Giáo án Địa lí 6 - Tiết 10, Bài 8: Hệ quả sự chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất - Năm học 2015-2016

TuÇn 10
TiÕt 10
 Ngµy so¹n: 20/10/2015
 Ngµy d¹y: 21/10/2015
Bµi 8: hÖ qu¶ sù chuyÓn ®éng tù quay 
quanh trôc cña tr¸i ®Êt
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
- Tr×nh bµy vµ gi¶i thÝch ®­îc c¸c hÖ qu¶ sù chuyÓn ®éng tù quay quanh trôc cña Tr¸i §Êt.
+ HiÖn t­îng ngµy vµ ®ªm
+ Sù lÖch h­íng cña c¸c vËt chuyÓn ®éng
2. KÜ n¨ng
- BiÕt sö dông Qu¶ ®Þa cÇu ®Ó m« t¶ hiÖn t­îng ngµy vµ ®ªm
- Dựa vào hình vẽ mô tả sự lệch hướng của các vật chuyển động
3. Th¸i ®é
- Gióp c¸c em hiÓu biÕt thªm vÒ thùc tÕ cuéc sèng, gi¶i thÝch ®­îc c¸c hÖ qu¶ tõ sù vËn ®éng tù quay quanh trôc cña Tr¸i §Êt
II. chuÈn bÞ
1. Gi¸o viªn: 
- Qu¶ ®Þa cÇu.
- Tranh vÏ vÒ hiÖn t­îng ngµy vµ ®ªm trªn Tr¸i §Êt, sù lÖch h­íng cña c¸c vËt chuyÓn ®éng
2. Häc sinh: s¸ch gi¸o khoa và sách bài tập.
III. TiÕn tr×nh gi¶ng d¹y
1. ¤n ®Þnh líp: (1p)
2. KiÓm tra bµi cò: (3-4p)
	HS 1: Tr×nh bµy sù vËn ®éng tù quay quanh trôc cña Tr¸i §Êt?
	HS 2: T×nh bµy sù chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cña Tr¸i §Êt?
3. Bµi míi: 
 a. Giíi thiÖu bµi míi (1p). 
Tại sao mỗi sáng sớm khi ta thức dậy, ta được hướng ánh sáng chan hòa từ Mặt trời và cho đến chiều tối, khi ông Mặt trời đã đi ngủ, ta lại thấy màn đêm buông xuống. Tại sao các vật thể chuyển động trên bề mặt Trái Đất lại có sự lệch hướng? 
Tất cả những hiện tượng tự nhiên trên do đâu mà có? Nó được biểu hiện như thế nào? Bài học hôm nay sẽ làm sang tỏ
b. Néi dung
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ Häc sinh
Néi dung
Hoạt động 1: Cá nhân/ cặp nhóm
GV: Trái Đất có dạng hình gì?
HS: Hình khối cầu, 
GV: Cho HS quan sát quả địa cầu là mô hình thu nhỏ của Trái Đất
? Trục của Trái Đất có vuông góc với mặt phẳng quĩ đạo chuyển động không?
HS: Không, trục của Trái Đất nghiêng so với mặt phẳng quĩ đạo 66033’
? Vậy nếu cô dùng bóng đèn chiếu vào quả địa cầu hoặc GV cho quả cầu ra ngoài phía có ánh sáng Mặt Trời, cho biết trong cùng một lúc ánh sáng Mặt Trời có thể chiếu sang toàn bộ bề mặt Trái Đất được không?
HS: Không
? Nhận xét diện tích được chiếu sáng? gọi là gì?
HS: Một nửa, gọi là ban ngày
? Nhận xét diện tích không được chiếu sáng? gọi là gì?
HS: Ban đêm
GV: Vì Trái Đất hình cầu, nên Mặt Trời chỉ chiếu sáng được một nửa cầu, nửa được chiếu sáng là ngày, nửa không được chiếu sáng là đêm. Gọi là hiện tượng ngày, đêm trên Trái Đất 
? Tại sao khắp mọi nơi trên bề mặt Trái Đất đều lần lượt có ngày và đêm.
GV: Chính nhờ có sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất nên khắp mọi nơi trên bề mặt Trái Đất đều lần lượt có ngày và đêm
? Thời gian ngày là bao nhiêu giờ? Đêm là bao nhiêu giờ? 
HS: Ngày là 12 giờ, đêm là 12 giờ
? Giả sử nếu Trái Đất không tự quay quanh trục thì hiện tượng ngày và đêm trên Trái Đất sẽ ra sao?
HS: Ở khắp mọi nơi trên Trái Đất ngày hoặc đêm sẽ kéo dài liên tục 
? Nêu ý nghĩa sự vận động tự quay quanh trục?
 Thời gian 24 giờ cho 1 ngày đêm của Trái Đất đã hình thành nên một nhịp điệu thích hợp vì thế ngày không quá nóng, đêm không quá lạnh => Sự sống phát sinh, tồn tại và phát triển mạnh mẽ ở bề mặt Trái Đất tạo nên tính nhịp điệu cho cả giới hữu cơ và vô cơ
? Tại sao hằng ngày khi quan sát bầu trời ta thấy Mặt Trời, Mặt Trăng và các ngôi sao chuyển động từ Đông sang Tây ?
? Nếu Trái Đất vẫn chuyển động tịnh tiến xung quanh Mặt Trời nhưng không chuyển động quanh trục thì sẽ có hiện tượng gì xảy ra trên Trái Đất?
GV giảng giải:
 Trái đất vẫn có ngày và đêm, nhưng một năm chỉ có một ngày và một đêm. Ngày sẽ dài 6 tháng và đêm cũng dài 6 tháng đối với tất cả mọi nơi trên Trái Đất.
Ban ngày mặt đất sẽ tích một lượng nhiệt rất lớn và nóng lên dữ dội. 
Ban đêm mặt đất lại tỏa ra một lượng nhiệt rất lớn, làm cho nhiệt độ hạ xuống hết sự thấp. 
=> Trong điều kiện nhiệt độ chênh lệch như vậy, sự sống trên bề mặt Trái Đất như hiện nay không thể tồn tại được.
  Ngoài ra còn có sự chênh lệch rất lớn về khí áp giữa hai nửa cầu ngày và đêm, dẫn tới việc hình thành những luồng gió mạnh không sao tưởng tượng nổi trên bề mặt Trái Đất.
? Do vận động tự quay quanh trục của Trái Đất nên các vật thể chuyển động trên Trái Đất đều có hiện tượng gì?
HS: Đều bị lệch hướng
GV hướng dẫn HS quan sát hình 22:
- Mũi tên có gạch chấm là hướng mà các vật phải chuyển động, 
- Nhưng do Trái Đất có sự vận động tự quay quanh trục, nên các vật chuyển động đã bị lệch theo hướng của mũi tên không bị đứt đoạn. 
? Ở nửa cầu Bắc, vật chuyển động lệch về bên nào?
HS: Lệch về tay phải 
? Ở nửa cầu Nam vật chuyển động lệch về bên nào??
HS: Hướng lệch về tay trái 
? Khi nhìn theo hướng chuyển động, vật chuyển động lệch hướng nào ở 2 nửa cầu?
GV khẳng định quy luật: Nếu nhìn xuôi theo hướng chuyển động, thì các vật chuyển động ở nửa cầu Bắc sẽ lệch sang tay phải (định luật Buy Balo), còn ở nửa cầu Nam thì lệch sang tay trái
? Vậy tại sao lại có sự lệch hướng của các vật chuyển động như vậy?
HS: Do Trái Đất quay quanh trục, vì thế mà các vật chuyển động trên Trái Đất đều tác động của lực Coriolis.
GV khẳng định: Sự lệch hướng này thể hiện rõ nhất ở các vật chuyển động theo hướng kinh tuyến
? Vậy các vật chuyển động theo hướng vĩ tuyến thì thế nào? 
HS: Đối với các vật chuyển động dọc theo đường vĩ tuyến (ở Bắc cũng như Nam Bán Cầu) thì lực Coriolis không làm lệch hướng chuyển động mà chỉ làm cho vật nặng hơn lên (khi chuyển động về phương Tây), hoặc nhẹ bớt đi (khi chuyển động về phương Đông). Còn đối với các vật rơi tự do thì chúng đều có điểm rơi lệch về phía Đông so với điểm rọi thẳng đứng của nó (bỏ qua ảnh hưởng của gió).
GV: Sự lệch hướng này khó cảm nhận được, do chuyển động quay của Trái Đất rất chậm. Nó chỉ xuất hiện trong các quá trình kéo dài, hoặc tác động vào những vật chuyển động nhanh, hay các vật "tự do”
GV: Sự lệch hướng này không những ảnh hưởng tới chuyển động của hướng gió, dòng biển, dòng chảy của sông mà còn ảnh hưởng đến các vật thể rắn như đường đi của đạn, pháo ...
VD: Ở Bắc bán cầu, gió thổi có xu hướng vòng phải, còn ở Nam Bán cầu thì vòng trái.
 Ở Bắc bán cầu các dòng sông có bờ phải bị xói mòn nhiều hơn, còn Nam bán cầu thì bờ trái
 Ở Bắc bán cầu các xoáy nước và xoáy của gió cuồng phong, lốc xoáy hầu như đều xoay theo chiều kim đồng hồ, còn Nam bán cầu thì ngược lại
? Nếu một chiếc trực thăng khi lên cao cứ đứng yên tại chỗ, khi hạ xuống mặt đất có đến được một nơi khác nhờ vận động tự quay quanh trục của Trái Đất không?
 Trả lời: Trái Đất là một khối vật chất rất lớn, do đó nó cũng có lực hấp dẫn (sức hút đối với các vật thể khác hướng vào tâm Trái Đất) rất lớn. Lực này làm cho tất cả các vật thể ở trên mặt đất và ở xung quanh Trái Đất, kể cả lớp khí quyển, đều chuyển động theo vận động tự quay quanh trục của nó từ Tây sang Đông.
   Vì vậy, chiếc trực thăng dù bay lên cao, cách xa bề mặt Trái Đất, nhưng vẫn nằm trong lớp khí quyển thì nó vẫn di chuyển theo vận động tự quay quanh trục của Trái Đất. Khi hạ xuống mặt đất, nó vẫn trở về đúng vị trí lúc xuất phát, mà không đáp xuống được một nơi nào khác.
1. Hệ quả của việc vận động tự quay quanh trục của Trái Đất (18-20p)
a. Hiện tượng ngày và đêm:
- Khắp mọi nơi trên Trái Đất đều lần lượt có ngày và đêm.
b. Sự lệch hướng do vận động tự quay của Trái Đất
- Các vật thể chuyển động trên bề mặt Trái Đất đều bị lệch hướng.
- Ở nửa cầu Bắc vật chuyển động lệch về bên phải, ở nửa cầu Nam vật chuyển động lệch về bên trái.