Đề cương môn Lịch sử 8 Kì 1 - Năm học 2015-2016

ĐỀ CƯƠNG MÔN LỊCH SỬ 8 – NĂM HỌC 2015-2016
 Câu 1: Tại sao Thực dân Pháp xâm lược Việt nam? Hãy kể tên những chiến thắng lớn củ nhân dân ta trong những năm 1873-1874?Ý nghĩa của những chiến thắng đó?
* Nguyên nhân Pháp xâm lược Việt Nam:
- Từ giữa thế kỉ XIX, các nước tư bản phương Tây đẩy mạnh xâm lược các nước phương Đông để mở rộng thị trường, vơ vét tài nguyên thiên nhiên.
- Việt Nam có vị trí địa lí thuận lợi, giàu tài nguyên thiên nhiên.
- Chế độ phong kiến Việt Nam khủng hoảng suy yếu.
* Những chiến thắng lớn và ý nghĩa
- Ngày 21-12-1873 chiến thắng Cầu Giấy lần 1 Giác-ni-ê bị giết tại trận.
- 19-5-1883 quân ta giành thắng lợi trong trận cầu giấy lần thứ hai. Ri-vi-e bị giết tại trận.
- Làm cho quân Pháp hoang mang lo sợ, chúng muốn tháo chạy.
- Quân ta khuấn khởi sẵn sáng xông lên giành thắng lợi lớn hơn đây chính là cơ hội tốt để nhân dân ta phản công diệt giặc giành lại những phần đất đai đã mất.
 Câu 2 Quá trình xâm lược của Thực dân Pháp diễn ra như thế nào?
*Thực dân Pháp đánh Đà Nẵng:
- Lấy cớ bênh vực đạo Gia-tô, liên quân Pháp - Tây Ban Nha kéo đến Việt Nam.
- Ngày 1 - 9 - 1858, quân Pháp nổ súng đánh Đà Nẵng.
- Dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Tri Phương quân dân ta lập phòng tuyến và anh dũng chống trả 
- Sau 5 tháng XL, TDP chiếm được bán đảo Sơn Trà, kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của Pháp bị thất bại.
*.Sau thất bại ở Đà Nẵng Pháp đánh Gia Định
- 17/2/1859: Pháp tấn công Gia Định; quân triều đình chống cự yếu ớt.
- Sáng 24/2/1861: TDP tấn công đại đồn Chí Hòa, thừa thắng lần lượt chiếm ba tỉnh miền Đông Nam Kì và thành Vĩnh Long.
 Câu 3. Nhân dân ta đã kháng chiến chống thực đân Pháp như thế nào?
*.Cuộc kháng chiến ở Đà Nẵng & 3 tỉnh miền Đông Nam Kì.
- Tại Đà Nẵng: nhiều toán nghĩa binh đã kết hợp với quân đội triều đình để đánh Pháp.
- Nghĩa quân Nguyễn Trung Trực đốt cháy tàu Hi Vọng của Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông (10 - 12 - 1861).
- Khởi nghĩa của Trương Định ở Gò Công làm cho quân Pháp khốn đốn và gây cho chúng nhiều thiệt hại.
*.Cuộc kháng chiến lan rộng 3 tỉnh miềnTây Nam Kì.
*Tình hình nước ta sau điều ước 5.6.1862.
- Triều đình tìm mọi cách ngăn cản cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta, ra lệnh bãi binh.
- Do thái độ cầu hòa của triều đình Huế, Pháp chiếm được ba tỉnh miền Tây Nam Kì không tốn một viên đạn (6 - 1867)
*Phong trào K/C của nhân dân 6 tỉnh Nam Kì:
- Bất hợp tác với giặc, một bộ phận kiên quyết đấu tranh vũ trang, nhiều trung tâm kháng chiến ra đời: Đồng Tháp Mười, Tây Ninh...
- Một bộ phận dùng văn thơ lên án thực dân Pháp và tay sai, cổ vũ lòng yêu nước: Phan Văn Trị, Nguyễn Đình Chiểu, Nguyễn Thông...
- Phong trào đấu tranh chống Pháp diễn ra với nhiều hình thức phong phú.
 Câu 4. Thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất. Cuộc kháng chiến ở Hà Nội & các tỉnh đồng bằng Bắc Kì.
+.Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất(1873).
* Âm mưu của Pháp đánh ra Bắc Kì:
- Lợi dụng triều đình nhờ Pháp đem tàu ra vùng biển Hạ Long đánh dẹp "hải phỉ", cho tên lái buôn Đuy-puy vào quấy rối ở Hà Nội.
- Lấy cớ giải quyết vụ Đuy-puy, Pháp cử Gac-ni-ê chỉ huy 200 vạn quân kéo ra Bắc.
*Diễn biến:
- Chiến sự ở Hà Nội:
+ Sáng 20.11.1873: Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội. Quân Pháp nhanh chóng chiếm các tỉnh Hải Dương, Hưng Yên, Ninh Bình, Nam Định.
3.Nhân dân ở Hà Nội & các tỉnh đồng bằng Bắc Kì đã kháng chiến chống Pháp trong những năm (1873-1874) như thế nào/.
- Khi Pháp kéo vào Hà Nội, nhân dân ta anh dũng chống Pháp như trận chiến đấu ở cửa ô Thanh Hà ( Quan Chưởng).
- Ngày 21 - 13 - 1873, quân Pháp bị thất bại ở Cầu Giấy, Gác-i-ê bị giết
- Tại các tỉnh đồng bằng, ở đâu Pháp cũng vấp phải sự kháng cự của nhân dân ta. Các căn cứ kháng chiến được hình thành ở Thái Bình, Nam Định...
.- Song triều đình lại kí Hiệp ước Giáp Tuất (15- 3- 1874) Pháp rút quân khỏi Bắc Kì; triều đình thừa nhận 6 tỉnh Nam Kì hoàn toàn thuộc Pháp.
 Câu 5. Thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ hai như thế nào?. Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng chiến trong những năm 1882-1884 ra sao?.
1 Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai (1882).
* Âm mưu của Pháp:
- Sau hiệp ước 1874, Pháp quyết tâm chiếm bằng được Bắc Kì, biến nước ta thành thuộc địa.
- Lấy cớ triều đình vi phạm Hiệp ước 1874, tiếp tục giao thiệp với nhà Thanh, Pháp đem quân xâm lược Bắc kì lần thứ hai.
*Diễn biến:
- Ngày 3.4.1882: quân Pháp do viên đại tá Ri-vi-e chỉ huy, đã đổ bộ lên Hà Nội.
-25.4.1882, Ri-vi-e gửi tối hậu thư đòi nộp khí giới & nộp thành vô điều kiện.
-Quân ta chống trả quyết liệt, đến trưa thành Hà Nội thất thủ, Hoàng Diệu tự tử.
2.Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng Pháp
*Ở Hà Nội:
-Nhân dân tự tay đốt nhà tạo thành bức tường lửa chặn bước tiến của quân giặc.
* Tại các nơi khác:
- Nhân dân tích cực đắp đập, cắm kè trên sông, làm hầm chông, cạm bẫychống Pháp.
-19.5.1883: Quân ta giành thắng lợi trong trận cầu giấy lần thứ hai. Ri- vi-e bị giết tại trận.
- Chiến thắng Cầu Giấy lần 2 càng làm cho quân Pháp thêm hoang mang, dao động, chúng đã toan bỏ chạy nhưng triều đình Huế lại chủ trương thương lượng với Pháp, hi vọng đich sẽ rút quân.
3. Hiệp ước Pa- tơ-nốt. Nhà nước phong kiến Việt nam sụp đổ(1884).
- Chiều ngày 18-8-1883, Pháp bắt đầu tấn công vào cửa biển Thuận An, đến ngày 20-8 Pháp đổ bộ lên khu vực này
- Ngày 21-8-1883, triều đình kí với Pháp hiệp ước Hác –măng.
- Nội dung : THừa nhận quyền bảo hộ của Pháp ở Trung Kì, Bắc Kì.
- Sau hiệp ước Hác –măng, Pháp chiếm hàng loạt các tỉnh bắc kì
- Ngày-6-1884, Pháp buộc triều đình Huế kí Hiệp ước Pa-tơ-nốt-> Nhà nước phong kiến Nguyễn với tư cách là một quốc gia độc lập đã hoàn toàn sụp đổ. 
Câu 6. Phong trào Cần Vương bùng nổ và phát triển như thế nào?
* Phong trào Cần Vương
-Sau thất bại của cuộc phản công tại kinh thành Huế Tôn thất thuyết đưa vua Hàm Nghi ra Tân Sở ( Quảng trị).
-Ngày 13 - 7 - 1885, ông nhân danh nhà vua xuống chiếu Cần vương, kêu gọi văn thân, sĩ phu và nhân dân đứng lên giúp vua cứu nước.
- Diễn biến phong trào có thể chia làm hai giai đoạn
+ Giai đoạn 1 (1885 - 1888): phong trào bùng nổ khắp cả nước, nhất là từ Phan Thiết trở ra.
+ Giai đoạn 2 (1888 - 1896): phong trào quy tụ trong những cuộc khởi nghĩa lớn, tập trung ở các tỉnh Bắc Trung Kì, Bắc Kì.
* Giải thích.
- Chiếu Cần Vương được đông đảo nhân dân hưởng ứng vì đó là lời kêu gọi tâm huyết của một ông vua tre tuổi, có tinh thần yêu nước và khảng khái, momg muốn giành lại được độc lập cho dân tộc.
- Chiếu Cần Vương phù hợp với tâ tư,nguyện vọng và truyền thống yêu nước của nhân dân Việt nam. 
Câu 7:Khởi nghĩa Hương Khê(1885-1895)
 * Lãnh đạo: Phan Đình Phùng, Cao Thắng.
* Căn cứ:
 Địa bàn thuộc huyện Hương Khê và Hương Khê thuộc tỉnh Hà Tĩnh, sau đó lan rộng ra nhiều tỉnh khác.
*Diễn biến:
-Từ 1885-1888: Xây dựng lực lượng, luyện tập rèn đúc vũ khí.
-Từ 1889-1895:khởi nghĩa bước vào giai đoạn quyết liệt, đẩy lùi được nhiều cuộc càn quét của địch. 
* Kết quả: Sau khi Phan Đình Phùng hi sinh cuộc khởi nghĩa dần dần tan rã.
 *Ý nghĩa Mặc dù bị thất bại, nhưng khởi nghĩa Hương Khê là cuộc nghĩa tiêu biểu, có qui mô lớn nhất, trình độ tổ chức cao và chiến đấu bền bỉ.
Câu 8. Khởi nghĩa Yên Thế ( 1884 – 1913 ).
* Căn cứ Yên Thế ở Tây Bắc tỉnh Bắc Giang.- Địa hình hiểm trở.
*Nguyên nhân:
- Kinh tế nông nghiệp sa sút, đời sống nhân dân đồng bằng Bắc kì vô cùng khó khăn, một bộ phận phải phiêu tán lên Yên Thế, họ sẵn sàng đứng lên đấu tranh để bảo vệ cuộc sống của mình.
- Khi pháp thi hành chính sách bình định, cuộc sống bị xâm phạm,nhân dân Yên Thế đã nổi dậy đấu tranh.
* Thành phần lãnh đạo:Các thủ lĩnh nông dân điạ phương.
* Diễn biến
Thời gian
Sự kiện
1884 – 1892.
Nhiều toán nghĩa quân hoạt động riêng rẽ dưới sự chỉ huy của đề Nắm
1893- 1908
Nghĩa quân vừa xây dựng vừa chiến đấu dưới sự chỉ huy của Đề Thám
1909 – 1913.
Pháp tập trung lực lượng tấn công Yên Thế, lực lượng nghĩa quân hao mòn dần.10/2/1913Đề thám bị sát hại phong trào tan rã
 * Ý nghĩa: Chứng minh khả năng lớn lao của nông dân trong lịch sử đấu tranh của DT.
Câu 9: Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp và sự chuyển biến về kinh tế - xã hội Việt Nam:
a. Chính sách kinh tế:
- Nông nghiệp: Pháp đẩy việc mạnh cướp ruộng đất lập các đồn điền.
- Công nghiệp: Tập trung vào khai thác than và kim loại, ngoài ra Pháp còn đầu tư vào một số ngành khác như xi măng, điên,chế biến gỗ..
- Xây dựng hệ thống giao thông vận tải đường bộ để tăng cường bóc lột về kinh tế và phục vụ mục đích quân sự.- Thương nghiệp: độc chiếm thị trường hàng hóa của Pháp nhập vào Việt Nam chỉ bị đánh thuế rất nhẹ hoặc được miễn thuế, nhưng đánh thuế cao vào hàng hóa các nước khác.mua bán hàng hoá, nguyên liệu, thu thuế.
- Pháp còn tiến hành đề ra các thứ thuế mới bên cạnh các loại thuế cũ, nặng nhất là thuế muối và thuế thuốc phiện..
=> Nhằm vơ vét sức người và sức của của nhân dân Đông Dương
b. Chính sách văn hóa, giáo dục:
- Pháp vẫn duy trì giáo dục thời phong kiến. 
- Về sau, Pháp bắt đầu mở trường học mới nhằm đào tạo lớp người bản xứ phục vụ công việc cai trị. Cùng với đó, Pháp mở một số cơ sở văn hóa, y tế.
Câu 10. Những chuyển biến của xã hội việt nam
1- Các vùng nông thôn:
* Địa chủ phong kiến: 
- Đã đầu hàng, làm chỗ dựa, tay sai cho thực dân Pháp. Tuy nhiên, có một bộ phận địa chủ vừa và nhỏ có tinh thần yêu nước.
* Nông dân: Số lượng đông đảo, bị áp bức bóc lột nặng nề nhất, họ sẵn sàng hưởng ứng, tham gia cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Một bộ phận nhỏ mất ruộng đất vào làm việc trong các hầm mỏ, đồn điền.
2- Đô thị phát triển, sự xuất hiện các giai cấp tầng lớp.
- Tầng lớp tư sản đã xuất hiện, có nguồn gốc từ các nhà thầu khoán, chủ xí nghiệp, xưởng thủ công, chủ hãng buôn,...bị chính quyền thực dân kìm hãm, tư bản Pháp chèn ép.
- Tiểu tư sản thành thị, bao gồm các chủ xưởng thủ công nhỏ, cơ sở buôn bán nhỏ, viên chức cấp thấp và những người làm nghề tự do
- Công nhân phần lớn xuất thân từ nông dân, làm việc trong các hầm mỏ, đồn điền, nhà máy, xí nghiệp, lương thấp nên đời sống khổ cực, có tinh thần đấu tranh mạnh mẽ chống giới chủ nhằm cải thiện đời sống.
Câu 11. Trình bày những hiểu biết của em về phong trào Đông kinh Nghĩa thục.
- Tháng 3/1907 Lương Văn Can và Nguyễn Quyền mở trường học tại Hà Nội với tên Đông Kinh nghĩa thục.
-Trường dạy các môn khoa học thường thức; tổ chức các buổi diễn thuyết, bình văn, xuất bản sách báo tuyên truyền tinh thần yêu nước...
- Phạm vi hoạt động khá rộng: Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình..
- Tháng 11- 1907, thực dân Pháp ra lệnh đóng cửa trường.
 Đánh giá của học sinh:Thông qua các hoạt động, Đông Kinh nghĩa thục góp phần thức tỉnh lòng yêu nước, truyền bá tư tưởng dân chủ, dân quyền và một nền văn hóa mới ở nước ta.
Câu 12.Hãy chứng minh rằng: Phong trào Đông du theo xu hướng bạo động còn phong trào duy tân theo xu hướng cải cách?
Yêu cầu nêu được những ý sau.
* Phong trào Đông du.Năm 1904, hội Duy Tân thành lập do Phan bội châu đứng đầu. Hội chủ trương dùng bạo động vũ trang đánh Pháp, khôi phục độc lập.
- Cầu viện nhờ nhật bản giúp đỡ về khí giới, tiền bạc để đánh pháp.Sau cầu học đưa học sinh sang Nhật học nhằm đào tạo cán bộ chuẩn bị cho cuộc bạo động vũ trang chống Pháp sau này.
* Cuộc vận động Duy tân theo xu hướng cải cách: Phong trào diễn ra sôi nổi tại Trung Kì ,do Phan Châu Chinh, Huỳnh Thúc kháng, đứng đầu.
- Chủ trương: chống phong Kiến, cải cách kinh tế,- xã hội nhằm làm cho nước nhà giàu mạnh để giành độc lập.
- Tổ chức cuộc vận động duy tân: Kinh tế mở mang công, thương nghiêp văn hóa mở trường học theo nội dung mới, khoa học, thay đổi cách ăn mặc theo cái mới
 	Câu 13.Trình bày những nét chính về phong trào Đông Du (1905 – 1909)
- Nhật Bản là nước duy nhất ở châu Á nhờ đi theo con đường tư bản chủ nghĩa mà thoát khỏi ách thống trị của tư bản Âu - Mĩ, lại còn có cùng màu da, cùng nền văn hóa Hán học với Việt Nam, có thể nhờ cậy.
- Phục Nhật, sợ Nhật, muốn nương nhờ Nhật là tâm lí phổ biến của nhân dân châu Á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX trong đó có Việt Nam.
* Những nét chính về các hoạt đông của phong trào đông du.
- Năm 1904. Duy tân hội được thành lập do Phan Bội Châu đứng đầu. Hội chu trương dùng bạo động vũ trang đánh Pháp, khôi phục độc lập.
- Năm 1905, Phan Bội Châu sang Nhật với mục đích cầu viện, rồi từ cầu viện chuyển sang cầu học.
- Từ năm 1905 đến năm 1908, Hội phát động phong trào Đông du, đưa được khoảng 200 học sinh Việt Nam sang Nhật học tập nhằm đào tạo nhân tài để xây dựng lực lượng chống Pháp.
- Tháng 9 - 1908, thực dân Pháp câu kết với Chính phủ Nhật bản, trục xuât những người Việt Nam khỏi đất Nhật.
- Tháng 3 - 1909, phong trào Đông du tan rã. Hội Duy tân ngừng hoạt động.
- Ý nghĩa: cách mạng Việt Nam bắt đầu hướng ra thế giới, gắn với vấn đề dân tộc với vấn đề thời đại.
Câu 14 Theo em con đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc có điểm gì mới và khác so với các bậc tiền bối
-Các nhà yêu nước trước đó noi gương hướng vầ Nhật Bản( một nước phương Đông) ,chủ trương dựa vào sự giúp đỡ của Nhật Bản để chống Pháp( Phan Bội Châu), hoặc dựa vào Pháp để chống lại triều đình phong kiến hủ bại ( Phan Châu Trinh),
- Nguyễn Ái Quốc lại chủ trương sang phương Tây, đến chính các nước đế quốc đang thống trị các dân tộc thuộc địa, trong đó có đế quốc Pháp đang thống trị dân tộc mình để tìm hiểu thực tế. Người đã làm rất nhiều nghề để kiếm sống,học tập, rèn luyện trong phong trào quần chúng lao động và giai cấp công nhân để tìm con đường cứu nước đúng đắn.