Giáo án Lịch sử 7 tiết 57 bài 2: Nghệ An từ thế kỉ X đến thế kỉ XV

TU ẦN 32..
TIẾT 57- BÀI 2: NGHỆ AN TỪ THẾ KỈ X ĐẾN THẾ KỈ XV.
I/ Mục tiêu bài học: 
 1. Kiến thức: Giỳp HS nắm được:
+ Nhõn dõn Nghệ An đó tớch cực lao động sản xuất.
+ Phỏt triển VH- GD.
+ Anh dũng chiến đấu chống ngoại xõm.
 2. Tư tưởng: Giáo dục lòng yêu quê hương Nghệ An , có ý thức kế thừa truyền thống của quê hương, bảo vệ và gìn giữ, trân trọng những tấm gương đã đóng góp công sức, xương máu cho nên độc lập dân tộc.
3. Kĩ năng: 
+ So sánh, kể chuyện, rút ra nhận xét
II/ Thiết bị dạy học: 
+ Tranh ảnh, tài liệu, bản đồ hành chính Nghệ An ( TK X- TK XV) nếu có.
III/ Hoạt động dạy học:
 1. ễn định tổ chức
 2. Kiểm tra bài cũ. + Giới thiệu bài mới: Chúng ta đã được học lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX . Trong giai đoạn này quê hương Nghệ An chúng ta cũng có nhiều đóng góp cho lịch sử dân tộc, để hiểu rõ hơn hôm nay chúng ta tìm hiểu.
GV treo lược đồ hành chớnh việt nam ngày nay, yờu cầu HS quan sỏt và nờu cõu hỏi nhận biết:
? Nghệ An giáp với tỉnh nào? ( gv chỉ bản đồ) Phía bắc giáp Thanh Hóa, Phía nam giáp Hà Tĩnh
? Tên gọi Nghệ An xuất hiện từ khi nào?
Thời Lí Nghệ An gồm 2 lộ: Diễn Châu và Hoan Châu. Năm 1036 nhà Lý đổi Hoan châu thành Nghệ An và tên gọi Nghệ An xuất hiện từ đó 
- Thời Nguyễn, vua Minh Mạng chia Nghệ An thành 2 tỉnh: Nghệ An và Hà Tĩnh ( 1831) cho tới ngày nay.
- GV yờu cầu HS đọc mục 2.sgk.
? Tỡnh hỡnh chớnh trị- xó hội ở Nghệ An từ thế kỉ X- XV cú gỡ nổi bật? 
- Thời Ngụ, Đinh, Tiền Lờ, Nghệ An là vựng đất xa xụi chưa được Nhà nước quan tõm.
- Thời Lý,Trần, Hồ, Lờ sơ, triều đỡnh cử cỏc quan thuộc dũng dừi tụn thất vào trấn trị, xem Nghệ An là " phờn dậu" của Đại Việt.
- Cuối thời Trần và Lờ sơ, một số vựng Nghệ An diễn ra nạn cỏt cứ và cỏc cuộc K/N chống triều đỡnh. Ngoài ra cũn phải thường xuyờn đối phú với sự xõm lấn của Chăm Pa và Vạn Tượng.
? Kinh tế Nghệ An thời kì này cú sự chuyển biến như thế nào? 
- Dưới triều Lý, Trần công việc đi khai hoang các vùng đất mới được đẩy mạnh, cư dân đông dúc xóm làng mọc lên nhiều. Đặc biệt trong thời gian Lý Nhật Quang làm tri châu Nghệ An ( 1041) ông đã lập lị ở xã Bạch Đường và chủ trương khai phá vùng đất đai quy mô lớn ở Nghệ An
? Đời sống VH ở Nghệ An giai đoạn này như thế nào?
? Trong lĩnh vực giỏo dục, Nghệ An như thế nào? Em hãy kể một vài học trò ưu tú trong thời kì này? 
-Nghệ An được mệnh danh là đất hiếu học, thời Trần đã xuất hiện nhiều học trò ưu tú xứ Nghệ ngày càng nhiều qua các kì thi Hội, thi Đình
- Năm 1266, Bạch Liêu người làng Nguyên Xá( Mã Thành- Yên Thành) đỗ trạng nguyên. Ông được xem là vị “ tổ khai hoa”của đất Nghệ, có người trở thành nhà văn hóa nổi tiếng mà tiêu biểu là Hồ Tông Thốc quê ở Quỳ Trạch( nay là Thọ Thành-Yên Thành) tác giả của bộ sử Việt sử cương mục, Việt nam thế chí
? Nghệ An có công lao gì trong cuộc kháng chiến chống Tống, Nguyên- Mông?
- Trong 3 lần kháng chiến chống Nguyên Mông nhiều con em Nghệ An đã trực tiếp đóng góp công sức xương máu cho nến độc lập dân tộc tiêu biểu như Hoàng Tá Thốn ( còn gọi là Sát Hải) là một viên tướng lỗi lạc, quê ở Vạn Phần( Diễn Châu) .Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ 3 ông đã mưu trí dũng cảm lặn ra giữa biển đục thuyền chiến của giặc khiến chúng chết chìm giữa khơi.
Gv gọi hs đọc phần đọc thêm để hiểu hơn đúng gúp của nhõn dõn Nghệ An trong khỏng chiến chống ngoại xõm. 
?Lờ Lợi dựng cờ khởi nghĩa khi nào?
Thảo luận nhúm(chia nhúm)
?Vỡ sao nghĩa quõn Lam Sơn tiến quõn vào Nghệ An?Ai là người đề ra kế hoạch đú?Kết quả như thế nào?
?Tại sao Lờ Lợi chọn Thiờn Nhẫn để xõy dựng thành Lục Niờn?Em cú nhận xột gỡ về quyết định đú?
?Trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn,nhõn dõn Nghệ An cú đúng gúp gỡ?
* Thảo luận: Tỡm hiểu về vai trũ của Lý Nhật Quang và Nguyễn Chớch đối với Nghệ An.
? Lý Nhật Quang đã có công lao gì đối với Nghệ An? 
1.Tờn gọi và địa giới hành chớnh.
- Thời Lý Nghệ An gồm 2 lộ: Diễn Châu và Hoan Châu
- 1036 Nhà Lý đổi Hoan Châu thành Nghệ An, Nghệ An xuất hiện từ đó.
2. Tỡnh hỡnh chớnh trị - xó hội.
- Thời Lý- Trần : Nghệ An trở thành " phờn dậu", chớnh trị- xó hội ổn định.
- Cuối triều Trần và Lờ Sơ: chớnh trị- xó hội Nghệ An khụng ổn định.
3. Kinh tế 
- Thời Lý- Trần, Lờ sơ: đẩy mạnh khai phỏ vựng đất mới -> dõn cư đụng đỳc, làng mạc trự phỳ.
- Chăn nuụi và trồng trọt phỏt triển : trồng lỳa, trồng dõu nuụi tằm, trồng cau, hồ tiờu,nghề cỏ, làm muối.
- Cụng thương nghiệp hỡnh thành và phỏt triển: khai quặng, đỳc đồng, rốn sắt, hoạt động buụn bỏn trao đổi tấp nập( cảng Cửa hội, Hội thống..)
4. Văn hóa- giáo dục: 
* Văn húa.
- Phật giỏo ảnh hưởng sớm trong đời sống sinh hoạt.
- Xuất hiện nhiều nhà văn, nhà sử học ( Hồ Tụng Thốc).
- Một số cụng trỡnh kiến trỳc tiờu biểu: Đền Qủa sơn(Đụ Lương), đền Cờn( Quỳnh Lưu).
* Giỏo dục.
- Từ thời Trần, Lờ, giỏo dục ở Nghệ An bắt đầu phỏt triển.
+ Tổ chức nhiều khoa thi.
+ Xõy dựng trường thi Hương.
+ Xuất hiện nhiều học trò ưu tú qua các kì thi Hội, thi Đình( Hồ Tụng Thốc, Bạch Liờu)
5. Khỏng chiến chống ngoại xõm
+ Là hậu phương cung cấp sức người sức của cho các cuộc kháng chiến.
+ Là tiền tuyến trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai.
+ Là căn cứ địa k/c chống quõn Minh cho nghĩa quõn Lờ Lợi. 
*,Nghệ An với khởi nghĩa Lam Sơn
-10/1424,nghĩa quõn Lam Sơn tiến quõn vào Nghệ An"làm nờn trận Bồ Đằng,Trà Lõn,Bồ Ải,Khả Lưu.
-Lờ Lợi chọn Thiờn Nhẫn để xõy dựng thành Lục Niờn"1425,giải phúng cả vựng Diễn Chõu,Thanh Húa và phần lớn NA.
-1426,từ NA nghĩa quõn tiến ra Bắc,giành thắng lợi hoàn toàn.
-Nhõn dõn NA ra sức chiến đấu,lập được nhiều kỡ tớch,tiờu biểu là Nguyễn Xớ.
IV/ Củng cố bài: ? Em hãy kể tên một số nhân vật lịch sử ở Nghệ An có công lớn trong cuộc kháng chiến chống ngoại xâm từ thế kỉ X- TK XV.
TU ẦN 33.
TIẾT 58-BÀI 3:
NGHỆ AN TỪ THẾ KỶ XVI ĐẾN THẾ KỶ XVIII
A.Mục tiờu bài học:
 1.Kiến thức: Giỳp học sinh nắm được:
-Lịch sử Nghệ An từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XIII,qua đú tỡm hiểu về mảnh đất Nghệ An với khởi nghĩa Lam Sơn và dưới thời Lờ Sơ;Nghệ An trong cuộc chiến tranh Trịnh-Mạc,Trịnh-Nguyễn;Nghệ An với phong trào Tõy Sơn.
 2.Tư tưởng:
	 - Giỏo dục học sinh lũng tự hào về lịch sử quờ hương, từ đú cỏc em cú ý thức gắn bú với quờ hương và xõy dựng quờ hương giàu đẹp.
 3.Kỹ năng:
	 - Rốn kỹ năng sưu tầm tư liệu lịch sử, phõn tớch, đỏnh giỏ,tư duy logic.
B.Phương tiện dạy học:
 +Sỏch lịch sử địa phương Nghệ An,tư liệu.
 +Kờnh hỡnh,tranh ảnh liờn quan.
C.Tiến trỡnh dạy học:
 1.Ổn định lớp: 
 2.Bài cũ:? Vỡ sao Lờ Lợi quyết định mang quõn vào Nghệ An?
 3.Bài mới:
Hoạt động dạy và học
Nội dung ghi bảng
Hoạt động 1.
HS Đọc mục 1.SGK.
? Nờu nột chớnh về tỡnh hỡnh kinh tế, chớnh trị, xó hội ở Nghệ An từ thế kỉ XVI - XVIII.?
- Chiến tranh pk kộo dài liờn miờn, đất nước bị chia cắt, kinh tế địa phương sa sỳt, ruộng đất bỏ hoang, nụng dõn lưu tỏn, một số nghề thủ cụng vẫn được duy trỡ nhưng giảm sỳt so với trước.
- Chiến tranh pk kộo dài, Nghệ An trở thành chiến trường ỏc liệt, tỡnh hỡnh chớnh trị bất ổn kộo dài, đời sống nhõn dõn gặp nhiều khú khăn.
+ GV yờu cầu HS đọc đoạn chữ nhỏ SGK " Thời Lờ- Mạc..nặng nề nhất".
Thảo luận nhúm:
?Trong chiến tranh Trịnh-Mạc,Trịnh-Nguyễn nhõn dõn NA đó chịu những hậu quả như thế nào?
?Thỏi độ của nhõn dõn NA trước hoàn cảnh đú?Nờu 1 số dẫn chứng minh họa?
- GV yờu cầu HS đọc mục 2.
? Tỡnh hỡnh văn húa ở Nghệ An giai đoạn này đạt được những thành tựu tiờu biểu gỡ?
? Em hiểu gỡ về một số nhõn vật tiờu biểu ở Nghệ An ta thời bấy giờ?
( HS đọc và tỡm ,hiểu đoạn chữ nhỏ SGK.).
- GV hướng dẫn HS đọc thờm phần Phượng Hoàng Trung Đụ trang18.
? Về giỏo dục, Nghệ An đạt được những thành tựu gỡ trong cỏc thế kỉ XVI- XVIII?
? Việc vua Quang Trung lập Viện sựng chớnh nhằm mục đớch gỡ? Do ai quản lý?
?Hóy nờu đúng gúp của nhõn dõn Nghệ An trong chiến dịch đại phỏ quõn Thanh?
?Vỡ sao vua QT chọn Phượng Hoàng Trung Đụ làm đất đúng đụ?
HS Trao đổi,thảo luận nhúm.
GV Bổ sung,nhận xột,giới thiệu nhõn vật ,địa danh,phõn tớch,kết luận.
1/ Tỡnh hỡnh kinh tế, chớnh trị, xó hội.
* Kinh tế: sa sỳt, ruộng đồng bỏ hoang.
* Chớnh trị, xó hội: là nơi diễn ra cỏc cuộc giao tranh pk, chớnh trị bất ổn.
-> Đời sống nhõn dõn cực khổ, phiờu tỏn.
2. Tỡnh hỡnh văn húa- giỏo dục.
* Văn húa.
- Cỏc lĩnh vực: văn học, sử học, y học.
- Tiờu biểu: Hồ Sĩ Dương, Phạm Nguyễn Du, Hoành Nguyờn Cỏt
- Nghệ thuật kiến trỳc dõn gian: đỡnh, chựa, đền, quỏn..( tiờu biểu cú thành Phượng Hoàng Trung Đụ).
* Giaú dục.
- Triều Lờ Trung Hưng( 1546-1592), khoa củ ở Nghệ An nở rộ ( tiờu biểu cú 2 cha con Ngụ Trớ Tri và Ngụ Trớ Hũa)
- Triều Tõy Sơn:
 + Mở khoa thi Hương ở Nghệ An.
 + Lập viện sựng chớnh( 1791).
- Xuất hiện nhiều dũng họ nổi tiếng học giỏi: Họ Ngụ, họ Hồ..
3. Nghệ An trong khỏng chiến chống quõn Thanh xõm lược.
-Ba lần tiến quõn ra Bắc,Nguyễn Huệ đều dừng chõn ở NA, nhõn dõn NA hăng hỏi ủng hộ về người và của.
-Sau khi đỏnh bại quõn Thanh,vua QT cú ý định dời đụ về NA"nhưng ko thành.
4.Củng cố và dặn dũ:
-Tỡm hiểu về Thành Phượng Hoàng Trung Đụ ( nỳi Quyết- TP Vinh).
-Tỡm hiểu,sưu tầm những tư liệu về di tớch lịch sử-văn húa ở NA cú liờn quan đến thời kỡ này?
-Làm BT Sỏch lịch sử địa phương;Chuẩn bị tiết sau làm bài tập lịch sử chương V.
TRƯỜNG THCS HƯNG THÁI NGHĨA.
TỔ : KHXH.
GIÁO VIấN: TRèNH THỊ CHUNG.
Tuần 34: Ngày soạn: 08/04/2015.
 Ngày dạy: 18/04/2015
KIỂM TRA 1 TIẾT LỊCH SỬ 7.
I.MỤC TIấU ĐỀ KIỂM TRA.
 1. VỀ KIẾN THỨC.
 - Học sinh cần nắm được những nột chớnh về cuộc khởi nghĩa Lam sơn.
 - Học sinh nắm được 1 số kiến thức về lịch sử địa phương Nghệ An từ thế kỷ XVI-XVII đặc biệt thời vua Quang Trung - Nguyễn Huệ.
 - Hiểu được những chớnh sỏch về quốc phũng và ngoại giao của Quang Trung.
 2. VỀ TƯ TƯỞNG.
 - Giỏo dục cỏc em tỡnh yờu thiờn nhiờn đất nước, lũng tự hào dõn tộc, biết ơn cụng lao của cha ụng.
- Hỡnh thành ý thức về việc tỡm hiểu lịch sử địa phương Nghệ An.
 3. VỀ KĨ NĂNG.
 - Hỡnh thành cho học sinh kĩ năng phõn tớch nhận định, đỏnh giỏ nhõn vật lịch sử, sự kiờn lịch sử.
 II. HèNH THỨC KIỂMTRA: Tự luận
 III. THIẾT LẬP MA TRẬN.
BẢNG MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT
Chủ đề.
Nhận biết
Thụng hiểu
Vận dụng
Tổng
1. Khởi nghĩa Lam Sơn
(Cõu 1)
 Nờu những đặc điểm chớnh của cuộc khởi nghĩa 
Tại sao cuộc khởi nghĩa này lại nhanh chúng thắng lợi
Số cõu
Số điểm
Tỉ lệ %
ẵ
2 điểm
50%x4=20%
ẵ
2 điểm
50%x4=20%
1
4 điểm
40%
2. Quang Trung xõy dựng đất nước
(Cõu 2)
Trỡnh bày đươc chớnh sỏch quốc phũng và ngoại giao
Nhận xột về những chớnh sỏch này
Số cõu 
Số điểm
Tỉ lệ
ẵ
1,5
50%x3=15%
ẵ
1.5
50%x3=15%
1
3 điểm
30%
3. Nghệ An từ thế kỷ XVI-XVIII.
( Cõu 3)
Hiểu biết đụi điều về Thành Phượng Hoàng Trung Đụ.
Vỡ sao vua Quang Trung quyết định chọn Nghệ An để xõy dựng kinh đụ mới.
Số cõu
Số điểm
Tỉ lệ
ẵ
1,5
50%x3=15%
ẵ
1,5
50%x3=15%
1
3 điểm
30%
Tổng số cõu
Tổng số điểm
Tỉ lệ
1/2+1/2+1/2=
5 điểm
50%
ẵ+1/2
3,5 điểm
35%
ẵ
1,5 điểm
15%
3
10 điểm
100%
IV. ĐỀ KIỂM TRA
Cõu 1. ( 4 điểm )
 Hóy nờu những đặc điểm chớnh của khởi nghĩa Lam Sơn? Tại sao cuộc khởi nghĩa này lại nhanh chúng giành thắng lợi?
Cõu 2. ( 3 điểm )
 Hóy trỡnh bày những chớnh sỏch về quốc phũng và ngoại giao của Quang Trung? Em cú nhận xột gỡ về những chớnh sỏch này?
Cõu 3. ( 3 điểm ).
 Tại sao vua Quang Trung quyết định chọn Nghệ An để xõy dựng kinh đụ mới? Đụi điều hiểu biết của em về Thành Phượng Hoàng Trung Đụ?
V. H ƯỚNG DẪN CHẤM VAÀ BIỂU ĐI ỂM
 Cõu 1. (4 điểm )
* Những đặc điểm:(2 điểm)
- Cuộc khởi nghĩa diển ra khi đất nước ta đang bị ỏch cai trị của nhà Minh..0,25 đ
- Cuộc khởi nghĩa kộo dài gian khổ0,25 đ
- Quy tụ được nhiều người tài tướng giỏi0,25 đ
- Nhận được sự ủng hộ của nhõn dõn, mang tớnh chất giải phúng dõn tộc0,25 đ
- Là cuộc khỡi nghĩa quy mụ ban đầu từ một dịa phương0,25 đ
- Cú đại bản doanh, căn cứ địa0,25 đ
- Suốt từ đầu đến cuối tư tưởng nhõn nghĩa được đề cao 0,25 đ
- Biết lợi dụng địa hỡnh đồi nỳi0,25 đ
* Lý giải nguyờn nhõn thắng lợi:( 2 điểm )
- Nhõn dõn ta cú lũng yờu nước nồng nàn, ý chớ bất khuất, quyết tõm giành lại độc lập tự do cho đất nước. 0,5 đ
- Tất cả cỏc tầng lớp nhõn dõn khụng phõn biệt già trẻ, nam nữ,cỏc thành phần dõn tộc, đoàn kết đỏnh giặc0,5 đ
- Nhờ đường lối chiến lược, chiến thuật đỳng đắn, sỏng tạo của bộ tham mưu, đứng đầu là Lờ Lợi, Nguyễn Trói0,5 đ
- Lực lượng ngĩa quõn chiến đấu dũng cảm0,5 đ
Cõu 2. ( 3 điểm )
* Chớnh sỏch quốc phũng và ngoai giao:( 1,5 điểm)
- Sau chiến thắng Đống Đa, nền an ninh và toàn vẹn lónh thổ vẫn bị đe dọa: phớa Bắc, Lờ Duy Chỉ vẫn lộn lỳt hoạt động ở biờn giới; phớa Nam, Nguyễn Ánh cầu viện Phỏp và chiếm lại Gia Định.
-Tiếp tục thi hành chế độ quõn dịch. Tổ chức quõn đội bao gồm: bộ binh, thủy binh, tượng binh và kị binh ; cú chiến thuyền lớn chở được voi chiến
- Chớnh sỏch ngoại giao đối với nhà Thanh: mềm dẻo nhưng kiờn quyết bảo vệ từng tấc đất của Tổ quốc. Đối với Nguyễn Ánh, quyết định mở cuộc tấn cụng lớn để tiờu diệt, kế hoạch đang tiến hành thỡ Quang Trung đột ngột từ trần ( 16 – 9 - 1792 ).Quang Toản lờn kế nghiệp, nhưng từ đú nội bộ triều đỡnh phỳ Xuõn suy yếu dần.
* Nhận xột:( 1,5 điểm)
- Những chớnh sỏch trờn của Quang Trung là hũan toàn đỳng đắn, hợp với điều kiện lịch sử nước ta lỳc bấy giờ.
- Chớnh sỏch ngoại giao khụn khộo của ễng đó được người đời nể phục
Cõu 3: ( 3 điểm).
*Vua Quang Trung quyết định chọn Nghệ An để xõy dựng kinh đụ mới vỡ:
- Kinh đụ Phỳ Xuõn ở xa Bắc Hà, đi lại khú khăn, cỏch trở.(0,5 điểm).
- Ngh ệ An nằm ở vị trớ cõn đối giữa đất nước, đường sỏ từ Nam ra, từ Bắc vào đều bằng nhau.( 0,5 điểm)
- Quờ gốc 3anh em nh à Tõy Sơn Nguyễn Huệ ở Nghệ An.(0,5 điểm)
* Đụi nột hiểu biết về Thành Phượng Hoàng Trung Đụ.( cõu hỏi mở nờn khi chấm bài GV khuyến khớch tựy theo hiểu biết của mỗi em).( 1,5 điểm).