Giáo án môn Vật lý Lớp 8 - Bài 23: Đối lưu. Bức xạ nhiệt

Ngµy so¹n: / / 20
Ngµy gi¶ng: / / 20
TiÕt 2 + 3:
 Bµi 21: NhiÖt n¨ng
Bµi 22: DÉn nhiÖt
Bµi 23: ®èi l­u - bøc x¹ nhiÖt.
 a. Môc tiªu: 
KiÕn thøc:
- Phát biểu được định nghĩa nhiệt năng. Nêu được nhiệt độ của một vật càng cao thì nhiệt năng của nó càng lớn.
- Nêu được tên hai cách làm biến đổi nhiệt năng và tìm được ví dụ minh hoạ cho mỗi cách.
- Nêu được tên của ba cách truyền nhiệt (dẫn nhiệt, đối lưu, bức xạ nhiệt) và tìm được ví dụ minh hoạ cho mỗi cách.
KÜ n¨ng:
Vận dụng giải thích một số hiện tượng thực tế có liên quan
- Kü n¨ng sö dông ®óng thuËt ng÷: nhiÖt n¨ng, nhiÖt l­îng, truyÒn nhiÖt,...
Th¸i ®é:
- Nghiªm tóc, trung thùc trong häc tËp, yªu thÝch m«n häc, cã ý thøc vËn dông kiÕn thøc vµo gi¶i thÝch mét sè hiÖn t­îng trong thùc tÕ.
- Høng thó häc tËp, yªu thÝch m«n häc, ham hiÓu biÕt kh¸m ph¸ thÕ giíi xung quanh
b. ChuÈn bÞ:
- C¶ líp: 
- Mçi nhãm: 
C. PHƯƠNG PHÁP:
- Phương pháp nêu vấn đề và giải quyết vấn đê
- Phương pháp thuyết trình
- Phương pháp giải bài tập vật lí
- Phương pháp hợp tác nhóm.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
æn ®Þnh tæ chøc líp: KiÓm tra sÜ sè líp 
KiÓm tra bµi cò:
HS1: C¸c chÊt ®­îc cÊu t¹o nh­ thÕ nµo? Gi÷a nhiÖt ®é cña vËt vµ chuyÓn ®éng cña c¸c nguyªn tö, ph©n tö cÊu t¹o nªn vËt cã mèi quan hÖ nh­ thÕ nµo?
HS2: Ch÷a bµi tËp 20.5 (SBT)
Bµi míi:
Ho¹t ®éng cña Gi¸o viªn vµ Häc sinh
Néi dung Bµi:
H§1: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
- GV th¶ mét qu¶ bãng r¬i. Yªu cÇu HS quan s¸t, m« t¶ hiÖn t­îng.
- HS quan s¸t thÝ nghiÖm vµ m« t¶ hiÖn t­îng.
 (Chó ý: gËp SGK)
- GV: trong hiÖn t­îng nµy, c¬ n¨ng gi¶m dÇn. C¬ n¨ng cña qu¶ bãng ®· biÕn mÊt hay chuyÓn ho¸ thµnh c¸c d¹ng n¨ng l­îng kh¸c? Chóng ta cïng ®i t×m c©u tr¶ lêi ë bµi h«m nay.
H§2: T×m hiÓu vÒ nhiÖt n¨ng 
- GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i thÕ nµo lµ ®éng n¨ng cña mét vËt vµ ®äc môc I-SGK.
- Yªu cÇu HS tr¶ lêi: NhiÖt n¨ng lµ g×? Mèi quan hÖ gi÷a nhiÖt n¨ng vµ nhiÖt ®é? Gi¶i thÝch?
- HS nghiªn cøu môc I-SGK vµ tr¶ lêi c©u hái cña GV:
- Cã nh÷ng c¸ch nµo lµm thay ®æi nhiÖt n¨ng cña vËt?
(C¨n cø vµo sù thay ®æi nhiÖt ®é cña vËt)
H§3: C¸c c¸ch lµm thay ®æi nhiÖt n¨ng - Lµm thÕ nµo ®Ó t¨ng nhiÖt n¨ng cña mét ®ång xu?
- GV ghi c¸c ph­¬ng ¸n lªn b¶ng vµ h­íng dÉn HS ph©n tÝch, quy chóng vÒ hai lo¹i: thùc hiÖn c«ng vµ truyÒn nhiÖt.
- Nªu ph­¬ng ¸n lµm thay ®æi nhiÖt n¨ng cña vËt kh«ng cÇn thùc hiÖn c«ng?
- C¸ch lµm gi¶m nhiÖt n¨ng cña mét ®ång xu?
- HS th¶o luËn ®Ò xuÊt ph­¬ng ¸n lµm biÕn ®æi nhiÖt n¨ng cña vËt vµ ®­a ra nh÷ng vÝ dô cô thÓ. Tr¶ lêi C1, C2
- GV chèt l¹i c¸c c¸ch lµm thay ®æi nhiÖt n¨ng.
H§4: T×m hiÓu vÒ nhiÖt l­îng 
- GV th«ng b¸o ®Þnh nghÜa nhiÖt l­îng vµ ®¬n vÞ nhiÖt l­îng.
- Khi cho hai vËt cã nhiÖt ®é kh¸c nhau tiÕp xóc th× nhiÖt l­îng sÏ truyÒn tõ vËt nµo sang vËt nµo? NhiÖt ®é sÏ thay ®æi nh­ thÕ nµo?
- HS ghi vë ®Þnh nghÜa, ®¬n vÞ nhiÖt l­îng
- GV th«ng b¸o: muèn 1g n­íc nãng thªm 10C th× cÇn nhiÖt l­îng kh¶ng 4J
H§5: VËn dông 
- Yªu cÇu vµ theo dâi HS tr¶ lêi c¸c c©u hái C3, C4, C5.
- C¸ nh©n HS tr¶ lêi c¸c c©u C3, C4, C5.
- Tham gia th¶o luËn trªn líp ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
- Tæ chøc th¶o luËn trªn líp ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
H§: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
- GV ®Æt vÊn ®Ò: Cã thÓ thay ®æi nhiÖt n¨ng b»ng c¸ch truyÒn nhiÖt. Sù truyÒn nhiÖt ®ã ®­îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng c¸ch nµo?
- HS tr¶ lêi c¸c c©u hái GV yªu cÇu theo sù hiÓu biÕt cña m×nh
- Ghi ®Çu bµi
H§: T×m hiÓu vÒ dÉn nhiÖt
- Yªu cÇu HS ®äc môc 1 - ThÝ nghiÖm
GV: Mô tả thí nghiệm, lấy ví dụ thực tế cho HS liên tưởng.
 GV th«ng b¸o vÒ sù dÉn nhiÖt.
- Gäi HS nªu vÝ dô vÒ sù dÉn nhiÖt trong thùc tÕ (C8).
H§: T×m hiÓu vÒ tÝnh dÉn nhiÖt cña c¸c chÊt (
- Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ kiÓm tra tÝnh dÉn nhiÖt cña c¸c chÊt?
GV; Mô tả thí nghiệm và cho HS kết quả thí nghiệm,
HS trả lời câu hỏi
H§2: T×m hiÓu hiÖn t­îng ®èi l­u
- Quan s¸t hiÖn t­îng x¶y ra. 
- Yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t­îng x¶y ra. Th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c©u C1, C2, C3.
- GV h­íng dÉn HS th¶o luËn chung trªn líp.
- Sù ®èi l­u lµ g×?
- Sù ®èi l­u cã x¶y ra trong chÊt khÝ kh«ng?
- GV h­íng dÉn HS thÝ nghiÖm H23.3 (SGK), quan s¸t vµ gi¶i thÝch hiÖn t­îng x¶y ra.
- Yªu cÇu HS tr¶ lêi C5, C6. Th¶o luËn ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
H§3: T×m hiÓu vÒ bøc x¹ nhiÖt 
- GV: Ngoµi líp khÝ quyÓn bao quanh tr¸i ®Êt, kho¶ng kh«ng gian cßn l¹i gi÷a MÆt Trêi vµ Tr¸i §Êt lµ ch©n kh«ng. Trong kho¶ng ch©n kh«ng nµy kh«ng cã sù dÉn nhiÖt vµ ®èi l­u. VËy n¨ng l­îng cña MÆt Trêi ®· truyÒn xuèng Tr¸i §Êt b»ng c¸ch nµo?
- GV lµm thÝ nghiÖm H23.4 vµ H23.5. Yªu cÇu HS quan s¸t, m« t¶ hiÖn t­îng x¶y ra
- HS quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng x¶y ra víi giät n­íc
- GV h­íng dÉn HS tr¶ lêi C7, C8, C9.
- Tæ chøc cho HS th¶o luËn ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
- HS tr¶ lêi C7, C8, C9. Th¶o luËn ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
- GV th«ng b¸o vÒ bøc x¹ nhiÖt vµ kh¶ n¨ng hÊp thô tia nhiÖt.
H§4:VËn dông 
- H­íng dÉn HS tr¶ lêi c¸c c©u hái trong phÇn vËn dông C9, C10, C11, C12.
- Tham gia th¶o luËn trªn líp ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
Víi C12: GV gîi ý cho HS
- Tæ chøc th¶o luËn trªn líp ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
- H­íng dÉn HS tr¶ lêi c¸c c©u hái trong phÇn vËn dông C10, C11, C12.
- Tæ chøc th¶o luËn trªn líp ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
- C¸ nh©n HS tr¶ lêi c¸c c©u C10, C11, C12.
- Tham gia th¶o luËn trªn líp ®Ó thèng nhÊt c©u tr¶ lêi.
Tích hợp
Tìm hiểu những ứng dụng của đối lưu, bức xạ nhiệt trong cuộc sống.
Việc sử dụng nhiên liệu hoá thạch (than đá, dầu lửa, ...) hay đốt rừng làm nương rẫy đã sinh ra các chất khí độc hại và là tác nhân gây hiệu ứng nhà kính. Do hiện tượng đối lưu mà các chất khí này có mặt ở khắp mọi nơi trong bầu khí quyển. Các chất khí trên là tác nhân gây ra hiệu ứng nhà kính. 
Sống và làm việc lâu trong những phòng kín (không có lưu thông không khí) sẽ làm cho chúng ta cảm thấy rất khó chịu, vì vậy :
+ Hàng ngày, cần mở cửa để gió lưu thông và ánh sáng Mặt Trời chiếu vào nhà.
+ Phòng kín cần lắp đặt quạt thông gió.
– Nhiệt truyền từ Mặt Trời 
qua các cửa kính làm nóng không khí trong nhà và các vật trong phòng.
– Biện pháp :
+ Ở các nước có khí hậu lạnh, có thể sử dụng các tia nhiệt của Mặt Trời để sưởi ấm bằng cách tạo ra nhiều cửa kính. Các tia nhiệt sau khi đi qua kính sẽ sưởi ấm không khí và các vật trong nhà. Bởi vì, các tia nhiệt bị mái nhà và các cửa thủy tinh giữ lại, chỉ một phần truyền trở lại không gian, nên sẽ giữ ấm cho không khí trong nhà.
+ Ở các nước có khí hậu nóng không nên làm nhà có nhiều cửa kính, vì chúng ngăn các tia nhiệt bức xạ từ trong nhà truyền trở lại môi trường và không khí trong nhà sẽ nóng hơn, để làm mát cần sử dụng điều hòa, như thế sẽ phải tiêu thụ năng lượng điện nhiều hơn
Bµi 21: NhiÖt n¨ng
 H21.1
I- NhiÖt n¨ng
+ NhiÖt n¨ng cña mét vËt b»ng tæng ®éng n¨ng cña c¸c ph©n tö cÊu t¹o nªn vËt.
+ NhiÖt ®é cña vËt cµng cao th× ph©n tö cÊu t¹o nªn vËt chuyÓn ®éng cµng nhanh vµ nhiÖt n¨ng cña vËt cµng lín.
II- C¸c c¸ch lµm thay ®æi nhiÖt n¨ng
1- Thùc hiÖn c«ng: 
 Khi thùc hiÖn c«ng lªn miÕng ®ång, miÕng ®ång nãng lªn, nhiÖt n¨ng cña nã thay ®æi. 
C1: Cä x¸t ®ång xu,...
2- TruyÒn nhiÖt: 
Lµ c¸ch lµm thay ®æi nhiÖt n¨ng kh«ng cÇn thùc hiÖn c«ng.
C2: H¬ lªn ngän löa, nhóng vµo n­íc nãng,...
III- NhiÖt l­îng
+ NhiÖt l­îng lµ phÇn nhiÖt n¨ng vËt nhËn thªm hay mÊt bít ®i trong qu¸ tr×nh truyÒn nhiÖt.
+ §¬n vÞ: Jun (J)
IV- VËn dông
C3: NhiÖt n¨ng cña miÕng ®ång gi¶m, nhiÖt n¨ng cña cèc n­íc t¨ng. §ång ®· truyÒn nhiÖt cho n­íc.
C4: C¬ n¨ng chuyÓn ho¸ thµnh nhiÖt n¨ng. §©y lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng.
C5: C¬ n¨ng cña qu¶ bãng ®· chuyÓn ho¸ thµnh nhiÖt n¨ng cña qu¶ bãng, kh«ng khÝ gÇn qu¶ bãng vµ mÆt sµn.
Bµi 22: DÉn nhiÖt
Bµi 23: ®èi l­u - bøc x¹ nhiÖt.
I- Sù dÉn nhiÖt
1- ThÝ nghiÖm:
H22.1
2- Tr¶ lêi c©u hái
- Th¶o luËn nhãm ®Ó tr¶ lêi c©u C1, C2, C3
C1: NhiÖt truyÒn ®Õn s¸p lµm s¸p nãng lªn, ch¶y ra
C2: Theo thø tù: a, b, c, d, e.
C3: NhiÖt ®­îc truyÒn tõ ®Çu A ®Õn ®Çu B cña thanh ®ång.
- KÕt luËn: Sù dÉn nhiÖt lµ sù truyÒn nhiÖt n¨ng tõ phÇn nµy sang phÇn nµy sang phÇn kh¸c cña vËt.
II- TÝnh dÉn nhiÖt cña c¸c chÊt
C4: Kh«ng. Kim lo¹i dÉn nhiÖt tèt h¬n thuû tinh.
C5: §ång dÉn nhiÖt tèt nhÊt, thuû tinh dÉn nhiÖt kÐm nhÊt. Trong chÊt r¾n, kim lo¹i dÉn nhiÖt tèt nhÊt.
C6: Kh«ng. ChÊt láng dÉn nhiÖt kÐm.
C7: Kh«ng. ChÊt khÝ dÉn nhiÖt kÐm.
I- §èi l­u
1- ThÝ nghiÖm
-
2- Tr¶ lêi c©u hái
C1: N­íc mµu tÝm di chuyÓn thµnh dßng tõ d­íi lªn råi tõ trªn xuèng.
C2: Do líp n­íc bªn d­íi nãng lªn tr­íc, në ra, d < d n­íc l¹nh ë trªn. Do ®ã n­íc nãng ®i lªn phÝa trªn cßn líp n­íc l¹nh ®i xuèng phÝa d­íi.
C3: Nhê nhiÖt kÕ ta thÊy n­íc trong cèc nãng lªn.
- KÕt luËn: Sù ®èi l­u lµ sù truyÒn nhiÖt n¨ng nhê t¹o thµnh c¸c dßng ®èi l­u.
3- VËn dông
C4: T­¬ng tù nh­ C2 ( Khãi h­¬ng gióp quan s¸t hiÖn t­îng ®èi l­u cña kh«ng khÝ râ h¬n)
Sù ®èi l­u x¶y ra ë trong chÊt láng vµ chÊt khÝ.
C5: §Ó phÇn d­íi nãng lªn tr­íc ®i lªn, phÇn ë trªn ch­a ®­îc ®un nãng ®i xuèng t¹o thµnh dßng ®èi l­u.
C6: Kh«ng. V× kh«ng thÓ t¹o thµnh c¸c dßng ®èi l­u.
II- Bøc x¹ nhiÖt
1- ThÝ nhgiÖm
2- Tr¶ lêi c©u hái
C7: Kh«ng khÝ trong b×nh nãng lªn në ra
C8: Kh«ng khÝ trong b×nh l¹nh ®i. TÊm b×a ng¨n kh«ng cho nhiÖt truyÒn tõ ®Ìn ®Õn b×nh. Chøng tá nhiÖt truyÒn theo ®­êng th¼ng.
- KÕt luËn: Sù truyÒn nhiÖt b»ng c¸c tia nhiÖt ®i th¼ng gäi lµ bøc x¹ nhiÖt ( x¶y ra ngay c¶ trong ch©n kh«ng)
VËt cã bÒ mÆt cµng xï x× vµ mµu cµng sÉm th× hÊp thô tia nhiÖt cµng nhiÒu.
III- VËn dông
C9: V× kim lo¹i dÉn nhiÖt tèt, sø dÉn nhiÖt kÐm.
C10: V× kh«ng khÝ gi÷a c¸c líp ¸o máng dÉn nhiÖt kÐm.
C11: Mïa ®«ng. §Ó t¹o ra c¸c líp kh«ng khÝ dÉn nhiÖt kÐm giõa c¸c l«ng chim.
C12: V× kim lo¹i dÉn nhiÖt tèt. Nh÷ng ngµy trêi rÐt, nhiÖt ®é bªn ngoµi thÊp h¬n nhiÖt ®é c¬ thÓ nªn khi sê vµo kim lo¹i, nhiÖt tõ c¬ thÓ truyÒn vµo kim lo¹i vµ ph©n t¸n trong kim lo¹i nhanh nªn ta c¶m thÊy l¹nh. Ngµy trêi nãng, nhiÖt ®é bªn ngoµi cao h¬n nhiÖt ®é c¬ thÓ nª nhiÖt tõ kim lo¹i truyÒn vµo c¬ thÓ nhanh vµ ta cã c¶m gi¸c nãng.
III- VËn dông
C10: T¨ng kh¶ n¨ng hÊp thô tia nhiÖt.
C11: Gi¶m sù hÊp thô tia nhiÖt
C12: H×nh thøc truyÒn nhiÖt chñ yÕu cña chÊt láng lµ dÉn nhiÖt, chÊt láng vµ chÊt khÝ lµ ®èi l­u, cña ch©n kh«ng lµ bøc x¹ nhiÖt.
4. Cñng cè - H­íng dÉn vÒ nhµ:
Cñng cè: 	- Bµi häc h«m nay chóng ta cÇn ghi nhí nh÷ng vÊn ®Ò g×?
	- H­íng dÉn HS t×m hiÓu néi dung phÇn: Cã thÓ em ch­a biÕt (SGK)
 H­íng dÉn vÒ nhµ: - Häc bµi vµ lµm bµi tËp 22.1 ®Õn 23.6 (SBT)
	- §äc tr­íc bµi 24: 
E. Rót kinh nghiÖm sau giê gi¶ng:
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................