Giáo án Bồi dưỡng học sinh giỏi Ngữ văn lớp 9

i lóc mét râ nÐt h¬n, vµ c¸i ngì ngµng "h×nh nh­" cña nhµ th¬ ®· tan biÕn nh­êng chç cho nh÷ng rung c¶m m·nh liÖt tr­íc mïa thu. Thu ®Õn n¬i dßng s«ng, trªn nh÷ng c¸nh chim, vµ c¶ nh÷ng ®¸m m©y:
 S«ng ®­îc lóc dÒnh dµng
 Chim b¾t ®Çu véi v·
 Cã ®¸m m©y mïa h¹
 V¾t nöa m×nh sang thu
 Kh«ng gian më réng nhiÒu tÇng bËc, ®Ëm nÐt. Nh÷ng biÕn chuyÓn cña ®Êt trêi lóc sang thu nhÑ nhµng, cµng lóc cµng râ rÖt. Nh÷ng g× v« h×nh nh­ lµ h­¬ng, giã chuyÓn sang nh÷ng nÐt h÷u h×nh cô thÓ. Dßng s«ng tr«i mét c¸ch thanh th¶n ªm dÞu, nh÷ng c¸nh chim b¾t ®Çu véi v· lóc hoµng h«n v× cã lÏ chóng c¶m nhËn h¬i thu se l¹nh. H×nh ¶nh dßng s«ng, c¸nh chim ®­îc nh©n ho¸ vµ t¹o thµnh cÆp ®èi gîi ra nÐt chuyÓn m×nh cña mïa thu. Nhµ th¬ thËt tinh tÕ khi c¶m nhËn thu vÒ trªn nh÷ng c¸nh chim b¾t ®Çu véi v·. Huy CËn ®· tõng rÊt tinh tÕ khi c¶m nhËn ®­îc sù ph©n v©n trªn nh÷ng c¸nh cß "Con cß trªn ruéng c¸nh ph©n v©n" ("Trµng giang") vµ ë ®©y, trong bµi th¬ nµy, H÷u ThØnh còng cã nh÷ng vÇn th¬ ®Æc s¾c gîi c¶m nh­ thÕ "Chim b¾t ®Çu véi v·". Chim "b¾t ®Çu" véi v· chø kh«ng ph¶i lµ "®·" véi v·. Thu vÒ c¶ ®Êt trêi mªnh mang. H×nh ¶nh bÇu trêi thu, ®¸m m©y mïa thu ®­îc nhµ th¬ miªu t¶ ®Çy s¸ng t¹o, ®éc ®¸o b»ng nh÷ng liªn t­ëng thó vÞ " Cã ®¸m m©y mïa h¹/ V¾t nöa m×nh sang thu". NguyÔn KhuyÕn tõng ®­îc mÖnh danh lµ nhµ th¬ cña mïa thu ®· cã nh÷ng vÇn th¬ miªu t¶ bÇu trêi thu tuyÖt bót:
 Trêi thu xanh ng¾t mÊy tÇng cao
 ("Thu vÞnh")
 Da trêi ai nhuém mµ xanh ng¾t?
 ("Thu Èm")
 TÇng m©y l¬ löng trêi xanh ng¾t
 ("Thu ®iÕu")
H÷u ThØnh còng tiÕp nèi nh÷ng nÐt thu ®Æc tr­ng trong th¬ ca truyÒn thèng nh­ng ®· t¹o ®­îc h×nh s¾c riªng rÊt Ên t­îng. Mïa thu ®· vÒ v× thÕ mµ ®¸m m©y mïa h¹ míi th¶nh th¬i, duyªn d¸ng "V¾t nöa m×nh sang thu". §¸m m©y cßn v­¬ng l¹i vµi lµn n¾ng Êm cña mïa h¹ nã gièng nh­ mét d¶i lôa hay tÊm kh¨n voan cña thiÕu n÷ trªn bÇu trêi vËy. H×nh ¶nh m©y lµ thùc, ranh giíi gi÷a hai mïa lµ h­ ¶o khã nhËn biÕt, vËy mµ nhµ th¬ ®· b¾c ®­îc chiÕc cÇu nèi gi÷a hai mïa b»ng h×nh ¶nh cô thÓ. C¸i tµi cña H÷u ThØnh lµ dïng kh«ng gian ®Ó vÏ thêi gian. Ranh giíi gi÷a hai mïa vèn mong manh, m¬ hå bçng trë nªn thËt cô thÓ. §¸m m©y, bÇu trêi ®· nhuém nöa s¾c thu. PhÐp nh©n ho¸ lµm cho sù vËt ®­îc miªu t¶ thÊm ®Ém c¶m xóc cña con ng­êi cµng thªm sinh ®éng, gîi c¶m. Sù tinh tÕ cña nhµ th¬ kh«ng chØ ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng h×nh ¶nh ®­îc miªu t¶ mµ cßn thÓ hiÖn trong nh÷ng tõ ng÷ diÔn t¶ c¶m gi¸c: bçng, ph¶ vµo, chïng ch×nh, dÒnh dµng, h×nh nh­, v¾t nöa m×nh Hai khæ th¬ ng¾n, Ýt lêi nh­ng cã nhiÒu h×nh ¶nh ®Æc s¾c ®¸nh thøc c¸c gi¸c quan nh¹y c¶m ë ng­êi ®äc lµm cho ng­êi ®äc nh­ c¶m thÊy m×nh ®ang ®­îc ®¾m m×nh trong thêi kh¾c giao mïa cña quª h­¬ng vËy.
 Khæ th¬ cuèi khÐp l¹i bøc tranh chuyÓn mïa trong c¶m xóc b©ng khu©ng xao xuyÕn, nh÷ng suy ngÉm tr¶i nghiÖm mang tÝnh triÕt lÝ cña nhµ th¬:
 VÉn cßn bao nhiªu n¾ng
 §· v¬i dÇn c¬n m­a
 SÊm còng bít bÊt ngê
 Trªn hµng c©y ®øng tuæi.
 Thu vÒ trong n¾ng, trong m­a, trong sÊm, trªn mÆt ®Êt, trªn bÇu trêi vµ gi÷a mu«n ngµn c©y l¸. N¾ng cuèi h¹ vÉn cßn nång, cßn s¸ng nh­ng ®· nh¹t dÇn. Nh÷ng ngµy giao mïa nµy ®· Ýt ®i nh÷ng c¬n m­a µo ¹t, vµ lóc nµy còng bít ®i nh÷ng tiÕng sÊm bÊt ngê cïng víi nh÷ng c¬n m­a rµo mµ mïa h¹ th­êng cã. H×nh ¶nh th¬ võa hiÖn thùc võa kÝ th¸c nh÷ng suy ngÉm tõ nh÷ng tr¶i nghiÖm cña cuéc ®êi. Khæ th¬ cuèi ®· ®em ®Õn cho bµi th¬ vÎ ®Ñp míi lµm trän vÑn thªm ý nghÜa sang thu cña sù vËt vµ sang thu cña hån ng­êi. NÕu nh­ hai khæ th¬ ®Çu ®­îc xem lµ hai nh¸nh th¬ cña c©y th¬ to¶ s¾c khoe h­¬ng th× khæ th¬ cuèi ®­îc xem nh­ gèc cña c©y th¬ Êy. H×nh ¶nh "SÊm còng bít bÊt ngê/ Trªn hµng c©y ®øng tuæi" ®­îc hiÓu theo hai tÇng ý nghÜa. Lóc sang thu bít ®i nh÷ng tiÕng sÊm bÊt ngê , hµng c©y kh«ng cßn giËt m×nh bëi tiÕng sÊm n÷a. H×nh ¶nh "sÊm" vµ "hµng c©y ®øng tuæi" cßn ®­îc hiÓu theo ý nghÜa Èn dô s©u s¾c. "SÊm" lµ nh÷ng vang ®éng bÊt th­êng cña ngo¹i c¶nh t¸c ®éng ®Õn con ng­êi. "Hµng c©y ®øng tuæi" chØ nh÷ng con ng­êi tõng tr¶i. Lêi th¬ th©m trÇm triÕt lÝ, mïa thu kh«ng ®­îc quan s¸t tõ gÇn ®Õn xa, tõ thÊp lªn cao mµ mïa thu ®ang tõ tõ ®i vµo trong t©m t­ëng l¾ng l¹i trong suy t­ cña con ng­êi. Khi con ng­êi ®· tõng tr¶i th× còng v÷ng vµng h¬n tr­íc nh÷ng t¸c ®éng bÊt th­êng cña ngo¹i c¶nh, cña cuéc ®êi. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ h×nh ¶nh hµng c©y ®øng tuæi ®øng ë vÞ trÝ kÕt thóc bµi th¬. Ph¶i ch¨ng h×nh ¶nh th¬ nµy lµ c¸i chèt ®Ó më sang mét thÕ giíi kh¸c, ®ã lµ thÕ giíi sang thu cña hån ng­êi. 
 "Sang thu" - tiªu ®Ò cña bµi th¬ ®· gîi ra kho¶nh kh¾c chuyÓn mïa ë miÒn B¾c ViÖt Nam. Bµi th¬ dùng l¹i bøc tranh thu cña quª h­¬ng . Bøc tranh thu nång ®­îm h¬i thë cña h­¬ng ®ång giã néi ®­îc vÏ b»ng ng«n tõ, h×nh ¶nh th¬ gi¶n dÞ, quen thuéc nh­ng giµu chÊt t¹o h×nh vµ biÓu c¶m. Bµi th¬ to¸t lªn c¸i trong trÎo cña bøc tranh thiªn nhiªn t­¬i t¾n sèng ®éng lóc giao mïa, còng to¸t lªn nÐt trÎ trung dµo d¹t cña t©m hån thiÕt tha yªu thiªn nhiªn, yªu cuéc sèng, vµ c¶ niÒm tin vµo chÝnh m×nh cña mét t©m hån ®· dï ®· b­íc sang thu nh­ng vÉn nång nµn h¹ n¾ng. 
 §Êt trêi lu«n vËn hµnh theo quy luËt cña nã. Tr­íc nh÷ng biÕn chuyÓn cña ®Êt trêi con ng­êi h¼n khã tr¸nh khái nh÷ng l­u luyÕn b©ng khu©ng. C¶nh thu ®Ñp ®Õn nao lßng dÔ kh¬i dËy c¶m xóc trong lßng ng­êi nÕu kh«ng ph¶i nh­ vËy th× sao l¹i cã nhiÒu bµi th¬ hay viÕt vÒ mïa thu ®Õn thÕ. "Sang thu" ®· tiÕp nèi hµnh tr×nh thu d©n téc gãp thªm mét tiÕng th¬ ®»m th¾m vµo mïa thu quª h­¬ng ®em ®Õn cho thÕ hÖ trÎ t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc qua nh÷ng nÐt thu ®Ñp.
4 – Củng cố, HD lµm bµi tËp ë nhµ:
 Bµi tËp 1: Tr×nh bµy c¶m nhËn vÒ khæ th¬ 2 cña bµi th¬
 Bµi tËp 2: ViÕt ®o¹n v¨n ®é dµi 15 c©u ph©n tÝch khæ th¬ cuèi bµi.
 Bài tập 3: Nói về tác động của nghệ thuật đối với đời sống của con người, nhà văn Nguyễn Đình thi viết: “Nghệ thuật mở rộng khả năng của tâm hồn, làm cho con người vui buồn nhiều hơn, yêu thương và căm hờn được nhiều hơn, tai mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị, sống được nhiều hơn”.
 Từ nhận xét trên của Nguyễn Đình Thi, hãy phân tích bài thơ “Sang thu” của nhà thơ Hữu Thỉnh để thấy được bài thơ đã giúp cho em tai mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị, giúp cho em sống được nhiều hơn.
HD:
Giải thích nhận định của Nguyễn Đình Thi:
+ Nghệ thuật: bao gồm những sáng tác nghệ thuật như thơ ca nhạc họa,
 + Nhận định của Nguyễn Đình Thi nhấn mạnh đến tác dụng của nghệ thuật đối với cuộc sống, tâm hồn của con người. Nghệ thuật mở rộng khả năng của tâm hồn,nghệ thuật giúp ta tai mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị, sống được nhiều hơn..
Phân tích bài thơ làm sáng rõ nhận xét:
Bài thơ đã diễn tả những cảm nhận tinh tế của nhà thơ lúc giao mùa từ hạ sang thu và đã truyền cho người đọc một khoảnh khắc khi đất trời sang thu, giúp cho người đọc tai biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị:
 - Cảm nhận tín hiệu thu về ở không gian gần và hẹp: cảm nhận bằng khứu giác, thị giác và bằng cả xúc giác: hương ổi nồng nàn phả vào trong gió; gió se lạnh; sương chùng chình. Các từ ngữ gợi cảm: phả -> hương thơm như sánh lại luồn vào trong gió gợi hình dung cụ thể hương ổi chin, gợi sự vận động nhẹ nhàng của gió đưa hương; chùng chình -> nhân hóa diễn tả trạng thái chuyển động của sương thu có ý chậm lại, quấn quýt bên đường thôn ngõ xóm, gợi hình dung về màn sương mùa thu giăng mắc nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm nơi ngõ xóm, chùng chình, lưu luyến chưa muốn tan đi, màn sương như có hồn; bỗng -> diễn tả cảm giác bất ngờ, xao xuyến khi con người cảm nhận khoảnh khắc thu sang từ những tín hiệu chuyển mùa; hình như -> cảm giác mơ hồ, mong manh chưa rõ rang -> Sự giao thoa của tạo vật, cảm xúc ngỡ ngàng xao xuyến của nhà thơ.
 - Cảm nhận những biến chuyển của đất trời sang thu trong không gian dài, rộng, cao: Những biến chuyển tinh vi của đất trời được nhà thơ ghi lại bằng lời thơ giản dị mà gợi cảm: song dềnh dàng, chim vội vã -> Nghệ thuật đối, nhân hóa, từ láy gợi hình đặc sắc gợi tả trạng thái của dòng sông, cánh chim ( dòng sông trôi chầm chậm, thanh thản gợi lên vẻ êm dịu của bức tranh thiên nhiên; những cánh chim bắt đầu vội vã ở buổi hoàng hôn). Cảm giác giao mùa được diễn tả thú vị qua hình ảnh đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”-> nghệ thuật nhân hóa, từ ngữ giàu giá trị tạo hình, gợi cảm gợi hình dung về mây mỏng như dải lụa hay tấm khăn voan của người thiếu nữ bay trên bầu trời, ranh giới nửa nghiêng về mùa hạ, nửa nghiêng về mùa thu. 
=> Những biến đổi của thiên nhiên giao mùa lúc cuối hạ sang thu là khoảnh khắc momh manh khó nắm bắt không phải ai cũng dễ dàng nhận biết, sự quan sát tỉ mỉ những biến chuyển ấy, sự miêu tả chính xác và gợi cảm của nhà thơ đã đánh thức các giác quan của người đọc như có thể cảm nhận thấy hương ổi chin nồng nàn, như thấy làn gió thu se lạnh chạm vào cơ thể man mác bang khuâng, như thấy cả bầu trời trong trẻo, dòng sông, cánh chim, người đọc như có thể nhìn thấy cái khoảnh khắc vô hình, cái ranh giới vô hình giữa hạ và thu trên cả những đám mây đúng với cái tính chất chuyển tiếp giao mùa, giúp cho người đọc lắng nghe cả những rung động xao cuyến của tâm hồn nhà thơ trong cái cảm xúc say sưa giao cảm cùng thiên nhiên, lắng nghe được cái âm thanh êm dịu của hương sắc, khí trời lẫn trong không gian. Rõ ràng bằng sự cảm nhận và miêu tả tinh tế của mình, nhà thơ đã giúp cho bạn đọc tai biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị.
2. Bài thơ không dừng lại ở việc diễn tả cảnh sắc lúc giao mùa giúp cho tai mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị mà nhà thơ còn đưa vào đó cả những trải nghiệm, những suy ngẫm của mình qua những hình ảnh ẩn dụ: nắng, mưa, tiếng sấm, hang cây đứng tuổi mở thêm trong trí người đọc những liên tưởng mới:
 - Nhà thơ đã cảm nhận tạo vật, thời tiết sang thu bằng tâm tưởng, suy tư: những từ vẫn còn, vơi dần , bớt -> chỉ mức độ gợi tả sự chuyển biến của các hiện tượng tự nhiên hạ nhạt dần, thu đậm nét hơn. Sự quan sát của nhà thơ rất tinh tế, tâm hồn thật nhạy cảm.
 - Hình ảnh thơ vừa tả thực vừa ẩn dụ tượng trưng (2 câu thơ cuối)
 + Tả thực: sang thu, sấm thưa và nhỏ dần, không đủ sức lay động hang cây đứng tuổi, không làm giật mình những hang cây đã bao mùa thay lá.
 + Ý nghĩa ẩn dụ: sấm -> những vang động bất thường của ngoại cảnh tác động đến con người. hang cây đứng tuổi -> những con người từng trải. Khi con người từng trải sẽ vững vàng hơn trước những thử thách của cuộc đời.
=> Đất trời sang thu khiến lòng người cũng bâng khuâng xúc cảm, gợi bao suy nghĩ về đời người lúc sang thu. Những vần thơ như thế có khả năng lay động hồn người lắng sâu suy nghĩ, giúp cho con người sống được nhiều hơn.
3. Đánh giá chung:
 - Bài thơ “Sang thu ” của HT tuy ngắn nhưng có nhiều hình ảnh đặc sắc, gợi cảm về thời điểm giao mùa từ hạ sang thu ở vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, thể hiện sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ.
 - Bài thơ với những vần thơ giản dị, nhịp điệu nhịp nhàng, lời thơ trong trẻo khiến cho người đọc thấy vấn vương trước đất trời thiên nhiên, thêm yêu hơn thiên nhiên quê hương mình, nghĩa là người đọc được sống nhiều hơn, tai mắt biết nhìn, biết lắng nghe thêm tế nhị.
 - Bài thơ đã góp vào thơ ca dân tộc một bức tranh thu tuyệt đẹp.
Ngày soạn: 17/02/2013
Ngày giảng: 20/02/2013 
ÔN TẬP VĂN BẢN THƠ HIỆN ĐẠI VIỆT NAM
SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ( tiếp theo)
A – Mục tiêu cần đạt:
 Giúp học sinh:
Hiểu được giá trị nội dung, nghệ thuật của một số tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại sau CMT8 - 1945.
Biết phân tích, cảm thụ hình ảnh thơ, nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ kết hợp giải quyết một vấn đề có liên quan.
Có thái độ học tập tích cực, chủ động, sáng tạo.
B – Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học:
 1 – Tổ chức:
 2 – Kiểm tra: Kiểm tra chuẩn bị của học sinh và bài tập được giao về nhà.
 3 – Nội dung bài học:
 Bài tập luyện tập:
Bài tập 1: Mượn lời hát ru và hình ảnh con cò quen thuộc trong ca dao, nhà thơ CLV đã nói về tấm lòng của người mẹ đối với con:
 Dù ở gần con
 ..
 Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con
Còn nhà thơ Nguyễn Duy lại nói về tấm lòng của người con đối với mẹ:
 Cái còsung chát đào chua
 Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru.
Từ những câu thơ thiết tha cảm động ấy, em có thể nói gì về tấm lòng của mẹ và những tình cảm của em với mẹ.
Gợi ý:
 1 – Nội dung của hai đoạn thơ:
 - Đoạn thơ trích bài “Con cò” của Chế Lan Viên: Nói lên tấm lòng yêu con vô hạn của người mẹ, lòng mẹ bao la dạt dào vô tận luôn bên con đến suốt cuộc đời, hi sinh tất cả vì con.
 - Đoạn thơ trích trong bài “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” của Nguyễn Duy: Nói lên tấm lòng của người con đối với mẹ, yêu thương, kinh trọng và biết ơn mẹ, những lời ru của mẹ theo con đến suốt cuộc đời.
 2 – Bản thân nói về tình cảm của mẹ đối với mình và nói về lòng biết ơn của mình đối với mẹ.
 ( Những tình cảm đó cần được thể hiện một cách chân thành, không chung chung sáo rỗng)
 Bài tập 2: Cùng viết về đề tài người mẹ nhưng hai bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm và bài “Con cò” của Chế Lan Viên lại là hai tác phẩm có những khám phá nghệ thuật riêng, thể hiện những cảm xúc trữ tình riêng của mỗi nhà thơ. Dựa vào hai bài thơ hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.
Gợi ý:
Nét chung của hai bài thơ:
- Hai bài thơ đều được sáng tác sau CMT8, cùng viết về hình ảnh người mẹ, người phụ nữ trong thời đại mới. 
- Hình ảnh người mẹ trong hai bài thơ đều mang vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam: yêu con, yêu nước, lạc quan, giàu niềm tin vào tương lai tươi sáng.
- Cả hai bài thơ đều vận dụng sáng tạo chất liệu ca dao dân ca, lời ru vừa đậm đà tính dân tộc vừa mới mẻ nét hiện đại.
Nét riêng :
Mỗi tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân của người nghệ sĩ. Mặc dù cùng viết về hình ảnh người mẹ nhưng mỗi bài thơ lại có những khám phá nghệ thuật riêng, thể hiện cảm xúc trữ tình riêng.
- Về nghệ thuật:
* Thể thơ: Bài thơ “Khúc hát ru” viết theo thể thơ 8 chữ phù hợp với âm điệu hát ru. Bài “ Con cò” sử dụng thể thơ tự do các câu dài ngắn khác nhau, các câu ngắn lặp lại tạo âm hưởng của lời ru, góp phần diễn tả ý nghĩa phong phú của hình tượng con cò và thể hiện cảm xúc của nhà thơ.
* Ngôn ngữ, hình ảnh thơ: 
 - Bài “Khúc hát ru” ngôn ngữ giản dị, hàm súc, giàu sức gợi cảm. Hình ảnh trung tâm của bài thơ là hình ảnh người mẹ dân tộc Tà-ôi vừa địu con trên lưng, vừa thâm gia lao động sản xuất và kháng chiến -> Hình ảnh sáng tạo độc đáo, vừa chân thực cụ thể tiêu biểu cho hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
 - Bài “Con cò”: hình ảnh xuyên suốt bài thơ là hình ảnh con cò. Con cò trong ca dao được đưa vào thơ CLV một cách sáng tạo qua các biện pháp nhân hóa, ẩn dụ đặc sắc. Con cò là biểu tượng cho lòng mẹ, biểu tượng cho tình mẫu tử thiêng liêng bất tưr và ý nghĩa của lời ru đối với cuộc đời mỗi con người. Nhiều câu thơ mang đậm chất triết lí, suy tưởng.
 * Giọng điệu: 
 - Bài “ Khúc hát ru” được sáng tác theo làn điệu ru con của đồng bào Tà-ôi, là lời hát ru thực sự, kết hợp nghệ thuật điệp khúc tạo âm điệu tha thiết, dìu dặt vấn vương.
 - Bài “Con cò” sử dụng hình ảnh của ca dao, dùng âm điệu lời ru tạo nên giọng trữ tình vừa đậm đà tính dân tộc vừa mới mẻ nét hiện đại. Tuy nhiên bài thơ không phải là lời hát ru thực sự , giọng thơ có lúc dịu dàng như lời ru, có lúc sâu lắng mang chất suy ngẫm, triết lí.
 2.2 – Về cảm xúc trữ tình:
 - Bài thơ “Khúc hát ru” được sáng tác năm 1971, khi nhà thơ trực tiếp tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ, được tận mắt chứng kiến cuộc sống chiến đấu của những người phụ nữ Tà-ôi. Bài thơ là niềm xúc động tự hào, lời ngợi ca của tác giả dành cho những người mẹ, những người phụ nữ yêu con yêu nước. 
 - Bài thơ “Con cò” được viết năm 1962. Đó là cảm nhận, suy ngẫm lời ngợi ca của tác giả về tình mẫu tử thiêng liêng và ý nghĩa của lời ru đối với cuộc đời mỗi người.
4 – Củng cố, HDVN:
 - Nhắc lại nội dung chính của hai bài thơ đã học
 - HS viết bài hoàn chỉnh nộp vào buổi học sau.
Ngày soạn: 17/02/2013
Ngày giảng: Chiều 20/02/2013 
KIỂM TRA BÀI SỐ 1
A – Mục tiêu cần đạt:
 Giúp học sinh:
 - Vận dụng kiến thức đã học để làm bài kiểm tra tổng hợp.
 - Rèn kĩ năng trình bày bài viết.
B – Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học:
 1 – Tổ chức:
 2 – Kiểm tra: 
 3 – Nội dung bài học:
 I – Đề bài: 
 Câu 1(2 điểm) :
 Trình bày cảm nhận của em về hình ảnh đám mây mùa hạ được miêu tả đoạn thơ sau: 
 Sông được lúc dềnh dàng
 Chim bắt đầu vội vã
 Có đám mây mùa hạ
 Vắt nửa mình sang thu
 ( “ Sang thu” – Hữu Thỉnh)
 Câu 2 (6 điểm):
 Viết đoạn văn khoảng 15 câu về đề tài sau “Những món quà của tự nhiên và cách con người đón nhận những món quà ấy”
 Câu 3 (12 điểm):
 “Thơ là chiều sâu, là sự chắt lọc kết tinh” ( Nguyễn Văn Hạnh)
Hãy làm sáng tỏ ý kiến trên bằng việc phân tích đoạn thơ cuối trong bài “Con cò” của Chế Lan Viên: Dù ở gần con
 Cho cả sắc trời
 Đến hát
 Quanh nôi.
II – Đáp án, biểu điểm:
Câu hỏi
Nội dung yêu cầu
Điểm
Câu 1
Đoạn thơ miêu tả những biến chuyển của đất trời cuối hạ sang thu nhẹ nhàng mà rõ rệt.
Hình ảnh đám mây mùa hạ được miêu tả bằng liên tưởng tưởng tượng phong phú, độc đáo.
Đám mây mỏng, kéo dài giống như tấm khăn voan hờ hững trôi trên nền trời trong xanh.
Hình ảnh gợi cảm giác giao mùa hạ đã qua mà thu chưa đến hẳn. 
0,5
0,5
0,5
0,5
Câu 2
1 . Giải thích những món quà của tự nhiên:
 - Tự nhiên đã ban tặng cho con người sự sống, tất cả những gì cần thiết cho sự sống của con người đều được lấy từ tự nhiên: đất, nước, không khí, cái ăn, cái mặc,
 - Tự nhiên còn đem đến cho con người cả một thế giới tinh thần tốt đẹp: vẻ đẹp của tự nhiên là liều thuốc chữa lành những vết thương trong tâm hồn con người, là nguồn cảm hững vô tận cho thơ ca, nhạc, họa. Thiên nhiên dạy cho con người những bài học về cách sống góp phần hoàn thiện nhân cách.
- Tự nhiên đã ban tặng cho con người những món quà vô giá ấy một cách hào phóng.
2. Cách con người đón nhận những món quà của tự nhiên:
- Con người đón nhận món quà của thiên nhiên ban tặng một cách tự nhiên và hạnh phúc. Ngay từ thủa sơ khai con người đã biết dựa vào thiên nhiên để duy trì sự ssoongs, để tồn tại và phát triển. Xã hội ngày càng phát triển, con người càng biết cách khai thác, tận hưởng những món quà của tự nhiên ban tặng để làm cho cuộc sống của mình thêm đầy đủ phong phú về vật chất và tinh thần.
- Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, do dân số gia tăng quá nhanh cùng với sự phát triển của kinh tế, con người đã khai thác tự nhiên quá mức làm cạn kiệt nguồn tài nguyên, khoáng sản, gây ô nhiễm môi trường, hủy hoại môi trường.
3. Vấn đề cấp thiết là phải bảo vệ thiên nhiên, sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên, cần ứng xử thể hiện trình độ sống nhân cách và cũng là đạo lí sống của con người.
2,5
2,5
1
Câu 3
Giải thích ý kiến:
Ý kiến đề cập đến đặc điểm của thơ trữ tình: Thơ là chiều sâu: đó là chiều sâu tâm hồn con người; thơ là sự chắt lọc, kết tinh: là sự chắt lọc ngôn ngữ, hình ảnh kết tinh tình cảm, cảm xúc mang tính khái quát cao.
Nhờ thế tiếng nói của cái tôi trữ tình có thể động chạm đến tâm tư tình cảm của con người và trở thành tiếng nói thầm kín của con người.
Phân tích làm rõ nhận định:
Giới thiệu khái quát về bài thơ “Con cò”, chủ đề bài thơ, vị trí và nội dung đoạn trích.
Đoạn thơ của CLV khái quát tình mẫu tử thiêng liêng, cao đẹp, thấm đẫm chất triết lí song cũng giản dị, gần gũi, thân thuộc với mọi người.
 + Từ lúc còn nhỏ cho đến lúc trưởng thành bất chấp thời gian, khoảng cách mẹ vẫn luôn theo sát, yêu thương và nâng đỡ con, dù ở nơi đâu và suốt cả cuộc đời.
 + Từ sự thấu hiểu tấm lòng của người mẹ nhà thơ đã khái quát một quy luật tình cảm có ý nghĩa rộng lớn, bền vững và sâu sắc, quy luật ấy luôn là vĩnh hằng và bất biến.
Đoạn thơ khái quát ý nghĩa của lời ru đối với cuộc đời mỗi người:
 + Hình ảnh con cò là điểm tựa cho những lien tưởng, tưởng tượng của nhà thơ. Đây là hình ảnh vừa gần gũi, thân thuộc vừa giàu ý nghĩa biểu tượng và sắc thái biểu cảm. Sự hóa thân của người mẹ vào cánh cò mang ý nghĩa sâu xa. Con cò là cuộc đời: là những gì ngọt ngào, cay đắng mà mẹ đã trải qua. Con đã cảm nhận những hi sinh gian khổ của mẹ để hiểu được rõ hơn những lời yêu thương, khát vọng sâu sắc và cháy bỏng.
 + Đây là lời hát ru con được viết trong thời hiện đại. Nhà thơ sử dụng hình ảnh