Đề thi học sinh giỏi cấp huyện môn Ngữ văn - Phòng GD&ĐT Lộc Hà (Có đáp án)

Phßng gd & ®t léc hµ ®Ò thi häc sinh giái huyÖn
	 N¨m häc 2009-2010 
 ®Ò chÝnh thøc
 M«n: Ng÷ v¨n (Thêi gian lµm bµi 120 phót)
Câu1. (4 điểm).
	“ Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thàh đường thôi" 
	 (Trích: Cố hương – Lỗ Tấn)
	Lỗ Tấn đã gửi gắm điều gì qua việc so sánh “hi vọng” với “con đường” trong đoạn văn trên?
Câu 2. (4 điểm). 
	Chi tiết "cái vết thẹo" trên mặt anh Sáu trong truyện Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng gợi lên trong em những suy nghĩ gì?
Câu 3. (2 điểm).
	Phân tích giá trị biểu cảm của biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu thơ sau:
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng
 (Trích:Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Nguyễn Khoa Điềm)
Câu 4. (10 điểm).
	 Những nét đẹp của thế hệ trẻ qua hình ảnh người lính trong bài thơ Tiểu đội xe không kính và anh thanh niên trong truyện ngắn Lẵng lẽ Sa Pa.
 Hä vµ tªn thÝ sinh: Sè b¸o danh..
Phßng gd & ®t léc hµ h­íng dÉn chÊm thi hsg huyÖn
	 N¨m häc 2009-2010 
 M«n: Ng÷ v¨n (Thêi gian lµm bµi 120 phót)
C©u
Yªu cÇu cÇn ®¹t
Thang
 ®iÓm
1
Thanh minh, tiÕt, lÔ, t¶o mé, héi, ®¹p thanh, yÕn anh, bé hµnh, xu©n, tµi tö, giai nh©n.
2
®iÓm
2
 a.Từ “chân trời” trong câu thơ Truyện Kiều “Cỏ non xanh tận chân trời”, nghĩa là: Đường giới hạn tầm mắt ở nơi xa tít, trông tưởng như bầu trời tiếp liền với mặt đất hay mặt biển.

 1
®iÓm
 b.Từ “chân trời” trong câu ca dao “Nhắn ai góc bể chân trời” nghĩa là: nơi chốn xa xăm; không gian tâm lý, tâm trạng. 

 1
®iÓm
 c.Từ “chân trời” trong câu văn “Những chân trời kiến thức mới đã mở ra trước mắt thế hệ trẻ chúng ta.” Có nghĩa là: giới hạn cao xa của nhận thức, phạm vi rộng lớn mở ra cho hoạt động trí tuệ, học tập.

 1
®iÓm
3
1- Ghi l¹i ®óng hai dÉn chøng cã h×nh ¶nh sãng biÓn:
 - “Buån tr«ng giã cuèn mÆt duÒnh
 Çm Çm tiÕng sãng kªu quanh ghÕ ngåi”
 (TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du)
 - “MÆt trêi xuèng biÓn nh­ hßn löa
 Sãng ®· cµi then ®ªm sËp cöa”
 (§oµn thuyÒn ®¸nh c¸ - Huy CËn)
2
®iÓm
2- Nªu ng¾n gän ý nghÜa biÓu ®¹t riªng cña mçi h×nh ¶nh ®ã: 
- Trong “TruyÖn KiÒu”, tiÕng sãng võa lµ h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn, võa lµ h×nh ¶nh t­îng tr­ng cho ®Þnh mÖnh. §Æt vµo trong hoµn c¶nh t©m tr¹ng ë ®o¹n trÝch, ta c¶m nghe d­êng nh­ tiÕng sãng ®Þnh mÖnh ®ang bña v©y ®ãn ®îi vµ vïi dËp cuéc ®êi cña Thóy KiÒu.
- Trong “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸”, h×nh ¶nh sãng biÓn ®· h×nh t­îng ho¸ sù kú vÜ siªu phµm cña biÓn kh¬i. Nh­ng ®Æt trong hoµn c¶nh c¶m xóc cña bµi th¬ th× h×nh ¶nh sãng biÓn t¹o nªn vÎ ®Ñp kú thó kh¬i dËy kh¸t väng lµm chñ biÓn kh¬i cña ng­êi lao ®éng míi.

3
®iÓm
4
* Häc sinh cã thÓ tr×nh bµy theo nhiÒu c¸ch, nh­ng cÇn ®¶m b¶o ®­îc c¸c néi dung c¬ b¶n sau:

Gièng nhau: 
 - Ca ngîi vÎ ®Ñp cña ng­êi d©n miÒn biÓn trong lao ®éng s¶n xuÊt; vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn, vò trô, quª h­¬ng ®Êt n­íc
 - §Òu miªu t¶ c¶nh ®oµn thuyÒn ra kh¬i ®¸nh c¸; kh«ng gian, thêi gian, con ng­êi...
 - Sö dông nhuÇn nhuyÔn, tµi t×nh vµ sinh ®éng c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt tu tõ: Nh©n ho¸, so s¸nh...
4 ®iÓm
Kh¸c nhau:
 - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: + Quª h­¬ng: 1939 khi ®Êt n­íc ®ang n« lÖ, bµi th¬ s¸ng t¸c trong giai ®o¹n cña Phong trµo Th¬ míi.
 + §oµn thuyÒn ®¸nh c¸: Sau 1945, ®æi míi phong c¸ch, Huy CËn viÕt nhiÒu vÒ con ng­êi míi, cuéc sèng míi c¸ch m¹ng , bµi th¬ tiªu biÓu cã phong c¸ch míi cña Huy CËn
 - C¶m høng nghÖ thuËt: + Quª h­¬ng: Næi nhí, t×nh yªu quª h­¬ng th¾m thiÕt. Ca ngîi vÎ ®Ñp vÒ søc m¹nh, ý chÝ chinh phôc biÓn kh¬i cña ng­êi d©n lµng chµi ven biÓn (§èi t­îng, ph¹m vi hÑp)
 + §oµn thuyÒn ®¸nh c¸: C¶m høng l·ng m¹n c¸ch m¹ng hoµ nhËp víi c¶m høng vò trô, thiªn nhiªn; ca ngîi cuéc sèng lao ®éng s¶n xuÊt h»ng ngµy cña ng­êi d©n trong c«ng cuéc kiÕn thiÕt ®Êt n­íc vµ x©y dùng CNXH ë miÒn B¾c (§èi t­îng, ph¹m vi réng)
 - Miªu t¶ c¶nh ®oµn thuyÒn ra kh¬i ®¸nh c¸ trong kh«ng gian, thêi gian, con ng­êi... ë hai hoµn c¶nh kh¸c nhau; thêi gian kh¸c nhau (S¸ng/ Tèi); ®èi t­îng (D©n trai tr¸ng/ §oµn thuyÒn ®¸nh c¸); Thêi gian ra kh¬i (Khi trêi trong giã nhÑ.../ l¹i ra kh¬i). HS cÇn ph©n tÝch cô thÓ tõng néi dung.

6 ®iÓm
L­u ý: Tr­êng hîp häc sinh ph©n tÝch cô thÓ tõng khæ th¬, gi¸m kh¶o cho ®iÓm dùa trªn c¸c ý häc sinh tr×nh bµy ®Ó cho ®iÓm

Gîi ý: 
Quª h­¬ng - TÕ Hanh:
- §ã lµ nh÷ng c©u th¬ ®Ñp, më ra c¶nh t­îng bÇu trêi cao réng, trong trÎo, nhuèm n¾ng hång b×nh minh; trªn ®ã, næi bËt lªn h×nh ¶nh ®oµn thuyÒn b¨ng m×nh ra kh¬i.
C©u th¬ nh­ cã häa, cã nh¹c. B»ng nhÞp ng¾t 3/2/3, c©u th¬ nh­ mÆt biÓn dËp dÒnh, con thuyÒn ra kh¬i nhÞp nhµng víi nh÷ng con sãng chao lªn l­în xuèng, nh­ mét sù n©ng ®ì, vç vÒ.
H×nh ¶nh träng t©m cña ®o¹n th¬ lµ h×nh ¶nh con thuyÒn – nã ®­îc so s¸nh nh­ con tuÊn m·: “chiÕc thuyÒn nhÑ h¨ng nh­ con tuÊn m·”, cïng víi mét lo¹t tÝnh tõ, ®éng tõ chän läc: h¨ng, ph¨ng, v­ît, diÔn t¶ thËt Ên t­îng khÝ thÕ b¨ng tíi dòng m·nh cña con thuyÒn ra kh¬i, lµm to¸t lªn mét søc sèng m¹nh mÏ, mét vÎ ®Ñp hïng tr¸ng ®Çy hÊp dÉn. Bèn c©u th¬ trªn võa lµ phong c¶nh thiªn nhiªn t­¬i s¸ng, võa lµ bøc tranh lao ®éng ®Çy høng khëi vµ dµo d¹t søc sèng.
Hai c©u th¬ tiÕp theo miªu t¶ c¸nh buåm c¨ng rÊt ®Ñp, mét vÎ ®Ñp l·ng m¹n víi sù so s¸nh ®éc ®¸o, bÊt ngê:
“C¸nh buåm gi­¬ng to nh­ m¶nh hån lµng
R­ín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã”
H×nh ¶nh c¸nh buåm tr¾ng c¨ng giã biÓn kh¬i quen thuéc bçng trë nªn lín lao, thiªng liªng vµ rÊt m¬ méng. TÕ Hanh nh­ nhËn ra ®ã chÝnh lµ biÓu t­îng cña linh hån lµng chµi. Nhµ th¬ võa vÏ ra chÝnh x¸c c¸i h×nh, võa c¶m nhËn ®­îc c¸i hån cña sù vËt. Sù so s¸nh ë ®©y kh«ng lµm cho viÖc miªu t¶ cô thÓ h¬n nh­ng ®· gîi ra mét vÎ ®Ñp bay bæng, mang ý nghÜa lín lao. LiÖu cã h×nh ¶nh nµo diÔn t¶ ®­îc chÝnh x¸c, giµu ý nghÜa vµ ®Ñp h¬n ®Ó biÓu hiÖn linh hån lµng chµi b»ng h×nh ¶nh c¸nh buåm tr¾ng gi­¬ng to, no giã biÓn kh¬i bao la ®ã? C¸ch so s¸nh h×nh ¶nh v« h×nh ®· lµm cho c¸i ®Æc ®iÓm tinh thÇn riªng cña lµng chµi ®­îc h×nh t­îng hãa. ë ®©y c¸nh buåm lµ biÓu t­îng cho kh¸t väng chinh phôc kh«ng gian víi nh÷ng miÒn ®Êt, nh÷ng vïng biÓn xa x«i, tËp trung niÒm kh¸t khao vµ m¬ ­íc bay bæng cña con ng­êi; c¸nh buåm cßn lµ biÓu t­îng cho søc m¹nh cña con ng­êi gi÷a tù nhiªn, kh¾c häa mét nÐt ®Ñp l·ng m¹n cña h×nh d¸ng vµ t©m hån nh÷ng con ng­êi lu«n sèng gi÷a trêi n­íc bao la – nh÷ng t©m hån kho¸ng ®¹t, bay bæng vµ më réng ®ãn giã ®¹i d­¬ng, nh÷ng tÝnh c¸ch kiªn c­êng do lu«n ®èi diÖn víi sù hïng vÜ vµ m·nh liÖt cña biÓn c¶, b·o tè, m­a sa
 H×nh ¶nh c¸nh buåm tr¾ng r­ín m×nh, c¨ng trµn giã kh¬i lång léng t­îng tr­ng cho hån cèt, thÇn th¸i cña con ng­êi miÒn biÓn, lµ h×nh ¶nh thùc ®­îc c¶m nhËn qua t©m hån mét ng­êi con h­íng vÒ quª h­¬ng víi t×nh c¶m thµnh kÝnh, thiªng liªng.
 §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ - Huy CËn:
 C¶nh ra kh¬i :
 - Thêi ®iÓm : Lóc ngµy tµn, ®ªm ®Õn.
 - Kh«ng gian : BiÓn c¶ lóc ®ªm xuèng.
 - Ho¹t ®éng : §oµn ng­ d©n ra kh¬i s«i næi, khÝ thÕ, mong ®¸nh b¾t nhiÒu c¸.
 - NghÖ thuËt : C¸c h×nh ¶nh so s¸nh, nh©n ho¸, sù ®èi lËp thanh b»ng – tr¾c, chi tiÕt t­ëng t­îng gîi liªn t­ëng phong phó, s©u s¾c. - “MÆt trêi xuèng biÓn nh­ hßn löa”
 + “MÆt trêi” ®­îc so s¸nh nh­ “hßn löa”.
 + T¸c dông: kh¸c víi hoµng h«n trong c¸c c©u th¬ cæ (so s¸nh víi th¬ cña Bµ HuyÖn Thanh Quan – Qua §Ìo Ngang), hoµng h«n trong th¬ Huy CËn kh«ng buån hiu h¾t mµ ng­îc l¹i, rùc rì, Êm ¸p.
 - “Sãng ®· cµi then, ®ªm sËp cöa”
 + BiÖn ph¸p nh©n ho¸, g¸n cho sù vËt nh÷ng hµnh ®éng cña con ng­êi sãng “cµi then”, ®ªm “sËp cöa”.
 + T¸c dông: Gîi c¶m gi¸c vò trô nh­ mét ng«i nhµ lín, víi mµn ®ªn bu«ng xuèng lµ tÊm cöa khæng lå vµ nh÷ng gîn sãng lµ thªn cµi cöa. Con ng­êi ®i trong biÓn ®ªm mµ nh­ ®i trong ng«i nhµ th©n thuéc cña m×nh.
 §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ l¹i ra kh¬i
 C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i... 
 Thiªn nhiªn vò trô b¾t ®Çu ®i vµo tr¹ng th¸i nghØ ng¬i, con ng­êi l¹i b¾t dÇu vµo c«ng viÖc cña m×nh, cho thÊy sù h¨ng say vµ nhiÖt t×nh x©y dùng ®Êt n­íc cña ng­êi lao ®éng míi.