thuộc về chữ viết: Cần viết đúng các quy định về chữ viết , chính tả , viết hoa và các từ nước ngoài. 
- Kỹ năng dùng từ sao cho đúng và hay: Đúng về hình thức cấu tạo , đúng về nghĩa và đặc điểm ngữ pháp , đúng cả về sắc thái biểu cảm, và phong cáh ngôn ngữ chung của bài viết . 
- Kỹ năng đặt câu sao cho mỗi câu đúng với quy tăc cấu tạo của tiếng Việt. 
- Kỹ năng liên kết các câu với nhau để tổ chức nên các đơn vị lớn hơn của bài văn (đoạn, mục, phần) và tổ chức nên toàn bài văn (VB) 
- Kỹ năng tách các đoạn văn và liên kết chúng 
- Đặt đề mục và tiêu đề cho văn bản. 
2. Một số yêu cầu cơ bản về diễn đạt trong bài viết
a. Cần diễn đạt cho trong sáng, gãy gọn. 
b. Cần diễn đạt cho chặt chẽ, nhất quán, không mâu thuẫn 
c. Cần diễn đạt ngắn gọn, giản dị, tránh cầu kỳ sáo rỗng 
d. Cần diễn đạt phù hợp với phong cách ngôn ngữ của bài văn
3. Phân tích và chữa một số loaị lỗi về diễn đạt 
a. Diễn đạt tối nghĩa, quan hệ ý nghĩa không rõ ràng, mạch lạc.
*Xét ví dụ: SGK
* Phân tích lỗi:
 Quan hệ ý nghĩa giữa phần TN và CN không phù hợp 
- Phần “Tiền địa vị của đồng tiền có thể đổi trắng thay đen ” rất tối nghĩa 
- Sai hình thức cấu tạo của cụm từ tác oai tác phúc - quái; dùng sai từ hãm hại 
- Phần “Thật hết sức vô liêm sỉ ” không có quan hệ ý nghĩa rõ ràng với các phần trên
* Có thể chữa như sau: 
- Gia đình TK bị tan nát bọn sai nha hoành hành
hách dịch vơ vát của cải và tra khảo Vương ông 
ND đã nhìn thấy bộ mặt thật của bọn sai nha và quan lại là chỉ vì tiền. Tiền tài đã khiến cho bọn chúng có thể “đổi trắng thay đen ” tiền tài đã tác oai tác quái trong XH, đã gieo bao tai hoạ cho người dân lương thiện, trái lại đã làm giàu cho lũ sai nha và quan lại. Vì tiền, bọn quan lại, sai nha trở nên hết sức vô liêm sỉ. 
b.Diễn đạt dài dòng, lủng củng",dây cà ra dây muống"
*Xét ví dụ :
* Phân tích lỗi:
- Câu dài lủng củng, lằng nhằng giữa các ý 
- Phần đầu không phân định rõ dàng TN và CN 
- Trật tự sắp xếp trong phần “Với tất cả vì đất nước vì nhân dân ông nghĩ mình cứu nước cứu dân ” không mạch lạc 
- Từ “Với” dùng hai lần trong câu đều không đúng làm cho quan hệ ý nghĩa trong câu không được phân định rõ dàng 
* Có thể chữa ngắt thành nhiều câu và chưã những từ ngữ cần thiết như sau:
 Cuộc đời và sự nghiệp thơ văn của Nguyễn Trãi cho chúng ta thấy ông có lòng yêu nước căm thù giặc sâu sắc.Ông luôn luôn tâm niệm là phải cống hiến tát cả vì đát nước, vì nhân dân, nên ông hết lòng hết sức cứu nước giúp dân. Thơ văn ông là vũ khí sắc bén khiến quân thù phải khiếm sợ, và giá trị của nó mãi mãi lưa truyền trong lịch sử đất nước ta. 
c. Diến đạt có mâu thuẫn, không nhất quán 
* Xét ví dụ :
*Phân tích lỗi: Diễn đạt ở ví dụ trên mắc nhiều lỗi:
- Sự triển khai có nhiều ý mâu thuẫn: Câu đầu nói ra khơi ,câu cuối lại co biết mới chuẩn bị nhổ neo, đêm đã buông xuốngmà còn có thể thấy rõ những đường chỉ viền của lá cờ trên đỉnh cột buồm, thấy rõ những khuân mặt rám nắng, những cảnh tay gân guốc, bắp thịt nổi cuồn cuộn , vũ trụ đã yên tĩnh, nhưng lại miêu tả tiếng phần phật của lá cờ, tiếng vỗ sóng... 
- Sự tưởng tượng của cá nhân người viết không đúng với bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá ” của Huy Cận 
-> Đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào đúng lúc màn đêm buông xuống “sóng đã cài then, đêm sập cửa” 
d. Diễn đạt không đúng quan hệ lập luận 
Đoạn văn dùng hình thức thể hiện quan hệ lập luận “Chính vì thế ” trong quan hệ ý nghĩa giữa câu trước và câu sau không đúng quan hệ giữa luận cứ và KL: Câu đầu không phải nguyên nhân của KL ở câu sau 
- Phần sau chữa diễn đạt rõ ý 
e. Diễn đạt rời rạc, đứt mạch, thiếu sự liên kết 
- Các ý trong đoạn không mạch lạc, thiếu sự liên kết cầu đầu quan hệ TP sống mòn nhưng sau đó một số câu lại nói về ngôn ngữ mà ở các tác phẩm khác Lão Hạc, nhân vật Hộ
- ý trong đoạn lộn xộn: từ tác phẩm này nhảy sang tác phẩm khác.
- Giữa các câu thiếu sự chuyển ý nên thiếu sự gắn kết với nhau.
g.Diễn đạt trùng lặp 
Đoạn văn có 10 câu nhưng ý nghĩa lập trong câu 2,5,6,9 
-> Mọi vật đều như ngừng đọng trong bài thơ “Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến” cảnh vật phảng phất nỗi buồn man mác. Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo cô quạnh bồng bềnh một ngõ trúc nhỏ đìu hiu. Nỗi buồn như thấm đượm trong từng cảnh vật Mùa thu ở đây buồn hay chính là nỗi buồn của Nguyễn Khuyến ?
h. Diễn đạt sáo rỗng
Đoạn văn viết theo điệu sáo đề cập thành công đầy đủ cả hai mặt nội dung và nghệ thuật hơn nữa ở mặt nào người viết cũng dùng những chích từ cấp tuyệt đối quật cường, sâu sắc, tuyệt vời, độc đáo, hấp dẫn, không thể phai mờ “trong nội dung quá chung chung, khong có gì cụ thể, không cho người đọc thấy được thành công cụ thể, riêng biệt”
-> Nêu thành công về nội dung và nghệ thuật với những nét riêng, thuộc về từng cá thể tg đang tưởng cụ thể
i.Diễn đạt vụng về thô thiển 
* Phân tích lỗi: Người viết đã vụng về khi dùng những hình ảnh “tạt vào mặt người đọc những ca nước lạnh, xoa nhẹ vào tim gan mỗi người “hay cụm từ” những suy nghĩ vẩn vơ bậy bạ ” 
-> Với truyện “rừng sà nu” tác giả NTT đã làm thức tỉnh mọi người (về ý chí và tỉnh cảm của mình) 
k. Diễn đạt không phù hợp với P/c của ngôn ngữ viết của bài văn
* Phân tích lỗi: Đoạn văn trên diễn đạt theo kiểu dùng hình ảnh bóng bẩy nhưng vụng về và không phù hợp với phong cách ngôn ngữ viết của bài văn nhất là các cụm từ, bay bổng khắp bốn phương trời, giải giác khắp các nẻo đường, nếm mùi vị văn chương ...
 Cần diễn đạt giản dị và phù hợp với phong cáh ngôn ngữ viết hơn, chẳng hạn:
->Có thể nói, với tác phẩm ấy, tên tuổi của mình đã trở nên nổi tiếng. Tài nghệ văn chương của mình đẫ được mọi người biết đến từ Bắc dến Nam, từ đông sang tây. không một nơi nào không thưởng thức và khâm phục vị sâu sắc và ngọt ngào trong văn chương của ông 
- Diễn đạt mâu thuẫn không nhất quán 
- Diến đạt dài dòng “dây cà ra dây muống” 
- Diễn đạt bị đứt mạch, thiếu liên kết 
- Diến đạt trùng lặp 
Để cho đoạn văn trên có sự trong sáng cần:
 -Một dấu chấm, hai dấu phẩy
 -Ba dấu chấm, một dấu hỏi, hai dấu phẩy
 -Một dấu chấm, một dấu phẩy
 -Ba dấu chấm, ba dấu phẩy
 Đặt dấu câu cần thiết và viết hoa những chỗ thích hợp 
 3.Củng cố: 
 - Học sinh cần nắm được những nội dung chính của bài học
 - Kĩ năng diễn đạt trong bài văn.
 - Những yêu cầu cơ bản về diễn đạt trong bài viết.
 - Có kĩ năng phân tích và chữa lỗi về diễn đạt trong bài văn để hoàn thiện 
 Nâng cao kĩ năng viết văn.
 4. Dặn dò
 - Sửa lai những lỗi mắc trong những bài văn đã viết
 - Chú ý diễn đạt đúng và thích hợp khi viết